«انەۋ ءبىر جىلى رىمعالي ءىنىم ايتىپ كۇلدىرىپ ەدى. جازۋشى مۇحتار ماعاۋين دوسىمەن بىرگە، ەكەۋى قازاق قالامگەرلەرى دەلەگاتسياسىنىڭ قۇرامىندا شىعىس تۇركىستانعا، سينتسزيانعا بارا قالادى. «سوندا، - دەيدى رىمعالي، - كەزدەسكەن قازاقتاردان رۋىڭ كىم دەپ سۇراعانىمىزدا: بىرەۋى – نايمان، ەندى ءبىرى جالايىر نە ۋاق بوپ شىعادى. ال كەرەيمىن دەسە، مۇحتار قورباڭداپ كەلىپ، قۇشاقتاي الىپ، بەتىنەن بورپ-بورپ سۇيەدى...»

«سوڭعى سەگىز عاسىردىڭ ىشىندە ەلىمىزدىڭ باسىندا ءۇش-اق قازاق وتىرىپتى. جۇماباي شاياحمەتوۆ پەن دىنمۇحامەت قوناەۆ بوداندىق جاعدايىندا ەل ءۇشىن ىستەلۋى ءتيىستى نارسەنىڭ ءبارىن ىستەدى. ...ءۇشىنشى قازاق – نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ ءىنىمىز بۇعان دەيىنگى بار حانداردىڭ يىسالماستىعىنان ايىرىلعانىمىزدى (احمەت بايتۇرسىنوۆ «ناداندىعىنان» دەيدى) قايتارىپ الۋ ۇستىنە، حالقىمىزدىڭ ەجەلگى ارمانى – قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالايتىن زامانعا الىپ كەلە جاتىر».

«بۇلار دا باسىنان ءسوز اسىرمايتىن قىرعي تىلدىلەر بولسا كەرەك. ساكەن وداقتىڭ ءبىر ۇلكەن جيىنىندا: «وسى ءبىزدىڭ ءسابيتتىڭ ءسوزى تۇلپاردىڭ جازعىتۇرىم قاتقاقتا شاپقان شابىسىنا ۇقسايدى. شابىسىنا سۇيسىنگەنىڭمەن، تۇلپارىنىڭ تابانىنان شاشىراعان بوقتىققا سۇيسىنە المايسىڭ»، - دەپتى. ماعجان بولسا: «ساكەن، ساكەن، كەكەڭ-كەكەڭ»، دەپ قيىستىرادى».

«انەۋ ءبىر جىلى رىمعالي ءىنىم ايتىپ كۇلدىرىپ ەدى. جازۋشى مۇحتار ماعاۋين دوسىمەن بىرگە، ەكەۋى قازاق قالامگەرلەرى دەلەگاتسياسىنىڭ قۇرامىندا شىعىس تۇركىستانعا، سينتسزيانعا بارا قالادى. «سوندا، - دەيدى رىمعالي، - كەزدەسكەن قازاقتاردان رۋىڭ كىم دەپ سۇراعانىمىزدا: بىرەۋى – نايمان، ەندى ءبىرى جالايىر نە ۋاق بوپ شىعادى. ال كەرەيمىن دەسە، مۇحتار قورباڭداپ كەلىپ، قۇشاقتاي الىپ، بەتىنەن بورپ-بورپ سۇيەدى...»

«سوڭعى سەگىز عاسىردىڭ ىشىندە ەلىمىزدىڭ باسىندا ءۇش-اق قازاق وتىرىپتى. جۇماباي شاياحمەتوۆ پەن دىنمۇحامەت قوناەۆ بوداندىق جاعدايىندا ەل ءۇشىن ىستەلۋى ءتيىستى نارسەنىڭ ءبارىن ىستەدى. ...ءۇشىنشى قازاق – نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ ءىنىمىز بۇعان دەيىنگى بار حانداردىڭ يىسالماستىعىنان ايىرىلعانىمىزدى (احمەت بايتۇرسىنوۆ «ناداندىعىنان» دەيدى) قايتارىپ الۋ ۇستىنە، حالقىمىزدىڭ ەجەلگى ارمانى – قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالايتىن زامانعا الىپ كەلە جاتىر».

«بۇلار دا باسىنان ءسوز اسىرمايتىن قىرعي تىلدىلەر بولسا كەرەك. ساكەن وداقتىڭ ءبىر ۇلكەن جيىنىندا: «وسى ءبىزدىڭ ءسابيتتىڭ ءسوزى تۇلپاردىڭ جازعىتۇرىم قاتقاقتا شاپقان شابىسىنا ۇقسايدى. شابىسىنا سۇيسىنگەنىڭمەن، تۇلپارىنىڭ تابانىنان شاشىراعان بوقتىققا سۇيسىنە المايسىڭ»، - دەپتى. ماعجان بولسا: «ساكەن، ساكەن، كەكەڭ-كەكەڭ»، دەپ قيىستىرادى».

«1972 جىلى «سوتسياليستىك قازاقستان» گازەتىندە سىنشى زەينوللا سەرىكقاليەۆتىڭ «تاريحي شىندىق بۇرمالانباسىن» دەگەن كولەمدى ماقالاسى جاريالاندى. «الماس قىلىش» رومانىنا قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋىن «تاپتىق كۇرەس» ءپرينتسيپى تۇرعىسىنان كورسەتە الماعان دەگەن اۋىر كىنا تاعىلدى».

«كوركەم ادەبيەت تىلىنە» ارنالعان پلەنۋم وتەتىنىن ەستىپ، سالىپ ۇرىپ جەتپەيمىز بە. ەكى كوزىم – كوك ماتامەن جابىلعان پلەنۋم پرەزيدۋمى ۇستەلىنىڭ ۇستىنە شىنتاقتاپ قىرىن وتىرعان كوكجال ارلانداي مۇحتار اۋەزوۆتە. بايانداماشى، قازپي-ءدىڭ كافەدرا مەڭگەرۋشىسى فيلولوگيا دوكتورى، پروفەسسور سارسەن امانجولوۆ ءسوز زەرگەرى عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ ماقتاۋىن جەتكىزىپ ۇزاق سويلەدى. ونىمەن شەكتەلمەي، ءسوز ساپتاۋ مانەرىن مۇحتار اۋەزوۆ ستيلىنەن جوعارى قويدى. «مۇحتار اۋەزوۆتىڭ سويلەمدەرى شۇبالاڭقى، بۇل جازۋشىنىڭ ورىس كلاسسيكتەرىنە ءجونى جوق كوپ ەلىكتەيتىنى بايقالادى»، - دەپ سىناۋعا كوشكەندە، كەنەت مۇحاڭ شەشەننىڭ ءسوزىن ءبولىپ جىبەردى: «سارسەن-اۋ، مۇحتاردى ءدال قازىر سىناپ جاقتىرتپاي تۇرعانىڭمەن، سوڭىرا گرامماتيكا ەرەجەسىن تۇزەگەنىڭدە مىسالدى ءبارى ءبىر شۇقىنىپ مەنەن ىزدەيسىڭ عوي!» - دەدى. وتىرعان جۇرت دۋ كۇلدىك»..

شەريازدان ەلەۋكەنوۆ  شىعارمالارى. ءى توم. 22,  34, 36, 43, 311-ءنشى بەتتەر

Abai.kz