قازاقستاندى  «وركەنيەتتەر تورابى» دەپ بەكەر اتامايدى. ءبىزدىڭ ەلىمىز– يسلام، حريستيان جانە بۋدديزم سىندى الەمدىك ءىرى دىندەردىڭ تابيعي توعىسقان مەكەنى. بۇل جەردە عاسىرلار بويى ءارتۇرلى حالىقتار مەن ەتنوستاردىڭ وكىلدەرى بەيبىت ءومىر كەشىپ، ەڭبەك ەتتى. وسىلاي، ءوزارا بايىپ، وركەندەۋگە الىپ كەلگەن بەكەم مادەني جانە رۋحاني بايلانىستار قالىپتاستى. بۇگىندە، ءبىزدىڭ حالقىمىز بۇل باعا جەتپەس قۇندىلىعىمىزدى ساقتاپ، ۇلعايتىپ، بولاشاق ۇرپاققا ميراس ەتىپ قالدىرۋعا ىنتالى.  

قازاقستان ءوزىنىڭ 20 جىلدىق تاۋەلسىزدىگى مەرزىمىندە ءوز قوعامىنىڭ دارا ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىم مودەلىن قالىپتاستىرا ءبىلدى. بۇگىنگى كۇنى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە 17 ءدىني كونفەسسياعا بىرىگەتىن 130-دان استام حالىق پەن ەتنيكالىق توپتار ءومىر سۇرۋدە. 

سوندىقتان دا، ەلباسى قازاقستاننىڭ ەتنومادەني جانە كونفەسسيالىق الۋاندىلىعىن مول بايلىق، قازاقستاندىقتارعا باعالى مادەني جەتىستىكتەرىمەن باسقا حالىقتارمەن الماسۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءبىزدىڭ تۇتاس قوعامىمىزدىڭ جالپىعا بىردەي يگىلىگى دەپ ەرەكشە اتاپ وتكەن بولاتىن.   

الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەردىڭ ۇزدىك عۇرىپتارىنا قۇرمەت ءبىلدىرىپ، قولداۋ تانىتا وتىرىپ، قازاقستان حالقى زامان تالابىنا ساي زايىرلى مەملەكەت تۇزۋدە. 

قازاقستاندى  «وركەنيەتتەر تورابى» دەپ بەكەر اتامايدى. ءبىزدىڭ ەلىمىز– يسلام، حريستيان جانە بۋدديزم سىندى الەمدىك ءىرى دىندەردىڭ تابيعي توعىسقان مەكەنى. بۇل جەردە عاسىرلار بويى ءارتۇرلى حالىقتار مەن ەتنوستاردىڭ وكىلدەرى بەيبىت ءومىر كەشىپ، ەڭبەك ەتتى. وسىلاي، ءوزارا بايىپ، وركەندەۋگە الىپ كەلگەن بەكەم مادەني جانە رۋحاني بايلانىستار قالىپتاستى. بۇگىندە، ءبىزدىڭ حالقىمىز بۇل باعا جەتپەس قۇندىلىعىمىزدى ساقتاپ، ۇلعايتىپ، بولاشاق ۇرپاققا ميراس ەتىپ قالدىرۋعا ىنتالى.  

قازاقستان ءوزىنىڭ 20 جىلدىق تاۋەلسىزدىگى مەرزىمىندە ءوز قوعامىنىڭ دارا ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىم مودەلىن قالىپتاستىرا ءبىلدى. بۇگىنگى كۇنى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە 17 ءدىني كونفەسسياعا بىرىگەتىن 130-دان استام حالىق پەن ەتنيكالىق توپتار ءومىر سۇرۋدە. 

سوندىقتان دا، ەلباسى قازاقستاننىڭ ەتنومادەني جانە كونفەسسيالىق الۋاندىلىعىن مول بايلىق، قازاقستاندىقتارعا باعالى مادەني جەتىستىكتەرىمەن باسقا حالىقتارمەن الماسۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءبىزدىڭ تۇتاس قوعامىمىزدىڭ جالپىعا بىردەي يگىلىگى دەپ ەرەكشە اتاپ وتكەن بولاتىن.   

الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەردىڭ ۇزدىك عۇرىپتارىنا قۇرمەت ءبىلدىرىپ، قولداۋ تانىتا وتىرىپ، قازاقستان حالقى زامان تالابىنا ساي زايىرلى مەملەكەت تۇزۋدە. 

ءدىن ساياسي-مەملەكەتتىك ۇردىستەرگە ارالاسپايدى. ءوز كەزەگىندە مەملەكەت ءدىني قاۋىمداستىق وزدەرىنىڭ الەۋمەتتىك، سالتتىق، اعارتۋ جانە وزگە دە مىندەتتەرىنىڭ تولىق ورىندالۋىنا ىقتيارلى جاعداي جاساپ، ولاردىڭ ىشكى ومىرىنە قول سۇقپايدى.

مەملەكەت كونفەسسيالاردىڭ ىشكى ومىرىنە ارالاسپاۋ ساياساتىن ۇستانا وتىرىپ، وزدەرىنىڭ كوممۋنيكاتيۆتى، بىرىكتىرۋشى جانە الەۋمەتتىك مىندەتتەرىن تولىققاندى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ەكى تاراپ اراسىنداعى اشىق ديالوگتىڭ دامۋىنا جاعداي جاسايدى.

جوعارىدا اتالعان ءىس-شارالار قازاقستانعا  ءارتۇرلى دىندەر، مادەنيەتتەر مەن وركەنيەتتەردىڭ باي تاجىريبەسىن جيناقتاۋعا مۇمكىندىك بەردى. ءوز كەزەگىندە بۇل ەلدىڭ باسىم حالقىنىڭ ورتاق قۇندىلىقتارىنىڭ قالىپتاسۋىنا، كونفەسسياارالىق كەلىسىم مەن ءوزارا سىيلاستىقتىڭ تولەرانتتى ءورىسىن تۇزۋگە  ىقپال ەتەدى.

وكىنىشكە وراي، الەمدە ەكسترەميزم مەن تەرروريزمنىڭ قاۋپى ازايماي تۇرعاندىعىن دا اتاپ ءوتۋ قاجەت. ءدىن اتىن جامىلعان ولاردىڭ يدەولوگياسى ادامدار اراسىندا قايشىلىق پەن سەنىمسىزدىك ۋىن شاشىپ، جەر شارىنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى ازاماتتاردىڭ اقىل-ويىن بيلەپ، كوڭىل-كۇيلەرىنە ىقپال ەتۋدە.

الەمدە دىنارالىق جانە مادەنيەتارالىق نەگىزدەگى قايشىلىقتار مەن شيەلەنىستەر ءالى دە بارشىلىق، قاتەر مەن قارسىلىقتاردىڭ جاڭا وشاقتارى تۋىنداۋدا. وسى جاعدايلار ءوز كەزەگىندە قازىرگى زامانداعى جاھاننىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەتىن  فاكتورلار نەگىزىن بەلسەندى زەرتتەپ، جاڭا امال مەن ۇستانىمداردى ىزدەستىرۋگە يتەرمەلەيدى. 

 ەلباسى، نۇرسۇلتان نازارباەۆ، قوعامداعى ءوسىپ كەلە جاتقان ءدىننىڭ ءرولىن جانە ءدىن اتىن جامىلعان تەرروريستىك ۇيىمدار تاراپىنان تۋىندايتىن  قاتەرلەردى ۇعىنا وتىرىپ، 2003 جىلى قازاقستاننىڭ ەلوراسى – استانا قالاسىندا ءدىني ليدەرلەردىڭ دىنارالىق فورۋمىن وتكىزۋ جونىندە باعا جەتپەس ۇسىنىس ءبىلدىردى.   

بۇل باعىتتا قازاقستان ءارتۇرلى الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر مەن كونفەسسيالار اراسىندا ديالوگتى ىلگەرىلەتۋگە قاتىستى وزىنە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ارتقانىن جەكە اتاپ وتكەن ابزال. 

ن.نازارباەۆ باستاماسى دۇنيەجۇزىلىك يسلام ليگاسىنىڭ باس حاتشىسى شەيح ات-تۋركي، ورىس پراۆوسلاۆ شىركەۋىنىڭ پاتريارحى الەكسي ءىى، ريم پاپاسى يوانن پاۆەل ءىى، ءيزرايلدىڭ باس اشكەنازي ءراۆۆينى يونا مەتسگەر جانە باسقا ەسىمى الەمگە تانىمال ءدىني ليدەرلەر، ءىرى ءدىني بەدەلدى تۇلعالار تاراپىنان وڭ پىكىر تۋدىرعان قولداۋعا يە بولدى.

مەملەكەت باسشىلارى مەن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ قولداۋىنىڭ ارقاسىندا قازاق جەرىندە 23-24 قىركۇيەك ارالىعىندا الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ ءبىرىنشى سەزى بولىپ ءوتتى. ونىڭ جۇمىسىنا قاتىسۋ ءۇشىن استاناعا الەمنىڭ 14 ەلىنەن 17 دەلەگاتسيا قاتىستى.

سەز ادرەسىنە ءىرى دەرجاۆالار مەن الەمدىك ۇيىمدار، سونىمەن قاتار، ءارتۇرلى شىركەۋلەردىڭ جوعارعى شەندەرىنەن وكىلدەر، اتاپ ايتساق، ورىس پراۆوسلاۆ شىركەۋىنىڭ پاتريارحى ءىى الەكسي، ريم پاپاسى ءىى يوانن پاۆەل، كەنتەربەريلىك ارحيەپيسكوپ روۋەن ۋيليامس، كونستانتينوپول پاتريارحى ۆارفولومەيدەن قۇتتىقتاۋ حاتتارى كەلىپ ءتۇستى. ولاردىڭ ارقايسىسى ءدىني ليدەرلەردىڭ كەزدەسۋىنە باتا بەرىپ، باستالعان ۇنقاتاسقا ساتتىلىك تىلەدى.

سەز جۇمىسىنىڭ باستالۋىن قورىتىندىلاي كەلە، 2003 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلباسى باستاماسىنىڭ نەگىزىندە وتكىزىلگەن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ ءبىرىنشى سەزى، عالامشار حالىقتارى اراسىندا رۋحاني جاقىندىق ءۇردىسىن باستاپ، بىتىمگەرلىك ۇيىمداردىڭ قاتارىنان ءوزىنىڭ ەرەكشە ورنىن الىپ ۇلگەردى.

ءى سەزدە كەلىسىمدى نىعايتۋ مەن وركەنيەتتەر، كونفەسسيالار، ەلدەر مەن حالىقتار اراسىندا سىندارلى ديالوگتى ورناتۋ باعىتىندا تاباندى قادام جاسالدى. دىنارارىق ديالوگ قوعام دامۋى مەن بارلىق حالىقتاردىڭ ءال-اۋقاتى جاقسارۋىنىڭ نەگىزگى ءتاسىلى ەكەندىگى بەلگىلەندى.

ءبىرىنشى سەزدىڭ جۇمىسى بولاشاقتاعى ۇيلەسىمدى الەمنىڭ نەگىزى رەتىندە ادامزات بەيبىتشىلىگى مەن مەن دامۋىن جانە قوعامدارداعى تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتەتىن بىرلەسكەن ارەكەتتەر جايلى ءدىني ليدەرلەر پايىمداعان دەكلاراتسيانىڭ قابىلدانۋىمەن اياقتالدى.

سەزدىڭ ناتيجەسى بويىنشا، دەلەگاتتار دىندەر ديالوگى تەرەڭ بولۋى قاجەت جانە پىكىر تالاسا ءبىلۋ نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس دەگەن پىكىرگە كەلدى. ءدىني سالدارلارعا بايلانىستى تۋاتىن تارتىستاردىڭ سەبەپتەرىن انىقتاۋعا بايلانىستى، دىنارالىق ۇيلەسىمدى كەمەلدەندىرۋ، ءبىر-ءبىرىن قۇرمەتتەۋ، باسقا حالىقتار داستۇرلەرى نەگىزىندە ۇيرەنۋ سىندى پروبلەمالار كوتەرىلدى.

وتكەن ءىس-شارانىڭ جەتىستىگى رەتىندە، دىنارالىق فورۋمدى ءۇش جىلدا ءبىر ۇدايى وتكىزۋ تۋرالى ءى سەزدىڭ شەشىمى قابىلدانعانىن اتاپ وتكەن ابزال. قازاقستانعا ەلىمىزدىڭ باس قالاسى استانادا 2006 جىلى الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ ەكىنشى سەزىن ۇيىمداستىرىپ، وتكىزۋ مارتەبەسى سەنىپ تاپسىرىلدى.

ءبىرىنشى سەز ءوزىنىڭ تاريحي ميسسياسىن جۇزەگە اسىرىپ، ءوزىنىڭ ناتيجەلى جۇمىسىمەن ءدىني ليدەرلەردىڭ ەكىنشى، ءۇشىنشى جانە ءتورتىنشى سەزدەرىن دايىنداپ، وتكىزۋدىڭ داڭعىل جولىن سلۋعا مۇمكىندىك تۋدىردى. 

سەزدىڭ دايىندىعى مەن وتكىزۋىنە قاتىستى بىرقاتار ماسەلەلەر ءبىرىنشى سەزگە قاتىسۋشىلاردىڭ شەشىمىمەن، اتالعان ءىس-شارانىڭ باستاماشىسى قازاقستان تاراپىنا ۇسىنىلدى.

سەزدىڭ جۇمىس ورگاندارى – سەزدىڭ حاتشىلىعى مەن حاتشىلىقتىڭ جۇمىس توبى قۇرىلدى. اتالعان ورگاندار تۇراقتى تۇردە فورۋمنىڭ مازمۇندى جانە كونتسەپتۋالى قۇجاتتارى مەن ماتەريالدارىن، سونىمەن قاتار سەزدەردىڭ قورىتىندى قۇجاتتارىن دايىنداۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەدى.

سەزد العاشقى باستامالارى جايلى ايتار بولساق، ءبىرىنشى سەزدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، ءدىن ليدەرلەرىنىڭ فورۋمى وتكىزىپ تۇرۋى ءۇشىن ارنايى ساراي سالۋ شەشىمى قابىلداندى. وسىلاي، اتاقتى ارحيتەكتور نورمان فوستەردىڭ جوباسى نەگىزىندە، استانا قالاسىندا ارنايى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم سارايى بوي كوتەردى. وسى ساۋلەتتى دە بىرەگەي عيماراتتا  2006 جىلدا وتكىزىلگەن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ ءىى سەزىنەن باستاپ، سەز حاتشىلىقتارى مەن وزگە سەزدەر ۇدايى وتكىزىلىپ كەلەلى.

بيىل ءبىرىنشى سەز شاقىرىلعانىنا ون جىل تولىپ وتىر. وسى ۋاقىت ارالىعىندا استانا قالاسىندا 4 سەز جانە حاتشىلىقتىڭ 11 ءماجىلىسى وتكىزىلدى. دىندەر مەن كونفەسسيالار اراسىنداعى كەلىسىم مەن بەيبىتشىلىكتى تۋ ەتكەن سەز قاناتىن كەڭىنەن جايىپ، جىلدان جىلعا نىعايىپ كەلەدى.

سەز جۇمىسىنىڭ ونجىلدىعىنا وراي، 2013 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا سەزدىڭ مەرەيتولىق ءحىى حاتشىلىعىنىڭ ءماجىلىسى وتكىزلىپ، ۇلكەن حالىقارالىق كونفەرەنتسيا وتكىزىلەتىن بولادى.

ءمادينا ابىشەۆا،

قر ءدىا مادەنيەتتەر مەن دىندەردىڭ حالىقارالىق ورتالىعى،

حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ءبولىمىنىڭ باستىعى

Abai.kz