قازاقتىڭ سانىن كەمىتۋ قازاقتى كەمسىتۋ دەگەن ءسوز
حالىق ساناعىنىڭ قورتىندى ناتيجەسىندە 70 پايىزعا جەتىپ قالارمىز دەگەن ۇكىلى ءۇمىتىمىز ۇزىلۋگە شاق تۇر. ونى ايتاسىز، اۋەلى قازاقتار 67 پايىزعا جەتتى دەگەن العاشقى ەسەپكە الاقايلاپ القىنعانىمىزدىڭ ءوزى ارتىق بولعانعا ۇقسايدى. ايتكەنمەندە ساناق تۋرالى سوڭعى ءسوز ءالى ايتىلعان جوق. سونىڭ وزىندە 67 پايىزدى شومەيتىپ 65 پايىزعا ءتۇسىرىپ جازۋ نەمەسە كورسەتۋ «داستۇرگە» ەنە باستاعان سياقتى. بۇل تسيفر قايدان شىقتى؟
قىركۇيەك ايىنىڭ باسىندا پارلامەنتتىڭ كەزەكتى سەسسياسىن اشىپ، دەپۋتتاردىڭ الدىندا ءسوز سويلەگەن پرەزيدەنت نازارباەۆ ەلدەگى دەموگرافيالىق وسىمگە ەرەكشە توقتالدى.
«كەيىنگى ون جىلدىڭ ىشىندە دەدى، ەلباسى حالىق سانى 14 ميلليون 900 مىڭنان 16 ميلليون 300 مىڭعا كوبەيدى. ءبىز مۇنداي كورسەتكىشكە تابيعي ءوسىمنىڭ ارتىپ، ادام ءولىمىنىڭ ازايۋىنان بولىپ قول جەتكىزدىك. سىرتقا قونىس اۋدارىپ باستاعانداردىڭ كوشى توقتاپ، كوشىپ كەلگەندەردىڭ قاراسى كوبەيىپ جاتىر. وسى ون جىلدىڭ اۋقىمىندا اتا جۇرتىنا تمد ەلدەرىنەن، قىتايدان، موڭعوليادان، تۇركيا مەن يراننان رەسمي مالىمەت بويىنشا 650 مىڭ ادام ورالدى. 99 جىلعا دەيىن كوشىپ كەلگەندەردى قوسساق ولاردىڭ سانى ميلليوننان اسىپ تۇسەدى. قازاقتار 53 پايىزدان 65 پايىزعا جەتتى».
حالىق ساناعىنىڭ قورتىندى ناتيجەسىندە 70 پايىزعا جەتىپ قالارمىز دەگەن ۇكىلى ءۇمىتىمىز ۇزىلۋگە شاق تۇر. ونى ايتاسىز، اۋەلى قازاقتار 67 پايىزعا جەتتى دەگەن العاشقى ەسەپكە الاقايلاپ القىنعانىمىزدىڭ ءوزى ارتىق بولعانعا ۇقسايدى. ايتكەنمەندە ساناق تۋرالى سوڭعى ءسوز ءالى ايتىلعان جوق. سونىڭ وزىندە 67 پايىزدى شومەيتىپ 65 پايىزعا ءتۇسىرىپ جازۋ نەمەسە كورسەتۋ «داستۇرگە» ەنە باستاعان سياقتى. بۇل تسيفر قايدان شىقتى؟
قىركۇيەك ايىنىڭ باسىندا پارلامەنتتىڭ كەزەكتى سەسسياسىن اشىپ، دەپۋتتاردىڭ الدىندا ءسوز سويلەگەن پرەزيدەنت نازارباەۆ ەلدەگى دەموگرافيالىق وسىمگە ەرەكشە توقتالدى.
«كەيىنگى ون جىلدىڭ ىشىندە دەدى، ەلباسى حالىق سانى 14 ميلليون 900 مىڭنان 16 ميلليون 300 مىڭعا كوبەيدى. ءبىز مۇنداي كورسەتكىشكە تابيعي ءوسىمنىڭ ارتىپ، ادام ءولىمىنىڭ ازايۋىنان بولىپ قول جەتكىزدىك. سىرتقا قونىس اۋدارىپ باستاعانداردىڭ كوشى توقتاپ، كوشىپ كەلگەندەردىڭ قاراسى كوبەيىپ جاتىر. وسى ون جىلدىڭ اۋقىمىندا اتا جۇرتىنا تمد ەلدەرىنەن، قىتايدان، موڭعوليادان، تۇركيا مەن يراننان رەسمي مالىمەت بويىنشا 650 مىڭ ادام ورالدى. 99 جىلعا دەيىن كوشىپ كەلگەندەردى قوسساق ولاردىڭ سانى ميلليوننان اسىپ تۇسەدى. قازاقتار 53 پايىزدان 65 پايىزعا جەتتى».
مىنە، الگى 65 پايىز تۋرالى اڭگىمە وسىدان كەيىن-اق قاۋلاپ الا جونەلدى. قازاقتاردىڭ قارا ورمانداي ەل بولۋىن قالامايتىن قۋ اۋىزدار 65 پايىزدىڭ وزىنە كۇمان كەلتىرۋدى شىعاردى. باسقاسى باسقا قازاقتىڭ وسىمىنە وجەڭدەپ قارسى پىكىر بىلدىرگەننىڭ ءبىرى جۋرناليستەر «بەبي بۋمنىڭ اتاسى» دەپ اسپەتتەپ جۇرگەن ماقاش ءتاتىموۆ بولدى. ودان كەيىن «قازاقتار مۇنداي وسىمگە قالاي جەتتى؟» دەپ عاني قاسىموۆ شىقتى شاتىناپ. بۇل ەكەۋىنىڭ الدىندا بۇگىنگى رەسەيگە تەككە كەرەگى جوق ورىستىڭ باياعى شوۆينيستىك ۇستەمدىگىن اڭساپ شاپتىعاتىن باسپاسوزدەردە حالىق ساناعىنا قاتىستى قاساقانا جازىلعان ماقالالار جارىق كورىپ، قولدان قوعامدىق پىكىرلەر جاسالىپ جاتتى. ولاردىڭ كوكتەن تىلەگەنى جەردەن تابىلىپ، ستاتيستيكا اگەنتتىگىندە حالىق ساناعىن جۇرگىزۋگە بولىنگەن 1 ملرد 144 ملن تەڭگەنىڭ جارتىسى جىتىرىلىپ، ماقساتسىز جۇمسالعانى تۋرالى شۋ كوتەرىلدى. مۇنداي كەلەڭسىزدىكتى اقتاۋدىڭ قاجەتى جوق. الايدا بۇۇ قورىنىڭ (يۋنفپا) ماماندارى قارجى ماسەلەسىنىڭ حالىق ساناعىنا سالقىنى تيمەگەنىن، ساناقتىڭ جوعارى كاسىبي دەڭگەيدە وتكەنىن دالەلدەپ باقتى. ماماندار ساناقتى قايتا وتكىزۋدىڭ قاجەتسىزدىگىن دە قاداپ ايتتى. تەك ساناق ناۋقانىنا قاتىسىپ، كوسەمدىك تانىتا الماعانىنا رەنجىپ، ساقالىن بۇلداعان ءتاتىموۆ پەن ءوزىنىڭ بار جوعىن بارقىراعان داۋسىمەن ءبىلدىرىپ وتىراتىن عاني قاسىموۆ قانا مامانداردىڭ پىكىرىمەن كەلىسە المادى. ايتكەنمەندە الگى ەكەۋدىڭ دە ۋاجىنە قۇلاق توسقان ءجون. ويتكەنى ءتاتىموۆ پەن قاسىموۆ ساناقشىلاردىڭ حالىقتى تۇتاس قامتىپ ساناي الماعانىن ايتىپ كوپىردى. سولايى سولاي ەكەن، ەندەشە قازاقتىڭ سانى 67 پايىزدان دا ارتىق بولعانى عوي؟.. ونىڭ ۇستىنە كانىگى مامان دەموگراف ءتاتىموۆ قازاقتاردىڭ رەزيستيۆتىك (قيىندىققا توزە الاتىن، قارسىلىق تانىتاتىن) قاسيەتىنىڭ ارقاسىندا وتكەن ون جىلدىقتارداعى ساناقتاردىڭ بارىسىندا كۇتپەگەن وسىمگە قول جەتكىزىپ كەلە جاتقانىن جاقسى بىلسە كەرەك-ءتى. وعان جانە ميلليوننان اسىپ تۇسكەن ورالماندى قوسىڭىز. وسىنشا زور اۋلەت تۋعان وتانىنا ورالعان سوڭ تابيعي وسىمگە ۇلەس قوسپاي قاڭتارىلىپ قالدى دەگەنگە سەنۋ قيىن. بۇل ارادا قازاقستاننان كوشىپ وتانىنا قايتقان جۇرتتىڭ سانى مەن ولاردىڭ اراسىندا بالا تۋدىڭ كۇرت كەمىپ كەتكەنىنە دالەل ىزدەپ اۋرە بولماي-اق قويالىق. سەبەبى ول كوپكە بىلايدا بەلگىلى، كوزگە دە انىق.
حوش، سونىمەن ەكى پايىز قايدا كەتتى؟ ەلباسىنىڭ پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ الدىندا ايتقان 65 پايىزىن ناقتى ناتيجە دەپ قابىلداۋ كەرەك پە؟ بىزدىڭشە كەرەك ەمەس. نەگە دەسەڭىز، ساناقتىڭ رەسمي قورتىندىسى ءالى جاريا ەتىلگەن جوق. ەلباسى قازاقتاردىڭ سانى تۋرالى 65 پايىز دەپ شامامەن ايتتى. قورتىندى جاريا ەتىلمەي تۇرىپ بولجامعا سۇيەنۋگە بولاتىن شىعار، بىراق، حالىقتىڭ سانىنىن ساياساتقا ارالاستىرۋدىڭ قاجەتى جوق. ماقاش ماندىرادى ەكەن دەپ، قاقسال قاسىم قاسىنىپ بىردەڭە ايتتى ەكەن دەپ، قازاقتىڭ قاراسى مولايعانىن كورە المايتىن جۇرت جىنىگەدى ەكەن دەپ، قازاقتىڭ سانىن كەمىتۋ قازاقتى كەمسىتۋ دەگەن ءسوز. قازاقتىڭ قاراسى كوبەيگەنىننەن ەشكىمگە زيان كەلمەيدى. اگاراكي، زيان كورىپ، زاپىران قۇسىپ وتىرعاندار بولسا، ولارمەن وتانداسۋ دا ەش مۇمكىن ەمەس.
ساناق قانداي سايلاۋدان بولسىن مازمۇنى كۇردەلى الەۋمەتتىك فاكتور. حالىق سانىنا وراي مەملەكەتتە الەۋەتتى ىستەر قولعا الىنادى. ىشكى مۇمكىندىكتەر ەسەپتەلىپ، ۇلتتىڭ ءوسىپ ونۋىنە قاتىستى باعدارلامالار قابىلدانادى. قازاقتىڭ سانىن كەمىتىپ كورسەتۋ ارقىلى ءبىز الدە وسىنداي يگىلىكتى ىستەردەن باس تارتۋىمىز كەرەك پە؟ ال بۇل كىمگە كەرەك؟
«اباي-اقپارات»
