تاتارستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى مينتەمير شايميەۆ كەشە سەمەي قالاسىندا وتكەن سابانتويعا قاتىستى. وسى مەرەكەگە ارنايى كەلگەن مارتەبەلى دەلەگاتسيانى وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ اۋەجايدان قارسى الدى.

قازاننان قازاقستانعا كەلىپ قونعان ۇشاقتان تۇسكەن بەتتە مينتەمير ءشارىپۇلى وسى ولكەنىڭ اۋاسىن ساعىنعانىن ايتتى. سىركىرەپ تۇرعان جاڭبىرعا قۋانا قولىن توسقان ول:

- مەن شارۋا ادامىمىن، شارۋاعا وسى جاڭبىردان ارتىق نە بار دەيسىڭ، بۇل كوك ءتاڭىرىسىنىڭ جۇرتقا جاساپ جاتقان سىيى شىعار. قاسيەتتى قازاق توپىراعىن مىنە، بۇگىن اياعىممەن باسىپ تۇرمىن، دەمەك باقىتتىمىن، - دەپ اعىنان جارىلدى.

ايتپاقشى، مينتەمير شايميەۆ  جاس كەزىندە وسى ولكەدە ەڭبەك ەتىپتى. ءوزى ايتقانداي، 1957-1958 جىلدارى ول بەسقاراعاي اۋدانىنىڭ سول كەزدە بالاپان دەپ اتالاتىن اۋىلىنىڭ ماڭىندا كادىمگى كومباينەر بولعان ەكەن. «كومباينەر بولعاندا دا، ىشىندەگى وزاتى بولدىم،  وسى سارى دالانىڭ توسىندە جاستىق شاعىمنىڭ جارقىن ساتتەرى قالعان» دەدى ول جىميىپ.

تاتارستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى مينتەمير شايميەۆ كەشە سەمەي قالاسىندا وتكەن سابانتويعا قاتىستى. وسى مەرەكەگە ارنايى كەلگەن مارتەبەلى دەلەگاتسيانى وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ اۋەجايدان قارسى الدى.

قازاننان قازاقستانعا كەلىپ قونعان ۇشاقتان تۇسكەن بەتتە مينتەمير ءشارىپۇلى وسى ولكەنىڭ اۋاسىن ساعىنعانىن ايتتى. سىركىرەپ تۇرعان جاڭبىرعا قۋانا قولىن توسقان ول:

- مەن شارۋا ادامىمىن، شارۋاعا وسى جاڭبىردان ارتىق نە بار دەيسىڭ، بۇل كوك ءتاڭىرىسىنىڭ جۇرتقا جاساپ جاتقان سىيى شىعار. قاسيەتتى قازاق توپىراعىن مىنە، بۇگىن اياعىممەن باسىپ تۇرمىن، دەمەك باقىتتىمىن، - دەپ اعىنان جارىلدى.

ايتپاقشى، مينتەمير شايميەۆ  جاس كەزىندە وسى ولكەدە ەڭبەك ەتىپتى. ءوزى ايتقانداي، 1957-1958 جىلدارى ول بەسقاراعاي اۋدانىنىڭ سول كەزدە بالاپان دەپ اتالاتىن اۋىلىنىڭ ماڭىندا كادىمگى كومباينەر بولعان ەكەن. «كومباينەر بولعاندا دا، ىشىندەگى وزاتى بولدىم،  وسى سارى دالانىڭ توسىندە جاستىق شاعىمنىڭ جارقىن ساتتەرى قالعان» دەدى ول جىميىپ.

تاتارستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى، قازىر وسى ەلدىڭ مەملەكەتتىك كەڭەسشىسى قىزمەتىن اتقاراتىن مينتەمير شايميەۆپەن بىرگە ءبىزدىڭ ەلگە تاتارستان  رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت، ءبىلىم جانە عىلىم، ۇلتتىق ماسەلەلەر كوميتەتىنىڭ توراعاسى رازيل ۆالەەۆ،  تاتارلاردىڭ بۇكىلالەمدىك كونگرەسى اتقارۋشى كوميتەتىنىڭ توراعاسى  رينات زاكيروۆ، تاتارستان رەسپۋبليكاسى ورمان شارۋاشىلىعى ءمينيسترى نايل ماگدەەۆ، مادەنيەت ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى گۋزەل نيگماتۋللينا جانە باسقا دا جوعارى لاۋازىمدى قوناقتار كەلدى.

جالپى، سەمەي قالاسىندا تاتار ۇلتىنىڭ وكىلدەرى قازاقستاننىڭ باسقا قالالارىمەن سالىستىرعاندا كوبىرەك قونىستانعان. سابانتوي مەيرامىنا تاتارستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىنىڭ كەلۋى مۇنداعى مەيرامنىڭ مەرەيىن ءوسىرىپ، شوقتىعىن بيىكتەتىپ جىبەرگەندەي. بىلتىرعى كۇزدە وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ باستاعان ءدال وسىنداي دەلەگاتسيا قازان قالاسىنا بارىپ قايتقان بولاتىن. ءبىزدىڭ وڭىرمەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ اراسىنداعى الىس-بەرىس، ونىڭ ىشىندەگى تاتارستان رەسپۋبليكاسىمەن ورناتىلعان ىسكەرلىك جانە مادەني بايلانىس كۇن ساناپ ۇلعايىپ كەلەدى. سول كەزدە مينتەمير شايميەۆ بيىلعى سابانتويدى سەمەيگە كەلىپ وتكىزەتىنىن ايتىپتى. ايتسا ايتقانداي-اق، مارتەبەلى مەيمان اباي ەلىنە تويلاتا كەلدى.

باعا جەتپەس بايلىق -  رۋحاني بايلىق

وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ  باستاپ، دەلەگاتسيا الدىمەن  سەمەيدىڭ مادەني-تاريحي ورىندارىن ارالاپ كوردى. اباي مەموريالدىق قورىق-مۇراجايىنداعى ۇلى اقىننىڭ ءومىر-تاريحىمەن تانىسىپ، قولدانعان زاتتارىن تاماشالاعان قوناقتار قازاق حالقىنا، قازاق داستۇرىنە دەگەن قۇرمەتتەرىنىڭ ەرەكشە ەكەندىگىن جەتكىزدى. مينتەمير شايميەۆ سەمەيگە سوڭعى رەت 1995 جىلى يۋنەسكو كولەمىندە اتالىپ وتىلگەن ۇلى ابايدىڭ 150 جىلدىق ۇلكەن تويىنا كەلگەن ەكەن. تاتار باسشىسى سول كەزدە قازاقستانعا كاماز اۆتوكولىگىن سىيعا تارتىپ كەتىپتى. سول تويعا كەلگەن كوپتەگەن جوعارى لاۋازىمدى قوناقتار مەن باۋىرلاس ەلدەردىڭ پرەزيدەنتتەرى تويدىڭ رەسمي بولىگىندە عانا بولىپ قايتىپ كەتسە، مينتەمير ءشارىپۇلى تويدىڭ باسىنان اياعىنا دەيىن جۇرگەن ەكەن. جاي عانا جۇرمەي كەلگەن قوناقتاردى قارسى الىپ، شىعارىپ سالىپتى. توي يەلەرىنە كومەكتەسىپ، ەگەمەندىگىن الىپ جاتقان قازاق ەلىنە دەگەن ىزگى نيەتىن كورسەتىپ كەتىپتى. مۇراجايدا تۇرعان تىلەك كىتابىنىڭ ىشىندە سول كەزدەگى مينتەمير ءشارىپۇلىنىڭ قالتىرعان قولتاڭباسى سول قالپى ساقتالىپ تۇر.

بۇدان سوڭ دەلەگاتسيا اباي رۋحىنا تاعزىم ەتىپ، ۇلى اقىننىڭ ەسكەرتكىشىنە گۇل شوقتارىن قويدى. ارى قاراي بىرنەشە مادەني ورىنداردى ارالاپ كوردى. سەمەيدەگى بالەت مەكتەبى - كوپتەگەن ونەرلى شاكىرتتەردى دايىنداپ جاتقان  ءبىلىم وردالارىنىڭ ءبىرى. وسى سالادا ۇستازدىق ەتىپ، بىلگەنىن اياماي بالالارعا بالەت ءبيىن ۇيرەتىپ جۇرگەن كاميلا يسمايلوۆا  - تاتار ۇلتىنىڭ وكىلى. بالالاردىڭ ونەرىنە ءتانتى بولعان مينتەمير شايميەۆ ونەرپاز بۇلدىرشىندەرگە اق باتاسىن بەرىپ كەتتى.

«نەۆزوروۆتار وتباسى» اتىنداعى مۇراجايدا ءدال وسى كۇنى تاتاردىڭ دارىندى سۋرەتشىسى، جەرلەسىمىز كاميل مۋللاشەۆتىڭ سۋرەت كورمەسى ءوتىپ جاتقان بولاتۇعىن. قازاننان كەلگەن قوناقتار مۇراجاي زالىنداعى ءار سۋرەتتى ۇلكەن ىقىلاسپەن تاماشالادى. مينتەمير شايميەۆتىڭ ايتۋىنشا، مۇنشاما سۋرەت ساقتالعان  ۇلكەن مۇراجايلار  كەم دە كەم.

- بۇل جەردە باعا جەتپەس قۇندىلىقتار ساقتالىپ تۇر. كۇندەلىكتى ىشكەن-جەگەن، قىمبات كولىك، مول اقشا، ول - قولدىڭ كىرى، ۋاقىتشا دۇنيەلەر. ادام جيناعان داۋلەتىن وزىمەن بىرگە الىپ كەتە المايدى. مىنە، بۇل - ەشقانداي باعا جەتپەيتىن بايلىق. سىزدەر سول رۋحاني قۇندىلىقتاردى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاي الىپ وتىر ەكەنسىزدەر، دەمەك كەلەشەك ۇرپاقتىڭ الدىندا ارلارىڭىز تازا. مەن سونى بايقادىم، - دەدى ول.

سەمەيدە تاتار ونەر مەكتەبى بار. مەكتەپتە قولىنا سىرناي ۇستاۋعا جاراپ قالعان بۇلدىرشىندەردەن باستاپ تاتار اندەرىن سىزىلتا سالاتىن اجەلەر حالىق ونەرىن جاڭعىرتادى. بۇل مەكتەپتى ۇلتتىق قۇندىلىقتار ورداسى دەپ اتاساق جاراساتىن سياقتى. ونەر ورداسىنىڭ جەتەكشىسى ابىلجانوۆ ابدۋلحاق بىرنەشە جىلدان بەرى ءدال وسى جەردە جەمىستى ەڭبەك ەتىپ كەلەدى. تاتاردىڭ  تۇڭعىش پرەزيدەنتى مەكتەپ اۋلاسىنا تاياي بەرگەننەن-اق، ادەمى اۋەن اۋدەم جەردەن ەستىلە بەردى. تاتاردىڭ كوڭىلدى ءانى «تالى-تالىنى» ناقىشىنا كەلتىرە ورىنداعان انشىلەر مينتەمير شايميەۆتى سىرنايلاتىپ قارسى الدى. قىزىلدى-جاسىلدى كيىنگەن تاتار جاستارى بيگە شاقىرعان كەزدە، مينتەمير اقساقال دا قاراپ قالعان جوق،  بويجەتكەندەرمەن شىر كوبەلەك اينالا بيلەي جونەلدى.

تۇيەمويناق ارالىنداعى دوستىق اللەياسى مەن مەموريالدىق كەشەن دە نازاردان تىس قالعان جوق. ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، وسىدان بىرنەشە اپتا بۇرىن تاتارستان ورمان شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى سەمەيگە 1700 ءتۇپ اعاش كوشەتىن جىبەرگەن بولاتىن. ەكى ەلدىڭ دوستىعىن اسپەتتەيتىن اتالمىش شارا اياسىندا الداعى ۋاقىتتا بۇل جەردە ايتارلىقتاي ساياباق بوي كوتەرمەك.

ەرەكشە قۇرمەتپەن قارسى الدى

 سابانتوي دا ءدال وسى ارالدا ءوتتى. سەمەيدە تۇراتىن تاتار ۇلتىنىڭ وكىلدەرى تايلى-تۇياعىنا دەيىن قالماي تويعا جينالىپتى. بالۋاندار كۇرەسى، ارقان تارتىس، ءان مەن كۇي، تاتاردىڭ ۇلتتىق تاعامدارى، ونىڭ ىشىندەگى شاك-شاكتىڭ ءتۇر-ءتۇرى وسى تويدا.

مينتەمير شايميەۆتى  جۇرت اسقان قۇرمەتپەن قارسى الدى. تاتار ەلىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى كولىكتەن تۇسەر-تۇسپەستەن جينالعان قاۋىم ۇلكەن قوشەمەت جاسادى. «ءيسانبىسىز» دەپ امانداسقان جۇرتتا ەسەپ جوق. مارتەبەلى مەيمانمەن ەسەندەسكىلەرى كەلىپ قول سوزعان تويشىل قاۋىمنىڭ كوزدەرىنەن ەرىكسىز قۋانىش جاسى دا توگىلىپ جاتتى. 

سابانتوي ساحناسىنا قاتار كوتەرىلگەن وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ  پەن مينتەمير شايميەۆ الدىمەن سەمەي تۇرعىندارى مەن سابانتويعا جينالعان ساۋىقشىل قاۋىمدى مەرەكەلەرىمەن قۇتتىقتادى.

- قۇرمەتتى مينتەمير ءشارىپۇلى، التىن ۋاقىتىڭىزدى ارنايى ءبولىپ، ءبىزدىڭ شاقىرۋىمىزدى قابىل الىپ، بۇگىنگى تويعا كەلىپ وتىرعانىڭىز ءۇشىن شىن كوڭىلدەن العىسىمدى بىلدىرەمىن. بۇگىنگى قازاقستان ءسىز كورگەندەي ءوسىپ، وركەندەپ كەلە جاتىر، بۇل - ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساليقالى ساياساتىنىڭ جەمىسى. «بىرلىك بار جەردە، تىرلىك بار» دەپ اتالارىمىز ايتقانداي، ەلىمىزدىڭ اسپانى اشىق، ىرگەسى بەكەم. كوپۇلتتى قازاق ەلى تاتۋلىق پەن دوستىق تۋىنىڭ استىندا ادىمداپ العا جىلجۋ ۇستىندە. قازاق جۇرتىنا تاتار ۇلتىنان شىققان كوپتەگەن تۇلعالاردىڭ ەڭبەگى سىڭگەن. اعايىندى ابدۋلليندەر، كەشەگى لاتيف حاميدي سياقتى ازاماتتاردىڭ ەسىمدەرى وسى سوزىمىزگە مىسال بولا الادى. سىزدەردىڭ ەلدەرىڭىزگە دە تەك جەڭىستەر تىلەيمىن، - دەدى ايماق باسشىسى بەردىبەك ساپارباەۆ.

مينتەمير شايميەۆ  ءسوز باسىندا كورسەتىلىپ جاتقان قازاق ەلىنىڭ قوناقجايلىعى مەن قۇرمەتىنە شىن كوڭىلدەن ۇلكەن العىسىن ءبىلدىردى.

- تاتارستان دا ءدال قازاقستان سياقتى كوپۇلتتى رەسپۋبليكا. سىزدەردە دە، بىزدە دە سان عاسىرلاردان بەرى قالىپتاسىپ كەلە جاتقان كوپۇلتتى ەلدە بەيبىت ءومىر ءسۇرۋ ءۇردىسى بار. سىزدەر قازىر قازاقستان مەملەكەتىن قۇرىپ جاتىرسىزدار. وسى ماقساتتى جۇيەلى تۇردە اتقارىپ، ۇلكەن جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزىپ كەلەسىزدەر. بۇل بىلىكتى باسشىلىقتىڭ،  دۇرىس جۇرگىزىلىپ جاتقان ساياساتتىڭ ارقاسى دەپ بىلەمىن. الداعى ۋاقىتتا قازاق ەلىنىڭ الەمدەگى قۋاتتى مەملەكەتكە اينالاتىنىنا دا سەنىمىم زور. جەتىستىكتەرگە جەتە بەرىڭىزدەر، ءبىز ارقاشاندا تىلەۋلەس بولامىز. بارلىقتارىڭىزدى سابانتوي مەرەكەسىمەن قۇتتىقتايمىن، ارقاشان سالت-داستۇرلەرىمىز بەن ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ساقتاي بىلەيىك، - دەدى مينتەمير شايميەۆ.

تاتار ۇلتى ناعىز ساۋىقشىل حالىق ەكەن. قۇلاشتاي تارتىلعان بايانعا قوسىلىپ بيلەگەن حالىق ۇلتتىق ءجون-جورالعىلاردىڭ ءبىر پاراسىن كورسەتتى. ارقان تارتىستى، ءارتۇرلى ويىندار وينادى. ءتىپتى، توي الاڭىنا كادىمگى مونشا سالىپ، ونىڭ بۋىن بۇرقىراتىپ جاعىپ تا قويىپتى. تاتارستاننان كەلگەن قوناقتار جايىلعان داستارقانننان ءدام تاتتى.

تاتارستاننىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى رۋستام ميننيحانوۆ باس جۇلدە العان بالۋانعا بەرەتىن ارنايى اۆتوموبيل تاعايىنداعان ەكەن. تاتار كۇرەسىنەن قارسىلاس شاق كەلتىرمەگەن پاۆلودارلىق دارحان جولامانوۆ اۆتوكولىكتى قانجىعالادى.

بۇدان سوڭ قوناقتار اباي تەاترىندا دايىندالعان ارنايى كونتسەرتتى تاماشالادى.  مينتەمير شايميەۆ سەمەيدەگى تاتار مادەنيەتىنىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەستەرىن قوسىپ جۇرگەن بىرنەشە ادامدى ساحناعا شاقىرىپ، ارنايى سىيلىقتارمەن جانە العىس حاتتارمەن ماراپاتتادى. ولاردىڭ قاتارىندا سەمەي جۇرتىنا كەڭىنەن تانىمال دامير سۇلتانوۆ، كاميلا يسمايلوۆا، ابدۋلحاق ابىلجانوۆ بار. وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ ءبىزدىڭ وبلىستا وتەتىن «التاي – تۇركى الەمىنىڭ التىن بەسىگى» فورۋمىنا مينتەمير ءشارىپۇلىن تاعى  دا قوناققا شاقىردى. 

Abai.kz