قازاقستاندا ءتىل ماسەلەسى كوتەرىلسە، دەموگرافيا دا قوسا اڭگىمە بولاتىن اۋرۋ بار. دەموگرافيا ىسكە اسپاي وتىرعان ءتىل ساياساتىنىڭ جامىلعىسى بولىپ وتىر. كازىر 70 پايىز قازاقتار بولسا دا، شەتقازاقتاردى ەندى كەلتىرمەسەك تە، بۇعان 10 پايىز قازاقتىلدى تۇركىلەر مەن وزگە دياسپورا وكىلىن قوسساق، ءتىل ساياساتىنا ەشبىر دەموگرافيانىڭ كەدەرگىسى دە قاتىسى دا جوق. ونىڭ ۇستىنە سلاۆيانتەكتى جاستار ءوز ەلدەرىنە ۇدەرە كوشۋدە، تەك قانا قازاقتارمەن ءوز ءومىرىن بايلانىستىرعان بولىگى قالۋدا. بۇنى ناقتى زەردەلەپ، مەملەكەتتىك ساياسات جۇرگىزۋ قولعا الىنىپ وتىرعان جوق.

ال ەندى پرەزيدەنتتىڭ «نە ۋششەمليات كازاحستانتسەۆ پو يازىكوۆومۋ پرينتسيپۋ پوترەبوۆال وت چينوۆنيكوۆ كورپۋسا "ا" نۋرسۋلتان نازارباەۆ. (Tengrinews.kz.) دەگەن ۋاجگە كەلسەك، بۇل نەگىزىنەن ءورىستىلدى قازاقتاردىڭ پاسىق مۇددەسىن قورعاعان ءسوز. بۇنىڭ وزگە ۇلت وكىلدەرىنە ەشبىر قاتىسى جوق، قاتىسى بولسا، ەلدەگى جارتى ميلليون قازاقتىلدى قازاق ەمەستەردى نەگە مەمقىزمەتكە توعىتپاي وتىر؟ كىم كەدەرگى؟ ولاردى نەگە تىلدىك كەمسىتۋگە جول بەرىپ وتىرمىز؟ ماسەلە وسىندا! ەسى دۇرىس قاي ەل مەملەكەتتىك ساياساتتى «تىلدىك كەمسىتۋ» دەگەن اۋمەسەر ۋاجگە قور قىلادى؟ تارازى تاباعىنا مەملەكەت مۇددەسى مەن ونى مەنسىنبەيتىن ادامدار توبىن تەڭەستىرۋگە بولا ما؟ بۇل دا ساراپدال ساياسات پا، الدە ەلدىڭ بولاشاعىنا قويىلعان اتوم بومباسى ما؟!...

قازاقستاندا ءتىل ماسەلەسى كوتەرىلسە، دەموگرافيا دا قوسا اڭگىمە بولاتىن اۋرۋ بار. دەموگرافيا ىسكە اسپاي وتىرعان ءتىل ساياساتىنىڭ جامىلعىسى بولىپ وتىر. كازىر 70 پايىز قازاقتار بولسا دا، شەتقازاقتاردى ەندى كەلتىرمەسەك تە، بۇعان 10 پايىز قازاقتىلدى تۇركىلەر مەن وزگە دياسپورا وكىلىن قوسساق، ءتىل ساياساتىنا ەشبىر دەموگرافيانىڭ كەدەرگىسى دە قاتىسى دا جوق. ونىڭ ۇستىنە سلاۆيانتەكتى جاستار ءوز ەلدەرىنە ۇدەرە كوشۋدە، تەك قانا قازاقتارمەن ءوز ءومىرىن بايلانىستىرعان بولىگى قالۋدا. بۇنى ناقتى زەردەلەپ، مەملەكەتتىك ساياسات جۇرگىزۋ قولعا الىنىپ وتىرعان جوق.

ال ەندى پرەزيدەنتتىڭ «نە ۋششەمليات كازاحستانتسەۆ پو يازىكوۆومۋ پرينتسيپۋ پوترەبوۆال وت چينوۆنيكوۆ كورپۋسا "ا" نۋرسۋلتان نازارباەۆ. (Tengrinews.kz.) دەگەن ۋاجگە كەلسەك، بۇل نەگىزىنەن ءورىستىلدى قازاقتاردىڭ پاسىق مۇددەسىن قورعاعان ءسوز. بۇنىڭ وزگە ۇلت وكىلدەرىنە ەشبىر قاتىسى جوق، قاتىسى بولسا، ەلدەگى جارتى ميلليون قازاقتىلدى قازاق ەمەستەردى نەگە مەمقىزمەتكە توعىتپاي وتىر؟ كىم كەدەرگى؟ ولاردى نەگە تىلدىك كەمسىتۋگە جول بەرىپ وتىرمىز؟ ماسەلە وسىندا! ەسى دۇرىس قاي ەل مەملەكەتتىك ساياساتتى «تىلدىك كەمسىتۋ» دەگەن اۋمەسەر ۋاجگە قور قىلادى؟ تارازى تاباعىنا مەملەكەت مۇددەسى مەن ونى مەنسىنبەيتىن ادامدار توبىن تەڭەستىرۋگە بولا ما؟ بۇل دا ساراپدال ساياسات پا، الدە ەلدىڭ بولاشاعىنا قويىلعان اتوم بومباسى ما؟!...

         ال، ءورىستىلدى قازاقتار كەمسىتىلىپ وتىرعان جوق، ولار كازىر يە بولىپ وتىرعان تاقتارىنان الدىن الا قاعىلامىز با دەگەن بايبالاممەن ەلباسىنىڭ ەسىگىن توزدىرۋدا! ايتىلعان پرەزيدەنتتىڭ ءسوزى وسى ارەكەتتىڭ سالدارى عانا. سەبەبى، مەمقىزمەتتە 95 پايىز قازاقتار ەكەنىن ەسكەرەيىك! ەلدەگى بۇكىل بايلىق پەن بيلىك رەسۋرسىنىڭ 60-70 پايىزى ءبىرتىلدى ءورىستىلدى قازاقتاردىڭ ۋىسىندا. سوندا تىلدىك كەمسىتىلۋگە كىم ۇشىراپ وتىر ەكەن؟... ال، اياعىڭدى قيا باسساڭ ورىس تىلىنەن باسقا ءتىلدى بىلمەيتىن دۇبارالىك قىزمەتشىلەردى نەگە جونگە سالمايمىز؟ بۇل جاعدايدى نەگە تىلدىك كەمسىتۋ رەتىندە اتالمايدى؟ 3 جىلدان كەيىن ەلگە اعىلاتىن ەكسپو كەلگىنشىلەرىن تەك قانا ءورىستىلدى ءدۇبارا بالا-شاعا قارسى الا ما؟ نەگە قىتاي، اعىلشىن، مىڭعول، ۆەنگەر،نەمىس تىلدەرىن مەڭگەرگەن جاستار شەتتەتىلەدى؟ نەگە ەلدە مونوتىلدىدىلەر مونوپولياسى ورنىققان؟ ەلدەگى ءورىستىلدى ۇرپاقتىڭ ءمونوتىلدى ەكەنىن ەشكىم دە جاسىرا المايدى، ال قازاقتىلدى جاستار كەمىندە قوستىلدى! بۇل شىرقىراعان شىندىقتى قازاقتى قاق جارۋ ءۇشىن ەمەس، ەلدى بۇتىندەۋ ءۇشىن شىرىلداپ ايتىپ وتىرمىز. ءتىلدىڭ سالماعى نەگە تەك قانا ەلدىڭ قازاقتىلدى بولىگىنە تۇسەدى، نەگە ونى ءورىستىلدى ءدۇبارا بولىگى دە قوسا ارقالامايدى؟

ءبىزدىڭ ەلدە ىسجۇرگىزىم ءبىر عانا تىلدە - نە قازاقشا، نە ورىسشا جۇرگىزىلەدى.قوستىلدى جازبا جۇرگىزۋ دەگەن بوس ءسوز، بىراق مۇراعات ءۇشىن ورىسشادان قازاقشاعا قوتارىلاتىنى بەلگىلى. تەكسەرۋشىلەرگە «2 تىلدە جۇرگىزەمىز» دەپ اقتالۋ مەن  ارحيۆ ءۇشىن عانا. مۇنى پرەزيدەنت جاقسى ءبىلىپ وتىر. تەك رەسەي ەستىسىن دەگەنى.بىراق ىسجۇرگىزىمنىڭ ەل بويىنشا اراسالماعى شامامەن - 30 دا 70. سوڭعىسى ورىس ءتىلىنىڭ پايداسىنداعى كورسەتكىش.

نەگىزىندە ىسجۇرگىزىمدى وڭكەي قازاقشا جۇرگىزۋگە ابدەن بولادى، ۇقپايتىن باسشىلار مەن قىزمەتشىلەرگە اۋدارىپ بەرگەن دۇرىس.ولاردىڭ قازاق ءتىلى كۋرسىنان قاشىپ-پىسىپ جۇرگەن ەركەتوتاي قىزمەتشىلەرىن مەيلىنشە ساۋاتتى دا  ادەپتى، 2-3 ءتىلدى قىزمەتشىلەرمەن اۋىستىرسا، جەتىپ جاتىر. ال الگىلەردى ءبىرتىلدى قىزمەتكە جەگۋگە ابدەن بولادى، ولار ءۇشىن ەلدىك ساياسات نەگە قاعاجۋ كورۋى ءتيىس؟!  مۇنداي ۇستانىممەن ءتىپتى ەل حالقىنىڭ قازاقشا ءبىلۋ-بىلمەۋىنىڭ مەملەكەتتىك ىسجۇرگىزىمگە ەشبىر قاتىسى جوق ەكەنىن ايگىلەيتىن ۋاقىت جەتتى! ىسجۇرگىزىمدى جۇرگىزەتىن قاتارداعى مەمقىزمەتشىلەر، ال قاجەتسىنسەك - حالىققا 140 تىلدە اۋدارىپ بەرۋ مۇمكىندىگى بار: حالىق اسسامبلەياسىنىڭ ەڭ بولماسا سونى اتقارىپ، ىشكەن-جەگەنىن اقتاۋىنا مۇمكىندىك بولادى.

قىسقاسى،ءتىل ماسەلەسىنە دەموگرافيانىڭ ەشبىر قاتىسى جوق. دەنى دۇرىس ەلدەردىڭ بارىندە دە وسى تاجىريبە ابدەن قالىپتاسقان. ماسەلە ەلدەگى ءتىل ساياساتىنىڭ وڭتايلى، ىڭعايلى دا ەل ساياساتىنا اينالۋىندا. ماسەلە – ەلدەگى ساياسات جۇگىن تەك قانا ءبىر بولىگى كوتەرىپ، ەكىنشى بولىگىن ەركەلەتىپ،بىرەۋىن كەمسىتىپ، الدارقاتىپ، ەكىنشىسىن ەركىنسىتىپ، ەشبىر جاۋاپكەرلىك ارتپاي - ءبىز دۇرىس مەملەكەت قۇرا المايمىز! وسى ساياسي وسالدىقتى بۇركەمەلەۋ ءۇشىن وعان دەموگرافيالىق ساياساتتى بىلىقتىرۋدىڭ ەشبىر قيىسىنى جوق.  مەملەكەتتىك ساياساتتى وتىرىك ۋاجگە ءراسۋا ەتپەي، ناعىز تەگەۋرىندى شارالاردى قولعا الۋ كەرەك.

ەلسەرىك

Abai.kz