«قىتاي ينۆەستيتسياسىن تارتۋدىڭ سەبەپتەرiنiڭ بiرi – شىعىس قازاقستان وبلىسىندا پايدالانباي جاتقان جەردiڭ كوپتiگi. بۇل جەرلەردi نەلiكتەن ۋاقىتشا قىتايعا جالعا بەرمەسكە»… شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكiمi بەردiبەك ساپارباەۆتىڭ  “نوۆايا كازاحستانا» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىنان» دەپ باستالادى minber.kz ۇلتتىق ينتەرنەت گازەتىندەگى ب. ءبامىشۇلىنىڭ ماقالاسى (قاراڭىز: ب. ءبامىشۇلى. «جالعا دا مالعا دا بەرەتىن قازاقتا جەر جوق». minber.kz).

«قىتاي ينۆەستيتسياسىن تارتۋدىڭ سەبەپتەرiنiڭ بiرi – شىعىس قازاقستان وبلىسىندا پايدالانباي جاتقان جەردiڭ كوپتiگi. بۇل جەرلەردi نەلiكتەن ۋاقىتشا قىتايعا جالعا بەرمەسكە»… شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكiمi بەردiبەك ساپارباەۆتىڭ  “نوۆايا كازاحستانا» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىنان» دەپ باستالادى minber.kz ۇلتتىق ينتەرنەت گازەتىندەگى ب. ءبامىشۇلىنىڭ ماقالاسى (قاراڭىز: ب. ءبامىشۇلى. «جالعا دا مالعا دا بەرەتىن قازاقتا جەر جوق». minber.kz).

اۆتور ءبۇدانارى بىلاي دەپ جازادى:  «قازاقستاندا اتا-بابادان، اق بىلەكتىڭ كۇشىمەن، اقىل-ويدىڭ ىسىمەن ۇرپاعىنا قالدىرعان، ءسىز بەن بىزگە امانات ەتكەن مىناۋ قازاق جەرى ءۇشىن ءبىر-اق ادام جاۋاپ بەرەدى. ول – ەلباسىمىز، پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ. ال سوندا ول كىسىنىڭ الدىن وراپ، اتتاپ ءوتىپ، «جەردى جالعا بەرەمىن، مالعا بەرەمىن» دەپ تاپ ءبىر تۋعان اكەسىنىڭ مۇراعا تاستاعان كويلەگىنىڭ ەتەگىن تابارەك ەتىپ كەسىپ-قيىپ كىم كورىنگەنگە ۇلەستىرەمىن، «قازاقتىڭ جەرى پايدالانىنباي بوس جاتىر» دەپ جار سالىپ، ساۋەگەيسىپ تون ءپىشىپ، استام سويلەيتىن ساپارباەۆ بەردىبەك دەگەن كىم؟! «اڭداماي سويلەگەن اۋىرماي ولەدى» دەپ ساپارباەۆتىڭ بۇل قاي ساسقانى؟ قارا جەردىڭ قاسيەتى، قايتا اينالىپ سوعار كيەسىنىڭ كۇشتى ەكەنىن باسقا بىلمەسە دە ەل-جۇرتقا جاعىپ جۇرگەن ساپارباەۆ بىلەر ەدى عوي. قىتايعا جالعا دا، مالعا دا الاقانداي بولسىن جەر بەرۋگە بولمايتىنىن وزگە بىلمەسە دە ساپارباەۆ بىلەر ەدى عوي… «جانىم ارىمنىڭ ساداعاسى» دەيتىن قازاقتىڭ جانى – جەرى ەمەس پە؟

كەشەگىنى قويىپ، بۇگىنگى الەمدە بولىپ جاتقان قاندى قىرعىن، سوعىستاردىڭ بارلىعى دا جەر ءۇشىن بولىپ جاتىر. ىرگەمىزدەگى وزبەكتەر نەگە بىزگە ارا-تۇرا قوقاڭداپ قويادى؟ – جەر ءۇشىن. قىتاي نەگە بىزگە كۇندە قىزىل اقشاسىن تىقپالاي بەرەدى؟ – جەر ءۇشىن! شەشەنستاندى نەگە رەسەي باسىپ-جانشىپ تاستادى؟ – جەر ءۇشىن! اۆحازيا، وسەتيا نە ءۇشىن ەكى جارىلدى؟ – جەر ءۇشىن! كۇرتتەر نەگە كۇندە كوتەرىلىس جاسايدى؟ – جەر ءۇشىن! يزرايل پالەستيناعا نەگە كۇن كورسەتپەيدى؟ – جەر ءۇشىن! ءۇندىستان مەن پاكستان نەگە قىرعي قاباق؟ – جەر ءۇشىن! اعىلشىندار نەگە ۇندىستەردى قىرىپ سالىپ امەريكانى تارتىپ الدى؟ – جەر ءۇشىن!  امەريكا سيرياعا نەگە سوعىس اشپاق؟ – جەر ءۇشىن! اۋعانستاندا نەگە كۇن قۇرعاتپاي سوعىس بولادى؟ – جەر ءۇشىن… جەر ءۇشىن!!!… بۇل بىزگە كەرەك پە؟ قازاق حالقى جەرىن قىتايعا بەرىپ قويىپ تىنىش وتىرا الا ما؟ قازاقتى باۋىزداپ جاتسا دا تىرپ ەتپەس «قوي» – مال دەپ ساناعان ادام قاتتى قاتەلەسەدى. التاي، تارباعاتاي، الاتاۋدىڭ كۇنگەي بەتىن – «ءۇش ايماق» ولكەسىن تۇگەلىمەن باسىپ العانى قىتايعا از با؟ قاشاعان، اتىراۋ، اقتوبەدەن الىپ جاتقان «قارا التىن» از با؟ جەرىمىزدە قاپتاپ جۇرگەن قارا قىتاي از با؟ قازاقستاننىڭ قىتايعا قارىزى 15 ميلليارد دوللارعا جەتكەنi از با؟ قىتايعا جەر بەرۋ وسىنىڭ  وتەۋى مە؟ قازاقتىڭ  شەنەۋىگى قازاقتىڭ ەڭ ءبىر جاندى جەرىنە ءتيىپ، اشۋ-ىزاسىن شاقىرماق پا؟ ول كىمگە كەرەك، نە ءۇشىن كەرەك؟ قازاق جەرىن ەندى قىتايعا ولسە دە بەرمەيدى. الارىن قىتاي العان!».

وسى مازمۇنداس اڭگىمە  قىتاي باسشىسى سي ءتسزينپيننىڭ  رەسمي ساپارىنان سوڭ ءوربىدى.  ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، قحر توراعاسى  سي تسزينپين 6-8 قىركۇيەك ارالىعىندا پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ ارنايى شاقىرۋىمەن قازاقستانعا كەلىپ بىرنەشە كەلىسىمگە قول قويىپ اتتانعان بولاتىن (قاراڭىز: http://old.abai.kz/content/shi-zhin-pin-kelip-kaitty)

كورشى مەملەكەت جەتەكشىسىنىڭ ساپارى بارىسىندا شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ قىتايدان اۋىلشارۋاشىلىعىنا ينۆەستيتسيا تارتۋ جايىندا ءوز ويىن اشىق ايتقان ەدى. Cول اڭگىمەنىڭ اۋانى الگىندەي باعىتقا اۋىپ بارا جاتقان سوڭ بەردىبەك ماشبەكۇلى عالامتورعا شىعۋعا ءماجبۇر بولعان سياقتى. ول رەسپبۋليكالىق «تۇركىستان» گازەتىنە حات جازا وتىرىپ، ءۇشبۋ حاتتا ايتقانىن عالامتور بەتتەرىندە دە جاريا ەتىپ وتىر. شقو وبلىسىنىڭ اكىمى جوعارىدا ءسوز بولعان جايتكە بايلانىستى ءبۇي دەپتى:

بەردىبەك ساپارباەۆ: مەن بۇلاي دەپ مالىمدەمە جاسا­عا­ن جوقپىن   

 «قادىرلى «تۇركىستان» گازەتى جانە گازەت وقىرماندارى!«تۇركىستان» گازەتىندەگى «قىتايدىڭ ورتا ازياداعى مۇددەسى بەيجىڭ باسشىلارى كوزدەگەنىن الىپ ءجۇر» (12.09.2013) دەگەن ماقالادا مەنىڭ استاناداعى بريفينگتە (06.09.2013) ايتقان ءسوزىم باسقاشا ماعىنادا بەرىلىپتى.

وندا بىلاي دەپ جازىلعان: «شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ بيلىگى ايماققا قىتاي ينۆەستيتسياسىن تارتۋدى كوزدەپ وتىرعانىن ايتا وتىرىپ، پايدالانىلماي جاتقان جەرلەردى كورشى ەلدىڭ شارۋالارىنا ۋاقىتشا پايدالانۋعا بەرۋ ارقىلى دا قارجى كوزىن تابۋعا بولاتىندىعىن ءمالىم ەتتى».

مەن بۇلاي دەپ مالىمدەمە جاسا­عا­ن جوقپىن. سول كۇنگى جاۋابىم عا­لامتور جەلىسىندەگى اقپارات سايتتارىندا تۇر. وسى رەتتە «تۇركىستان» گازەتىنىڭ وقىرماندارىنا قىسقاشا تۇسىنىك بەرەيىن.

استاناداعى بريفينگتە شىعىس قازاقستاندا بوس جاتقان جەرلەردى ينۆەستيتسيا تاۋىپ، ساۋاتتى پايدالانۋ تۋرالى ايتىلدى، جەردى يگەرۋدىڭ جولىن تابۋ ماسەلەسى قوزعالدى. بىراق قىتاي شارۋالارىنا جەردى جالعا بەرۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتىلعان جوق.

راس، مەن قىتاي ينۆەستيتسياسىن پايدالانۋ كەرەك دەدىم. ونىڭ مىسالى شىعىس قازاقستاندا بار. ماسەلەن، ءۇرجار اۋدانىندا «ءباتۋا» دەگەن جشس جۇمىس ىستەيدى. پايدالانىپ وتىرعان جەرى 80 شارشى شاقىرىمدى الادى. قۇرىلتايشىسى – 100 پايىز ءوزىمىزدىڭ ازاماتتار. ديحاندارى – 100 پايىز قازاقتار. «ۇدەمەلى يندۋستريالىق يننوۆاتسيالىق دامۋ» باعدارلاماسى بويىنشا جۇمىس ىستەپ وتىرعان شارۋاشىلىق. وسى شارۋاشىلىق سۋارمالى جەرمەن بىرگە شولەيت جەردىڭ ءوزىن يگەرىپ جاتىر. 3 مىڭنان استام گەكتار جەرگە ءداندى داقىل ەكتى، ونىڭ 2300 گەكتارىنا بيىل سويا شىعاردى، 700 گەكتار جەردىڭ ءونىمىن تامشىلاپ سۋعارۋ ادىسىمەن ءوندىرىپ وتىر. ال وسى شارۋاشىلىقتىڭ ەگىستىكتەگى تەحنيكاسى (30-دان اسىپ جىعىلادى) تۇگەل قىتايدىكى. نەگە؟ ويتكەنى قىتاي تەحنيكاسى وزگەلەردىكىنەن الدەقايدا ارزان. ول – ءبىر. ەكىنشى، وسىنشاما جەردى يگەرۋ ءۇشىن ينۆەستيتسيا كەرەك. ونى قايدان الادى؟ بانكىلەردەن. وزىمىزدىكى بولسىن، شەتەلدىكى بولسىن. بۇلار قىتاي بانكىلەرىنەن دە العان (ويتكەنى ونىڭ ءوز جەڭىلدىكتەرى بار). ءسويتىپ، 3 000 گا جەردى يگەرىپ، پايدا تاۋىپ وتىر. نەنىڭ ارقاسىندا؟ قىتاي ينۆەستيتسياسى مەن تەحنيكاسىنىڭ ارقاسىندا. قازىر قىتاي ەكونوميكاسى داۋىرلەپ تۇر، جىلدان جىلعا كۇشەيىپ كەلەدى، ولاردىڭ بانكىسى از پايىزبەن نەسيە بەرىپ جاتسا، ونىسى ءبىزدىڭ شارۋاشىلىقتاردىڭ دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزىپ وتىرسا، ءبىز نەگە ودان قاشۋىمىز كەرەك؟ مەن قىتاي ينۆەستيتسياسىن ءتيىمدى پايدالانىپ، يگەرىلمەي جاتقان جەرىمىزدى يگەرەيىك دەپ وسى تۇرعىدا ايتقانمىن.

ءىستىڭ كوزىن تاۋىپ وتىرعان وسىن­داي شارۋاشىلىقتاردى ءبىز قولداۋ­ى­مىز كەرەك، ولاردىڭ ينۆەستيتسيا الۋىنا جاردەم جاساۋىمىز قا­جەت. ينۆەستيتسيانى بۇكىل دۇنيە ءجۇزىنىڭ دامىعان مەملەكەتى پايدالانىپ وتىر. شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە بولعان رەسەي، قىتاي، قازاقستان، وزبەكستان، قىرعىزستان، تاجىكستان سەكىلدى كورشىلەس ەلدەر ءبىر-بىرىمەن ەكونوميكالىق بايلانىستار ورناتقاننان كەيىن اۋىل شارۋاشىلىعىنا ينۆەستيتسيا سالۋ – ىنتىماقتاستىققا مۇشە ەلدەردىڭ بارلىعىنىڭ تاجىريبەسىندە بار دۇنيە.

جەر تۋرالى كودەكستىڭ 23-بابىنا سايكەس ءبىزدىڭ جەردى شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ جەكەمەنشىگىنە بەرۋ ءتىپتى دە مۇمكىن ەمەس. ال شەتەلدىك قارجى مەن تەحنيكانى، شەتەلدىك ماماندار مەن مەنەدجەرلەردى يگەرە الماي جاتقان جەرلەرىمىزدى پايدالانۋعا تارتۋدان قورقۋدىڭ قاجەتى جوق. ينۆەستورلاردى تارتۋ دەگەن ءسوز ولارعا تاۋەلدى بولۋ دەگەن ءسوز ەمەس. بۇل رەتتەگى ماسەلەنىڭ ءبارى شەتەلدىك ينۆەستورلارمەن جاسالعان كەلىسىم-شارتتاردا تولىق قاراستىرىلادى، سوندىقتان قازاقستان زاڭىنىڭ تالاپتارىن ەشكىم اتتاپ كەتە المايدى».

رەداكتسيادان: جاڭساق اقپارات تاراتىپ، بىرەۋدىڭ اۋزىنا قاتە «ءسوز سالىپ» بەرگەنىنە بولا باق وكىلىن باس سالىپ عايباتتاپ، سوتقا سۇيرەي جونەلۋدىڭ قاجەتى از. بۇل – اۋەلدەسەڭىز قر  اتا زاڭىنا قايشى ارەكەت. ازاماتتىققا دا شەت. سوندىقتان  مەملەكەتتىك قىزمەتتەگى لاۋازىم يەلەرى، ساياسي بيلىكتەگى تۇلعالار، ت.ب الدىمەن ءىستىڭ ءمان-جايىن اقتارىپ، شقو اكىمى بەردىبەك ساپاراباەۆ سياقتى الىپقاشپا ءسوزدىڭ اق-قاراسىن ايىرىپ بەرۋى كەرەك. مىسالى، جوعارىداعى حاتتى جازۋعا وبلىس اكىمىنىڭ كوپ ۋاقىت جۇمساماعانى انىق. ەسەسىنە ول كىسى اۋىلشارۋاشىلىعىنا قىتاي ينۆەستيتسياسىن تارتۋ تۋراسىندا ۇستانعان ءوز پوزيتسياسىن قورعاپ شىقتى. الداعى ۋاقىتتا  ينۆەستيتسياسى ماسەلەسى شەشىمىن قالاي تابادى؟ ونى كورە جاتامىز. ال، ازىرشە ءبىز ساپارباەۆتىڭ قازاق جەرىن ساۋداعا سالىپ جۇرگەنىنە ەمەس، قايتكەندە اۋىلشارۋاشىلىعىن دامىتۋ ماقساتىندا قايرات قىلىپ جۇرگەنىنە كوز جەتكىزگەندەيمىز...

Abai.kz