قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ الماس تۇرتاەۆ باستاعان ءبىر توپ دەپۋتاتى «31 مامىر – اشارشىلىق پەن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە» بايلانىستى ۇكىمەت باسشىسى سەرىك احمەتوۆكە دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى.

قۇرمەتتى سەرىك نىعمەتۇلى!

31 مامىر – اشارشىلىق پەن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارى كۇنى 1997 جىلدان بەرى قر پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن اتاپ ءوتىلىپ كەلەدى. جارلىققا سايكەس قر ۇكىمەتىنە جىل سايىن 31 – مامىردا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنا ارنالعان ءىس-شارالار ازىرلەپ وتكىزۋ تاپسىرىلعان. ال وسى ءىس-شارالار ءوز دارەجەسىندە ۇكىمەت تاراپىنان اتقارىلىپ جاتىر ما؟!
حح عاسىردا قازاق حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعىن قىرىپ سالعان 1917-20-جىلدار مەن ايگىلى 30-شى جىلدارداعى قولدان ۇيىمداستىرىلعان الاپات اشارشىلىق پەن 37 جىلعى قاندى قىرعىن – ساياسي رەپرەسسيا باعاسى ءالى تولىققاندى بەرىلگەن جوق. ۋكراينا جوعارعى راداسى ەلدى قىرعىنعا ۇشىراتقان اشارشىلىقتى گولودومور دەپ جاريالاپ، ۋكراين حالقىنا جاسالعان گەنوتسيد دەپ تاپتى. ۋكراينا سوتى ي.ستاليننەن باستاپ، بۇرىنعى كسرو باسشىلارى مەن ۋكراين كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسى جەتەكشىلەرىن دە وسى الاپات قىلمىستى جاساعان قىلمىسكەرلەر دەپ ۇكىم شىعاردى.

قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ الماس تۇرتاەۆ باستاعان ءبىر توپ دەپۋتاتى «31 مامىر – اشارشىلىق پەن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە» بايلانىستى ۇكىمەت باسشىسى سەرىك احمەتوۆكە دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى.

قۇرمەتتى سەرىك نىعمەتۇلى!

31 مامىر – اشارشىلىق پەن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارى كۇنى 1997 جىلدان بەرى قر پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن اتاپ ءوتىلىپ كەلەدى. جارلىققا سايكەس قر ۇكىمەتىنە جىل سايىن 31 – مامىردا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنا ارنالعان ءىس-شارالار ازىرلەپ وتكىزۋ تاپسىرىلعان. ال وسى ءىس-شارالار ءوز دارەجەسىندە ۇكىمەت تاراپىنان اتقارىلىپ جاتىر ما؟!
حح عاسىردا قازاق حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعىن قىرىپ سالعان 1917-20-جىلدار مەن ايگىلى 30-شى جىلدارداعى قولدان ۇيىمداستىرىلعان الاپات اشارشىلىق پەن 37 جىلعى قاندى قىرعىن – ساياسي رەپرەسسيا باعاسى ءالى تولىققاندى بەرىلگەن جوق. ۋكراينا جوعارعى راداسى ەلدى قىرعىنعا ۇشىراتقان اشارشىلىقتى گولودومور دەپ جاريالاپ، ۋكراين حالقىنا جاسالعان گەنوتسيد دەپ تاپتى. ۋكراينا سوتى ي.ستاليننەن باستاپ، بۇرىنعى كسرو باسشىلارى مەن ۋكراين كەڭەستىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسى جەتەكشىلەرىن دە وسى الاپات قىلمىستى جاساعان قىلمىسكەرلەر دەپ ۇكىم شىعاردى.
1930-1933 جىلدار ارالىعىنداعى اشارشىلىقتا كەيبىر تاريحشىلارىمىزدىڭ ەسەبى بويىنشا 4 ميلليونعا جۋىق ادام قىرىلعان. الماتىداعى ۇلكەن جيىندا قاندى قىرعىننىڭ اۆتورلارىنىڭ ءبىرى گولوششەكين «ءبىز كەرەمەت جەتىستىككە قول جەتكىزدىك» دەپ بايانداما جاساپ، وعان بارلىق كوممۋنيستەر دۋ قول شاپالاقتاپ جاتقاندا، كوشەدە ءبىرىنىڭ ۇستىنە ءبىرى ءۇيىلىپ اشتان ءولىپ جاتقان مايىتتەردىڭ ءيىسى اشىق تەرەزەدەن ىشكە ەنىپ تۇرعانىن ايتادى كۋاگەر قايراتكەرلەرىمىز.
1897 جىلى وتكەن رەسەيدەگى حالىق ساناعىنىڭ رەسمي ستاتيستيكاسىنا قاراساق، وزبەك ۇلتى 1 ميلليون 690 مىڭ، تاجىك ۇلتى 350 مىڭ ادامدى قۇراپتى. سول ۋاقىتتا قازاقتىڭ سانى 4 ميلليون 84 مىڭ ادام بولعان ەكەن. 100 جىل ارالىعىندا وزبەك ۇلتى 25 ميلليونعا جەتسە، وسى كۇندەرى ەلىمىزدەگى قازاق ۇلتىنىڭ سانى 11 ميلليونعا ارەڭ جەتتى. مىنە، اشارشىلىقتىڭ ورنى تولماس الاپات زاردابىن وسىدان-اق بىلۋگە بولادى.
1937-1938 جىلدارداعى ساياسي رەپرەسسيادا 100 مىڭنان اسا ادام جازىقسىز حالىق جاۋى اتاندى.
جاس ۇرپاقتى الاش يدەياسىمەن كەڭ اۋقىمدا جانە جۇيەلى تۇردە تانىستىرىپ، ونى وتانشىلدىق رۋحتا تاربيەلەۋ ماقساتىندا الاش قوزعالىسىنا قاتىستى ارحيۆ قۇجاتتارىن، ءبىرىنشى كەزەكتە 1928-1932 جىلدارعا تيەسىلى عاسىر قۇجاتى اتالعان «الاش ءىسى» سوت پروتسەستەرى ماتەريالدارىن كوپ تومدىق تۇرىندە جاريالاۋ ءىسى قولعا الىنۋ كەرەكتىگى ايتىلعان بولاتىن. سونىمەن قاتار وسى «الاش ءىسى» سوت پروتسەسىمەن تىكەلەي بايلانىسى بار كەلەسى ماسەلە - ول حح عاسىردىڭ 20-50-ءشى جىلدارىندا جۇرگىزىلگەن ساياسي رەپرەسسيا ماتەريالدارى. قازاقستان تاريحىندا ۇلتتىق ساياسي باسقارۋشى توپقا جانە شىعارماشىلىقتاعى زيالىلارعا بايلانىستى جۇرگىزىلگەن جاپپاي رەپرەسسيالاۋ شارالارىنىڭ سەبەپ-سالدارى ىرگەلى زەرتتەۋ تۇرعىسىنان ءالى دە بولسا جان-جاقتى تولىق اشىلماعان كۇيىندە قالىپ كەلە جاتىر.
الماتىداعى ناۋرىزباي باتىر مەن قابانباي باتىر كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى ساياباقتا ءبىز زور كەلەڭسىزدىككە كۋا بولدىق. جىلدار بويى ىسكە اسپاي كەلە جاتقان ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنا ارنالاتىن ەسكەرتكىشتىڭ بەلگىسى – تاستۇعىر تاريحىمىزدا اۋىر قاسىرەت الىپ كەلگەن زۇلمات پەن زوبالاڭنىڭ 60 جىلدىعىندا، ياعني 1992 جىلى ورناتىلعان ەكەن. سودان بەرى وتكەن 21 جىلدا وسى تاستۇعىردى ەسكەرتكىشكە اينالدىرا الماۋىمىز ەلدىگىمىزگە سىن.
قازاق حالقىنىڭ جارتىسىنا جۋىعىن جالماپ كەتكەن قولدان جاسالعان اشارشىلىق پەن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنا ارنالعان ەسكەرتكىش- مەموريالدىق كەشەن تۇرعىزۋ – جاستارىمىزعا وتكەننەن ساباق بەرىپ، وتانشىلدىققا تاربيەلەيتىن تاريحي ءمانى زور ساياسي وقيعا بولىپ تابىلادى. ەندەشە بۇعان پرەزيدەنت جارلىعىنا سايكەس جىل سايىن 31 – مامىردا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنا ارنالعان ءىس-شارالار ازىرلەپ وتكىزۋ تاپسىرىلعان، وعان ۇكىمەتىمىز تەرەڭ ءمان بەرىپ، باسا نازار اۋدارۋى كەرەك.

قۇرمەتتى سەرىك نىعمەتۇلى!

جوعارىدا اتالعان ساياباقتا اياقسىز قالعان ەسكەرتكىش جۇمىسىنىڭ قاشان مارەسىنە جەتەتىنىن جانە ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن، سول ءبىر تاريحىمىزداعى قاسىرەت جىلدارىن زەرتتەپ، ۇرپاققا قۇندى ماعلۇمات قالدىرۋ جونىندە ۇكىمەت تاراپىنان اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستارمەن حاباردار ەتۋىڭىزدى سۇرايمىز.
«اق جول» پارتياسى 31 مامىر – اشارشىلىق پەن ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارى كۇنى جانە تاۋەلسىزدىگىمىزبەن كەلگەن مەملەكەتتىك مەرەكەلەر: تاۋەلسىزدىك كۇنى، ناۋرىز مەيرامى، كونستيتۋتتسيا كۇنى جانە قارۋلى كۇشتەردىڭ قۇرىلعان كۇندەرىندە بارلىق قازاقستاندىقتاردى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تۋىنىڭ ءبىر بولشەگىن – كوگىلدىر لەنتانى تاريحىمىزعا كورسەتىلگەن قۇرمەت بەلگىسى رەتىندە تاعىپ جۇرۋگە شاقىرادى.

ء بىز
- قازاقستاندا 1921- 1954 جىلدار ارالىعىندا ساياسي سەبەپتەرمەن 100 مىڭنان استام كورنەكتى قوعام قايراتكەرلەرى جازالانعانىن، 25 مىڭنان استامى اتىلعانىن;
- ءارتۇرلى باعالاۋلار بويىنشا، تۇتاستاي العاندا قازاق حالقىنىڭ 60-65 پايىزىن قۇراعان 2-3 ميلليونعا جۋىق ادامنىڭ اشارشىلىق ناۋبەتىنەن اجال قۇشقانىن، قازاق ەلىنەن 1,5 ميلليون ادامنىڭ باس ساۋعالاپ، بوسىپ كەتكەنىن;
- ۇلتتىق مەملەكەتتىلىك مۇددەسىن كوزدەگەن كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ زيالىلارىنان تۇگەلدەي دەرلىك ايىرىلعانىن;
- قازاقستاننىڭ جۇزدەگەن مىڭ جازىقسىز جانداردىڭ جانە رەپرەسسياعا ۇشىراپ، قۋعىندالىپ كەلگەن باسقا ەتنوستاردىڭ مەكەنىنە اينالعانىن، سۇراپىل زۇلماتتى باسىنان كەشكەن ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ ولاردى سۇمدىق جۇتتان، ادامداردى قىناداي قىرعان اشارشىلىقتان قۇتقارعانىن ءاردايىم ەستە ساقتايمىز.

قۇرمەتپەن،
«اق جول» قدپ
پارلامەنتتىك فراكتسيا مۇشەلەرى:
ا. تۇرتاەۆ
ا. پەرۋاشەۆ
ە. نيكيتينسكايا
ا. ابىلداەۆ
ن. جازىلبەكوۆ
م. قازبەكوۆا

 ت. ەرعاليەۆ

Masa.kz