حح عاسىردىڭ ۇلى كۇرەسكەرى، ادامزات قوعامىن جاڭا كەزەڭگە الىپ شىققان تۇلعالار ءداۋىرىنىڭ بەلدى وكىلى، 27 جىل اباقتىدا وتىرىپ، اقىرىندا تۋعان حالقىنىڭ قالاۋىمەن رەسمي بيلىككە كەلگەن نەلسون ماندەلا دۇنيە سالدى. ول ءوزىنىڭ ارپالىسقا تولى ءام باياندى عۇمىرىندا ءبارىن باستان كەشتى. ونىڭ قايتپاس قايسارلىعى، ەرلىككە تولى جالىندى جىلدارى بۇگىنگى قازاق بالاسىنا ۇلگى، ونەگە بولسا كەرەك-ءتى دەيمىز. ماندەلانىڭ ءومىربايانى قىتايدىڭ تۇرمەسىندە 40 جىل وتىرعان ءبىزدىڭ قاجىعۇمار شابدانۇلىنىڭ تاعدىرىنا ۇقسايدى. بىراق ماندەلا باقىتتى جان ەكەن. ونى وڭتۇستىك افريكا حالقى «مارتەبەلى پرەزيدەنت» دەپ تانيدى. 

حح عاسىردىڭ ۇلى كۇرەسكەرى، ادامزات قوعامىن جاڭا كەزەڭگە الىپ شىققان تۇلعالار ءداۋىرىنىڭ بەلدى وكىلى، 27 جىل اباقتىدا وتىرىپ، اقىرىندا تۋعان حالقىنىڭ قالاۋىمەن رەسمي بيلىككە كەلگەن نەلسون ماندەلا دۇنيە سالدى. ول ءوزىنىڭ ارپالىسقا تولى ءام باياندى عۇمىرىندا ءبارىن باستان كەشتى. ونىڭ قايتپاس قايسارلىعى، ەرلىككە تولى جالىندى جىلدارى بۇگىنگى قازاق بالاسىنا ۇلگى، ونەگە بولسا كەرەك-ءتى دەيمىز. ماندەلانىڭ ءومىربايانى قىتايدىڭ تۇرمەسىندە 40 جىل وتىرعان ءبىزدىڭ قاجىعۇمار شابدانۇلىنىڭ تاعدىرىنا ۇقسايدى. بىراق ماندەلا باقىتتى جان ەكەن. ونى وڭتۇستىك افريكا حالقى «مارتەبەلى پرەزيدەنت» دەپ تانيدى. 

  نەلسون روليحلاحلا ماندەلا وڭتۇستىك افريكا رەسپۋبليكاسىندا 1918 جىلى 18 شىلدەدە بەلگىسىزدەۋ تايپانىڭ وتباسىندا دۇنيەگە كەلىپتى. فورتا-حەر كوللەدجىندە وقىپ، 1940 جىلى ستۋدەنتتەر شەرۋىنە قاتىسقانى ءۇشىن وقۋدان شىعارىلادى. كەيىنىرەك ۆيتۆاتەرسراندا ۋنيۆەرسيتەتىنە ءتۇسىپ، قۇقىقتانۋشى ماماندىعىن الادى.
1944 جىلى نەلسون ماندەلا افريكا ۇلتتىق كونگرەسىنىڭ جاستار ليگاسىنا مۇشەلىككە ءوتىپ، ادام قۇقىن قورعاۋ جولىندا بەلسەندىلەردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيىنە اينالادى. 1950 جىلى بيلىكتەگىلەردىڭ نازارىنا ىلىگىپ، بىرنەشە رەت اباقتىعا قامالادى.
1960 جىلى 67 افريكالىقتىڭ ولىمىنەن سوڭ، ەل ۇكىمەتى جاستار ۇيىمىنىڭ قىزمەتىنە تىيىم سالدى. سول كەزدەگى پارتيالاردىڭ بىرىنە باسشىلىق جا­ساعان ماندەلا جاسىرىن جاعدايدا جۇمىس ىستەيدى. 1961 جىلى ماندەلانىڭ باسشىلىعىمەن افريكا ۇلتتىق كونگرەسى اسكەري ۇيىم قۇرادى. مۇنى بيلىكتەگىلەر ءبىلىپ قويعان سوڭ، 1964 جىلى نەلسون ماندەلا قاماۋعا الىنىپ، ومىرباقي تۇرمەگە جابىلدى. مۇنىڭ ءوزى وڭتۇستىك افريكا تۇگىلى، وزگە ەلدەردە دە نەلسوندى بوستاندىققا شىعارۋ جولىندا قوزعالىستار قۇرۋعا تۇرتكى بولدى. ماندەلانىڭ الەمگە تانىلۋى وسىلاي باستالعان.
اقىرى 27 جىلىن تۇرمەدە وتكىزگەن ماندەلا وكپە اۋرۋىنا شالدىعىپ،
1985 جىلى عانا ەل پرەزيدەنتى پ. بوتا ونىڭ ءوز اۋزىنان ساياسي كۇرەسكە ارالاسپايتىندىعى تۋرالى ۋادەسىن العان سوڭ بوستاندىققا شىعارادى.
1990 جىلى افريكا ۇلتتىق كونگرەسىنە باسشىلىققا كەلەدى. 1993 جىلى ماندەلا جانە ەل پرەزيدەنتى ف. دە كلەرك ساياسي كۇرەستەگى ەڭبەكتەرى ءۇشىن نوبەل سىيلىعىن الدى. 1994 جىلى 10 مامىردا نەلسون ماندەلا وڭتۇستىك افريكا رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزي­دەنتى بولىپ سايلاندى.
 

ارينە، ەل باسقارۋ وكىلەتتىگى وزىنە سەنىپ تاپسىرىلعان سوڭ، ءار ادام بىلگەنىن ەمەس، بىلەتىنىن ىستەيتىنى انىق. وسىنى جاقسى تۇسىنگەن قارا ءناسىلدى كوسەم 1996 جىلى وڭتۇستىك افريكا رەسپۋبليكاسىنىڭ جاڭا كونستيتۋتسياسىن قا­بىلدايدى. بۇل ەل ومىرىندەگى ەلەۋلى جاڭالىق بولدى. افريكالىقتار جاڭا پرەزيدەنت، جاڭا كونستيتۋتسيادان كوپ جاڭالىق كۇتتى، كەلەشەككە سەنىممەن قاراي باستادى. نەلسون ماندەلا ءوز تاعدىرى مەن ەلىنىڭ بولاشاعى تۋراسىندا بىرنەشە تۋىندى جازدى. «بوستاندىققا بارار جولدا جەڭىل جول جوق» (1965 جىلى), «مەن ولۋگە دايىنمىن» اتتى (1979 جىلى) كىتاپتارى جۇرتشىلىقتىڭ ىقىلاسىنا بولەندى.
ازاتتىق ءۇشىن ءومىرىنىڭ ءبىر بولىگىن، وندا دا جاستىق شاعىنىڭ قىزىقتى دا قيماس ساتتەرىندە تەمىر توردىڭ ارعى جاعىندا ارمان جەتەگىمەن جۇرگەن ماندەلانىڭ ماڭىزدى دا ءماندى تىرلىگىن، ونەگەلى عۇمىرىن جوعارى باعالاعان بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى 2009 جىلى
11 قاراشادا ارنايى قارار قابىلداپ، 18 شىلدەنى «نەلسون ماندەلانىڭ حالىقارالىق كۇنى» رەتىندە اتاپ وتۋگە شەشىم قابىلدادى. مۇنىڭ ءوزى الەم ەلدەرىنە، حالقىنا ونەگە بولسىن دەگەن نيەتتەن تۋىنداعان شەشىم ەكەندىگى داۋسىز.
ساياسي قايراتكەردىڭ قايشىلىققا تولى عۇمىرى، بەيبىتشىلىك پەن بوستان­دىققا قوسقان زور ۇلەسىن مويىنداعان بۇۇ افريكالىق كوسەمنىڭ تىنىمسىز تىرلىگىن وزگەلەرگە ونەگە ەتە وتىرىپ، ەل باسقارۋدىڭ ەرەكشە ءتۇرىن تاڭداعان ماندەلا ارقىلى الەم حالقىنا جاڭا ءبىر وي سالدى.
  
1999 جىلى وتستاۆكىگە كەتكەن ماندەلانى جۇرتى  «مارتەبەلى پرەزيدەنت» دەپ اتاپ كەتتى..   
ء«بىر كىسى مەن تۋرالى ايتتى: «كىندىگى كەسىلىسىمەن ول روليحلاحلا دەگەن اتقا يە بولدى. بۇل شىتىناعان اعاش دەگەن ماعىنا بەرەدى. بۇدان سوڭ ول نەلسون ماندەلا اتاندى جانە الەمدى تاڭعالدىردى. مەنەن وزگەلەر جارتى قۇداي جاساعانىن ۇناتپايمىن. مەن ءوزىمدى وزگەلەر ماندەلا رەتىندە عانا بىلگەنىن قالايمىن جانە مەنىڭ دە ءالسىز جاقتارىم بار.
مەنىڭ ەلىمدە ءسىز الدىمەن تۇرمەگە تۇسەسىز، سودان سوڭ پرەزيدەنت بولاسىز.
قوعامدى وزگەرتۋ سونشالىقتى قيىن ەمەس، قيىنى - ءوزىڭدى وزگەرتۋ.
بوستاندىق ۋاقىتشا بەرىلۋى مۇمكىن ەمەس.
تۇرمەدە مەن قوقىستى از اقتارعان جوقپىن. كەيدە گازەت قيىندىلارى تا­بىلىپ قالاتىن. قاپاستا بىزگە گازەت تاراتىلمايتىن، سوندىقتان مەن قيىن­دىنى جاقسىلاپ تازالاپ، كەشكىلىك ءۇنسىز وقيتىنمىن. ءباسپاسوزدى سونشالىقتى بۇرىن-سوڭدى بۇلايشا باعالاماپپىن.
كەشە مەنى تەرروريست دەپ اتاعاندار تۇرمەدەن شىققان سوڭ، ءتىپتى جاۋلارىم دا مەنى مويىندادى.
مەن ەشتەڭەنى ۇمىتپايمىن، بىراق كەشىرىمدىمىن.
مەن ۋاقىتىلى مەديتسينالىق تەكسەرۋدەن ءوتىپ تۇرعاندى ۇناتامىن. سوندا دارىگەرلەر: «ميستەر ماندەلا، بۇل اپتادا ءسىز ولمەيسىز!» دەيدى»، - بۇل جولداردىڭ اۆتورى دۇنيەدەن 92 جاسىندا وزعان نەلسون ماندەلا.
 

(نەلسون ماندەلانىڭ ءومىربايانىن قاتىستى دەرەكتەر «ايقىن» گازەتىنەن الىندى)

Abai.kz