جاڭا عاسىردىڭ توعىزىنشى كۇزى ەلىمىزگە بىرقاتار «ءبىرتۇرلى» ساياسي وقيعالاردى الىپ كەلدى. «قازاق ەلى» مونۋمەنتىنە ەلباسىمىزدىڭ ءتاسمۇسىنىن تۇرعىزىپ، قازاق مەملەكەتتىگىنىڭ ىرگەسىن سالعان كەرەي مەن جانىبەكتىڭ ەسكەرتكىشتەرىن كۇرەسىنگە لاقتىردىق. قازاق ءتىلى - ۇلتارالىق قارىم-قاتىناس ءتىلى بولا المايدى دەپ رەسمي تۇردە مويىندادىق. وسىنىڭ ءبارى قازاقي قوعامدىق ساناعا قيعاشتاي قادالىپ، سارساڭعا ءتۇسىردى.

ءبىز اۆتوريتارلىق مەملەكەتتە ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزدى ايقىن سەزىندىك.

ءبىز داۋىسىمىز جوعارى جاققا جەتپەيتىنىن، پىكىرىمىزگە ەشكىم پىسقىرىپ تا قارامايتىنىن جاقسى تۇسىندىك. بىرەۋ كۇرسىندى دە قويدى. ۇلتىن جان-تانىمەن سۇيەتىن ازاماتتار ۇندەۋلەر مەن اشىق حاتتار جازىسىپ، ماقالا جاريالاپ، حالىقتىڭ ىشىندەگى قىجىلىن بەرۋگە تىرىستى.

الايدا، بۇعان نازار اۋدارىپ وتىرعان بيلىك جوق. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا اتالعان ماسەلەلەر كوتەرىلىپ جاتقانىمەن، بۇل تولقۋلار ءبىزدىڭ ءباز-ءبىر شەنەۋنىكتەرىمىزدىڭ قاپەرىنە دە كىرىپ-شىقپايتىن سياقتى. ءبىر جاعىنان ايايسىڭ ولاردى. قازاقستانداعى جوعارى دەڭگەيدەگى بيلىكتىڭ وكىلىنە ءوز قىزمەتىن ساقتاپ، جالا مەن تۇرمەدەن امان قالۋ ءۇشىن «دجۋنگلي زاڭدارىنا» ساي ءومىر سۇرۋىنە تۋرا كەلەدى. ازاماتتارىمىز امان بولسىن دەيىك.

«قازاق ەلى» تاريحي-مەموريالدىق كەشەنگە مەملەكەت باسشىسىنىڭ  ەسكەرتكىشى قويىلعان كۇننەن باستاپ، بيلىك دالىزدەرىندە ماقتاۋ مەن جاعىمپازدانۋدىڭ جاڭا «مارافونى» باستالىپ تا كەتتى.

جاڭا عاسىردىڭ توعىزىنشى كۇزى ەلىمىزگە بىرقاتار «ءبىرتۇرلى» ساياسي وقيعالاردى الىپ كەلدى. «قازاق ەلى» مونۋمەنتىنە ەلباسىمىزدىڭ ءتاسمۇسىنىن تۇرعىزىپ، قازاق مەملەكەتتىگىنىڭ ىرگەسىن سالعان كەرەي مەن جانىبەكتىڭ ەسكەرتكىشتەرىن كۇرەسىنگە لاقتىردىق. قازاق ءتىلى - ۇلتارالىق قارىم-قاتىناس ءتىلى بولا المايدى دەپ رەسمي تۇردە مويىندادىق. وسىنىڭ ءبارى قازاقي قوعامدىق ساناعا قيعاشتاي قادالىپ، سارساڭعا ءتۇسىردى.

ءبىز اۆتوريتارلىق مەملەكەتتە ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزدى ايقىن سەزىندىك.

ءبىز داۋىسىمىز جوعارى جاققا جەتپەيتىنىن، پىكىرىمىزگە ەشكىم پىسقىرىپ تا قارامايتىنىن جاقسى تۇسىندىك. بىرەۋ كۇرسىندى دە قويدى. ۇلتىن جان-تانىمەن سۇيەتىن ازاماتتار ۇندەۋلەر مەن اشىق حاتتار جازىسىپ، ماقالا جاريالاپ، حالىقتىڭ ىشىندەگى قىجىلىن بەرۋگە تىرىستى.

الايدا، بۇعان نازار اۋدارىپ وتىرعان بيلىك جوق. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا اتالعان ماسەلەلەر كوتەرىلىپ جاتقانىمەن، بۇل تولقۋلار ءبىزدىڭ ءباز-ءبىر شەنەۋنىكتەرىمىزدىڭ قاپەرىنە دە كىرىپ-شىقپايتىن سياقتى. ءبىر جاعىنان ايايسىڭ ولاردى. قازاقستانداعى جوعارى دەڭگەيدەگى بيلىكتىڭ وكىلىنە ءوز قىزمەتىن ساقتاپ، جالا مەن تۇرمەدەن امان قالۋ ءۇشىن «دجۋنگلي زاڭدارىنا» ساي ءومىر سۇرۋىنە تۋرا كەلەدى. ازاماتتارىمىز امان بولسىن دەيىك.

«قازاق ەلى» تاريحي-مەموريالدىق كەشەنگە مەملەكەت باسشىسىنىڭ  ەسكەرتكىشى قويىلعان كۇننەن باستاپ، بيلىك دالىزدەرىندە ماقتاۋ مەن جاعىمپازدانۋدىڭ جاڭا «مارافونى» باستالىپ تا كەتتى.

وتكەن اپتادا الماتى وبلىسى اكىمدىگى ۇكىمەتكە ءبىز «كوپتەن كۇتكەن» ۇسىنىستى ەنگىزدى، ايتەۋىر. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ەلباسى تۋعان اۋىلدىڭ اتىن وزگەرتۋ تۋرالى ۇسىنىس جونىندە وتاندىق باق ءۇنسىز قالدى. بالكىم جاقسىەمەسوۆتىڭ (نەحوروشەۆ) سوزىنە قالۋدان باسىن الىپ قاشاسا كەرەك (كىم پسيحيكالىق تەكسەرۋدەن وتكىسى كەلەدى دەيسىز؟!).

سونىمەن وبلىس اكىمدىگى شامالعان سەلوسىن - ۇشقوڭىر دەپ، ال، قاسكەلەن قالاسىنا قاراساي باتىردىڭ اتىن بەرۋ - تاريحي ادىلەتتىلىك دەپ ەسەپتەيدى ەكەن. قاسكەلەن مەن شامالعان سەكىلدى جوڭعار باتىرلارىنىڭ اتاۋلارىنا بۇل ەلدى مەكەندەردىڭ جۇرتشىلىعى نارازى كورىنەدى. ۇلتتىق سانامىزدىڭ ويانىپ كەلە جاتقانىنا وسىندايدا ءبىر قۋانىپ قالاسىڭ. ونىڭ ۇستىنە وسى ايماقتىڭ كەيبىر ۇلتشىل ازاماتتارى قازاق جەرىنىڭ كارتاسىندا قالماق پەن جوڭعاردىڭ اتى مۇلدە قالماۋى ءتيىس دەپ مالىمدەپ جۇرگەنگە ۇقسايدى. وسىنداي ۇلتتىق سانا تۋعىزعان «دۇمپۋلەردى» باسۋ ماقساتىندا، كوپتەگەن جينالىستار مەن پىكىرتالاستار وتكىزگەن اۋداندىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىنىڭ تۋىپ وسكەن جەرىنە قازاق اتاۋلارىن بەرۋ جونىندەگى ءوتىنىشتى ۇكىمەتكە ءۇشبۋ حات ارقىلى جىبەرىپتى.

اۋدان اكىمى اپپاراتىنىڭ جەتەكشىسى ر.اتشابار مىرزانىڭ سوزىنە سەنەتىن بولساق، بۇل ۇسىنىس حالىقتىڭ تالقىسىنان وتكەن سەكىلدى. ونشاقتى جەردە وتكىزىلگەن جيىنداردا قاراقۇرىم ەل جينالىپ ۇسىنىستى ءبىر اۋىزدان قولداعان ەكەن. ەگەر شىنىمەن دە سولاي بولسا، ءبىز قارسىلىق بىلدىرمەيمىز. تەك قازاقي اتاۋ بولسا بولدى بىزگە.

ءبىر قۋانتاتىنى قازاق حاندارى مەن داڭقتى باھادۇرلەرىن ساز-بالشىققا تاستاعان بيلىك، ءبىر اي وتپەي قازاقتىڭ اتا جاۋى جوڭعار باتىرلارىنىڭ اتتارىن قۇرتۋعا كىرىسىپ كەتتى. قازاقتىڭ ۇلتتىق نامىسىن ويلايتىن شەنەۋنىكتەرىمىزدىڭ بارىنا شۇكىرشىلىك ەتەيىك، اعايىن!

ەندى بۇل جاقسى باستامانى توقتاتپاي، ارى قاراي جالعاستىرسا، جەتىسۋ ايماعىنىڭ اتقامىنەرلەرى قازاقتىڭ پايداسى ءۇشىن كوپ ىستەر اتقارار ەدى. مىسالى، ۇيعىر اۋدانىنا شارىن اتاۋىن بەرسە، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى دەپ ويلايمىز.

Cۋرەت:  «قاراساي باتىر» كارتيناسى. سۋر. ن. قارىمساق، ت. تىلەۋجانوۆ، ا. جامحان. كەنەپ، مايلى بوياۋ. 1999 ج.