قىرعىزستان مەن رەسەي قازاقستاندى اينالىپ وتە الا ما؟

سوڭعى ۋاقىتتا رەسەي قازاقستاندى اينالىپ ءوتىپ، قىرعىزستان جانە وزبەكستانمەن تىكەلەي ساۋدا جاساماق دەگەن اقپاراتتار كوپ جارىق كوردى. ول رەسەي مەن قىرعىزستان مەديالارىندا تارالدى. "قازاقستان شەكاراسىن اشپاسا، ونسىز دا ءومىر سۇرە الامىز", - دەگەن ويلار ايتىلدى. قازاقستاننىڭ قىرعىزستاننان رەسەيگە باراتىن تاۋارلاردى سانكتسيانى ساقتاۋ شارالارىنىڭ اياسىندا ۇزاعىراق تەكسەرە باستاعانى راس. سەبەبى ولاي ىستەمەسەك، اقش پەن ەۋرووداقتىڭ ەكىنشى سوگىسى اناعۇرلىم قاتاڭداۋ بولادى. سوندىقتان ەلەكتروندى قۇرالدار تيەلگەن فۋرالار تولىق تەكسەرىستەن ءوتىپ جاتقاندا، ونىڭ ارتىندا كەزەكپەن تۇرعان جەمىس-جيدەك تيەگەن جۇك كولىكتەرى ۇزاعىراق كۇتىپ قالۋدا.

شىنىمەن قىرعىزستان قازاقستاندى اينالىپ وتە الا ما؟

الدىمەن، قىرعىز-ورىس تاۋار اينالىمىن ساراپتاپ كورسەك. 2022 جىلى ول شامامەن 2,5 ميلليارد دوللاردى قۇرادى. ونىڭ 1,5 ميلليارد دوللارى رەسەيدىڭ قىرعىزستانعا ەكسپورتى. قىرعىزستان رەسەيدەن جانار-جاعارماي، مازۋت، اعاش الىپ وتىر. ال بىلتىر قىرعىزستاننىڭ رەسەيگە جىبەرگەنى - 963 ميلليون دوللاردىڭ تاۋارى بولدى. قىرعىزستان سولتۇستىك كورشىگە نەگىزىنەن مىس، مىس ونىمدەرى، اۆتوكولىك، كيىم-كەشەك، سمارتفون، ەلەكترونيكا مەن جەمىس-جيدەك (شيە) ەكسپورتتاعان.

رەسەي دە، قىرعىزستان دا ءبىر-بىرىنە باراتىن تاۋارلارىن قازاقتان ارقىلى، قۇرلىقپەن جىبەرەدى. ءومىر بويى سولاي بولىپ كەلدى. باسقا جول دا جوق. بىراق قازىر قىرعىزستان رەسەيدىڭ كاسپي تەڭىزى ارقىلى تۇركىمەنستانعا شىعاتىن، ودان كەيىن وزبەكستان، ارى قاراي قىرعىزستانعا وتەتىن ترانزيتتىك جول تۋرالى يدەياسىن قىزۋ قولداپ وتىر. بۇل يدەيا باياعىدان بەرى قاعاز جۇزىندە كەلەدى. ونى شىن مانىندە جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ۇلكەن ينۆەستيتسيالار كەرەك. بىراق ودان دا ماڭىزدىسى - "تۇركىمەنستاننىڭ ۆيزالىق رەجيمى" دەگەن ساياسي ماسەلە شەشىمىن تابا ما؟

وڭتۇستىك ترانسپورتتىق كوريدور تۇركىمەنستانسىز جۇمىس ىستەي المايدى. ورتالىق ازياداعى بەس ەلدە قازاقستاننان باسقا تەك تۇركىمەنستاندا عانا كاسپيگە شىعاتىن جەر بار. دەمەك، قىرعىزستاننان شىققان سانكتسيالى تاۋار (ەلەكترونيكا، وپتيكا) تيەگەن فۋرا الدىمەن وزبەكستانعا، ودان كەيىن تۇركىمەنستاننىڭ "تۇركمەنباشى" پورتىنا بارۋى ءتيىس. ارتىنان بارجاعا تيەلىپ، استراحانداعى "وليا" پورتىنا جەتەدى. ارى قاراي، ماسكەۋ، پەتەربور جاققا تارتادى.

ءدال وسى جەردە ءۇش پروبلەما بار:

1. تۇركىمەنستان ءار فۋراعا بولەك ۆيزا سۇراپ وتىر (1 جىلعا، جارتى جىلعا اشىپ قويۋ دەگەن جوق);
2. فۋرانى تيەپ، كاسپيمەن جۇرەتىن ەسكى بارجا عانا بار. وعان 13 فۋرا عانا سيادى. ال ەكونوميكالىق ءتيىمدى بولۋ، بارجا اقىنى ارزان الۋ ءۇشىن سيىمدىلىعى كەمىندە 50 فۋرا بولۋى ءتيىس;
3. رەسەي ۇسىنىپ وتىرعان "وليا" پورتىندا دىم جاعداي جوق. رەسەي كاسپيدەگى پورتتىق ينفراقۇرىلىمدى مۇلدە دامىتپاعان بولاتىن. كۇشتىڭ ءبارى قارا تەڭىز بەن بالتىق جاعالاۋىنا جۇمسالدى. كاسپيدى بۇعان دەيىن رەسەي ترانزيتتىك جول رەتىندە ەسەپتەمەي كەلدى.

بۇل جول شىنىمەن جۇمىس ىستەي باستاۋى ءۇشىن، ءتىپتى ەگەر تۇركىمەنستاندى "ترانزيتتىك بەزۆيزعا" كەلىستىرە العان جاعدايدا، 3-4 جىل جانە قوماقتى ينۆەستيتسيا كەرەك. رەسەي "وليا" پورتىن رەتتەۋگە فەدەرالدى اقشا جوقتىعىن العا تارتادى. قىرعىزستان پايدا تاۋىپ وتىرعاندىقتان، شىعىننىڭ جارتىسىن قىرعىزدار كوتەرسىن دەگەن پىكىردە.

قىرعىزستان رەسەيگە ەكسپورتىن 1,5 ەسەگە ءوسىردى. قازىرگى ونىڭ الەمگە جىبەرەتىن ەكسپورتىندا رەسەي ۇلەسى 44 پايىزدى قۇرايدى. 20 پايىزى قازاقستانعا بارادى. قازاقستان ءوزى ترانزيتتىك حاب بولعىسى كەلەتىندىكتەن، قوردايدا قورعاس مودەلىمەن قۇرلىقتىق پورت، شەكارالىق ساۋدا ورتالىعىن سالاتىن جوسپارلارىنا قاراپ، ءبىز ەلىمىزدىڭ قىرعىزستاننان كەلەتىن ترانزيتكە كەرىسىنشە مۇددەلى ەكەنىن كورەمىز. قىرعىزستان جاعدايدى پايدالانىپ، سانكتسيالىق تاۋارى بار، باسقاسى بار رەسەيگە جونەلتە باستادى. بىراق بۇل بىزدە وتىرعان، اقش، ەۋرووداقتان كەلگەن قاداعالاۋشىلاردىڭ كوزىنە تۇسۋدە.

قازاقستان قىرعىزستاننان ءوز بيۋدجەتى ءۇشىن اقشا تابۋىنا قارسى ەمەس. بىراق سانكتسياعا ىلىنگەن تاۋارلاردى وتكىزە المايدى. ال بىشكەك ءۇشىن ءدال وسى تاۋارلار ءوز قۇنىنا بىرنەشە ەسە ۇستەمە قوسىلعاندىقتان، ناعىز كىرىستىڭ كوزى بولىپ وتىر.

اسىقپاي ساراپتاي كەلە، وڭتۇستىك ترانسپورتتىق پوتوكتىڭ تازا "بلەف" ەكەنىن بايقايمىز. ول قازاقستانعا اشەيىن قىر كورسەتۋ. رەسەي ىشتەي "وليا" پورتىن قايتا جوندەگەننەن كورى، قازاقستاندى كەلىستىرۋ وڭاي دەپ سانايدى. 50 فۋرا تاسيتىن بارجا دا جوق.

ال بىزگە قازىر وسى وڭتۇستىك ترانسپورتتىق پوتوكتىڭ قۇرىعاندا سانكتسيالىق ەلەكترونيكا مەن وپتيكانى وزىنە العانى دۇرىس ەدى. سوندا قىرعىزستاننان قازاقستان ارقىلى رەسەيگە مىس، ناسكي مەن كولەرلەنگەن شيە عانا تاسىلسا، ءبىزدىڭ دە باتىس الدىندا ارىمىز تازا بولادى. بىزگە كىرمەي وتەتىن سانكتسيالىق تاۋارلارعا قاتىسىمىز بولمايدى. بىراق ول كەزدە دە، ماسەلەنىڭ ءبارى سەردار ءباھادۇر مەن ارتىندا كولەڭكەسى قىلتيىپ تۇرعان اركاداگقا كەلىپ تىرەلەدى.

اركاداگ - جەبەۋشى دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. ءسىزدىڭ دە، ءبىزدىڭ دە ەرتەڭگى بولاشاعىمىز جەبەۋشىگە بايلانىستى.

ايبار ولجاەۆ

Abai.kz