كىمدىكى دۇرىس؟! قازاق باق-تارىنىڭ كاسىبي دەڭگەيىن ولشەيتىن كىم؟
لاتۆيانىڭ «ۆەستي سەگودنيا +» گازەتىنە سۇحبات بەرگەن وتاندىق «نوۆوە پوكولەنيە» گازەتىنىڭ رەداكتورى سەرگەي اپارين بىلاي دەپتى: «ۆ كازاحستانە دۆۋيازىچنوە مەدينوە پروسترانستۆو. نوۆوستي پۋسكايۋت سناچالا نا رۋسسكوم، زاتەم نا كازاحسكوم. ا ۆوت گازەتى يستوريچەسكي رازدەليليس نا دۆا فرونتا: 25-30% رىنكا زانيمايۋت پەريوديكا نا گوسيازىكە. نو سەرەزنوگو ۆليانيا ونا نە يمەەت. ۆو-پەرۆىح، يز-زا سۆوەي وچەۆيدنوي گلۋپوستي، كوتورايا نە يدەت دالشە پريزىۆوۆ ك مەجەتنيچەسكوي ۆراجدە ي شاريكوۆسكيح «ۆسە وتنيات ي پودەليت». ۆو-ۆتورىح، نەسموتريا نا ۆكاچيۆانيە گوسدوتاتسي، وني بەدنى، مەنەە ۋپاكوۆانى ي مالوپروفەسسيونالنى. چاستنيكي، كاك مى، بولەە رەاكتسيوننى، ا پوتومۋ پولزۋيۋتسيا بولشيم سپروسوم. ۆپروچەم، تيراج ۋ بيزنەس-يزداني نەۆەليك. مالوگراموتنىي ۋ ناس نارود، كاك ني كرۋتي». «ايتقان ءسوز - اتىلعان وق». الايدا گازەت رەداكتورى سەرگەي اپارين بۇل سوزىنەن باس تارتىپ وتىرعانعا ۇقسايدى. ال لاتۆيالىق جۋرناليست ماريانا يۆانوۆا-ەۆسەەۆا: «ءبىز شىندىقتى بەردىك» دەيدى.
سەرگەي اپارين، «نوۆوە پوكولەنيە» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى:
تەرىسكە شىعارۋدى تالاپ ەتەمىن...
لاتۆيانىڭ «ۆەستي سەگودنيا +» گازەتىنە سۇحبات بەرگەن وتاندىق «نوۆوە پوكولەنيە» گازەتىنىڭ رەداكتورى سەرگەي اپارين بىلاي دەپتى: «ۆ كازاحستانە دۆۋيازىچنوە مەدينوە پروسترانستۆو. نوۆوستي پۋسكايۋت سناچالا نا رۋسسكوم، زاتەم نا كازاحسكوم. ا ۆوت گازەتى يستوريچەسكي رازدەليليس نا دۆا فرونتا: 25-30% رىنكا زانيمايۋت پەريوديكا نا گوسيازىكە. نو سەرەزنوگو ۆليانيا ونا نە يمەەت. ۆو-پەرۆىح، يز-زا سۆوەي وچەۆيدنوي گلۋپوستي، كوتورايا نە يدەت دالشە پريزىۆوۆ ك مەجەتنيچەسكوي ۆراجدە ي شاريكوۆسكيح «ۆسە وتنيات ي پودەليت». ۆو-ۆتورىح، نەسموتريا نا ۆكاچيۆانيە گوسدوتاتسي، وني بەدنى، مەنەە ۋپاكوۆانى ي مالوپروفەسسيونالنى. چاستنيكي، كاك مى، بولەە رەاكتسيوننى، ا پوتومۋ پولزۋيۋتسيا بولشيم سپروسوم. ۆپروچەم، تيراج ۋ بيزنەس-يزداني نەۆەليك. مالوگراموتنىي ۋ ناس نارود، كاك ني كرۋتي». «ايتقان ءسوز - اتىلعان وق». الايدا گازەت رەداكتورى سەرگەي اپارين بۇل سوزىنەن باس تارتىپ وتىرعانعا ۇقسايدى. ال لاتۆيالىق جۋرناليست ماريانا يۆانوۆا-ەۆسەەۆا: «ءبىز شىندىقتى بەردىك» دەيدى.
سەرگەي اپارين، «نوۆوە پوكولەنيە» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى:
تەرىسكە شىعارۋدى تالاپ ەتەمىن...
- سەرگەي يگورەۆيچ، ءسىز لاتۆيالىق باسىلىمعا قازاق گازەتتەرىن «كەدەي، كاسىبي دەڭگەيى تومەن» دەپ كورسەتىپ، باعا بەرەرلىكتەي قازاق ءتىلىن قانشالىقتى بىلەسىز؟
- ءسىز مەنىڭ گازەتىمدە وتكەن جۇما كۇنى جاريالانعان ماقالانى وقىپ شىعىڭىزشى الدىمەن...
- ءيا، ءبىز ونى وقىپ شىقتىق...
- مەن بۇل سۇحباتتى بۇلاي بەرمەدىم! مۇنداي سوزدەردى ەشقاشان ايتپادىم دا. اۆتوردىڭ شاتاسۋىنا نەمەسە مەنىڭ ءسوزىمدى پايدالانىپ كەتۋىنە مۇمكىندىك بەرگەن ءبىر عانا اۋىز ءسوزىم مىنادا: ءبىزدىڭ وپپوزيتسيالىق باسىلىمدار، ولار قازاقتىلدى، الدە ءورىستىلدى بولۋىنا قاراماستان... بالكىم، اۆتور قازاقستاندىق باسىلىمداردىڭ ءبارى قازاقتىلدى باسىلىمدار دەپ ويلاپ قالعان شىعار، بىلمەيمىن، ايتەۋىر ماعان ماقالا اۆتورىمەن باسقاشا ديالوگ جۇرگىزۋ قيىن بوپ تۇر... مەن بىلاي دەدىم: وپپوزيتسيا - بىزدە السىزدەۋ. كەيدە قاراپايىم باق-تار مەن گازەتتەرگە كەشىرىلمەيتىن جايتتەر قازاقستاندىق وپپوزيتسيالىق اقپاراتتىق قۇرالدارىنا كەشىرىلەدى. وندا بىرەۋدى قارالاۋ دا، ۇلت ارازدىعىن قوزدىرۋ دا كەزدەسەدى. بىراق ولارعا بوساڭداۋ قارايدى، ويتكەنى بىزدە وپپوزيتسيا - وتە ءالسىز. ەگەردە بۇل باسىلىمداردى بۇل ءۇشىن جاپساق، وندا ءتۇپتىڭ تۇبىندە وپپوزيتسيانى سالىق تولەۋشىلەردىڭ قالتاسىنا اسىراۋعا تۋرا كەلەر ەدى. سوندىقتان كەز كەلگەن بيلىككە مىقتى وپپوزيتسيا كەرەك. ءبىزدىڭ وپپوزيتسيامىز ءالسىز بولعان سوڭ، ولارعا ءبىراز نارسە كەشىرىلەدى.
- ارىپتەستەرىمىز سۇحبات اۆتورى ماريانا يۆانوۆا-ەۆسەەۆامەن سۇحباتتاسقاندا، ول سۇحباتتىڭ قالاي جۇرگىزىلسە، سولاي بەرىلگەنىن جەتكىزىپتى عوي... ياعني، ءسىزدىڭ قازاق باق-نا ايتقان ءسوزىڭىز دە راس قوي...
- جاقسى، وعان بۇدان باسقا نە ىستەۋ كەرەك؟ «جوق، بۇنىڭ ءبارى وتىرىك ەدى» دەۋ كەرەك پە؟ وندا باسىلىمعا رەسمي تۇردە تەرىسكە شىعارۋدى جاريالاتىپ، سوت الدىندا ءبارىنىڭ دە شىندىق ەمەستىگىن مويىنداۋعا تۋرا كەلەدى عوي. ارينە، ادام ءبارىن دە سوتقا دەيىن جوققا شىعارادى.
- ال ءسىز ولارمەن سوتتاسىز با، الدە تەرىسكە شىعارۋدى تالاپ ەتەسىز بە؟
- تەرىسكە شىعارۋدى تالاپ ەتەمىن! ال سوتتاسۋعا كەلسەك، ارينە، سوتتاسقىم كەلەدى، بىراق مۇنىڭ ءبارى قارجىلىق جاعدايعا بارىپ تىرەلەدى. ويتكەنى لاتىش باسىلىمىنا قارسى سوتتاسۋ ءۇشىن قازاقستاندىق باسىلىمعا لاتۆيادان زاڭگەر تابۋ تىم ارزانعا تۇسپەيدى دەپ ويلايمىن.
- دەسە دە، ءسىز «شىندىق سول گازەتتەگى سۇحبات بوپ شىعادى-اۋ» دەپ سوتتاسقىڭىز كەلمەي وتىرعان شىعار، كىم ءبىلسىن...
- ءسىز بوس اڭگىمە ايتىپ تۇرسىز. ەگەردە بۇل شىندىق بولسا، وندا ولارعا حابارلاسىپ كورىپ، ءبىزدىڭ سۇحباتتىڭ ءماتىنىن سۇراپ الىڭىزشى. سوندا ونىڭ (ماريانا يۆانوۆا-ەۆسەەۆا - رەد.) نە ايتارىن كورەر ەدىك. جوعارىدا ايتقانىم، ءماتىننىڭ ءوزىن ەمەس، ديكتافوندىق نۇسقاسىن سۇراڭىز. ناعىز قۇجات سول بوپ شىعادى.
- سۇحبات قايدا الىندى، ماسكەۋدە مە؟
- ءيا.
- ياعني، بۇل كەيبىر ادامداردىڭ قازاقستاندا ءبىر ءسوزدى، رەسەيدە باسقاشا ءسوزدى ايتىپ جۇرگەنىنىڭ بەلگىسى ەمەس پە؟
- مەن سىزگە تاعى دا ايتام، باسقاشا ايتۋ دەگەن قالاي؟ ەگەر ءسىز سۇحباتتى وقىپ كورسەڭىز، ول مۇلدەم ءجونسىز. كەيىن ءسىز مەنىڭ گازەتتە بەرگەن ماقالامدى وقىپ كورىڭىزشى. ويتكەنى بۇل سۇحباتتا قازاقتىلدى باسىلىمدارعا جالا جابىلادى دا، كەيىن ءبىزدىڭ «نوۆوە پوكولەنيە» باسىلىمىنا دا قاياۋ تۇسىرەرلىكتەي دۇنيەلەر ايتىلادى. ياعني، ءبىز بۇدان دا تومەنبىز، اقىماقتاۋمىز دەلىنەدى... سوندىقتان سۇحباتتى تاعى دا وقىپ شىعۋىڭىزدى وتىنەمىن.
- ۇلتارالىق ارازدىققا كەلسەك، ءسىزدىڭ سۇحباتىڭىز وسى باعىتتىڭ ءبىر بەلگىسى ەمەس پە؟
- قانداي بەلگى؟
- مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم، ءسىزدىڭ مۇنداي ويلارىڭىز ۇلت ارازدىعىن قوزدىرماي ما؟
- مەن بۇل اقىماقتىق ۇلتارالىق قاتىناستارعا سىزات تۇسىرەدى دەپ ويلامايمىن. بۇل مەنىڭ جۇيكە-جۇيەمە اۋىر ءتيىپ تۇر دەسەم، بۇل شىندىق. ءسىز ءوزىڭىز ويلاڭىزشى، مەندەي ادام مۇنداي سۇحبات بەرە الار ما ەدى؟ جاقسى، ەگەردە بۇل ادام قازاقستاننان باياعىدا كوشىپ كەتىپ، ءبىر كۇشتەردىڭ قارجىسىنا ءومىر ءسۇرىپ جاتسا، اۋزىنا كەلگەندى وتتاي بەرمەس پە ەدى؟! ال مىندا مۇلدەم باسقا جاعداي. قازاقستاندا تۇرىپ جاتىرمىن، مەنىڭ اتا-انالارىم مەن بالالارىم تۇرىپ جاتىر. لوگيكالىق تۇرعىدان ويلانىپ كورىڭىزشى، مەن بۇلاي ايتا الار ما ەدىم؟
- لوگيكالىق تۇرعىدان ويلانىپ كورسەك، بىزدىڭشە، لاتۆيالىق جۋرناليست ءبىز بەن ءسىز بىلەتىن نارسەلەردى بىلمەيدى دە...
- لاتۆيالىق جۋرناليست قانداي نارسەلەردى بىلمەيدى دەپ تۇرسىز؟ جانە نەگە ولار بىلمەۋى كەرەك، نە سوندا، ولاردا ينتەرنەت جوق پا؟ لاتۆيا - ارتتا قالعان مەملەكەت پە؟ ولار قازاقستاندا بولىپ جاتقان قىزىقتى دۇنيەلەردى كورۋ ءۇشىن عالامتورعا ارقا سۇيەي الماي ما؟ بىزدە قانشاما وپپوزيتسيالىق سايتتار مەملەكەتتىك جانە جەكەمەنشىك سايتتاردان دا بەلسەندى جۇمىس ىستەپ كەلەدى...
- ال ءسىز قازاق باق-تارىنان بۇل كەلەڭسىزدىك ءۇشىن كەشىرىم سۇرايسىز با؟
- نەنىڭ قۇرمەتىنە مەن كەشىرىم سۇراۋىم كەرەك؟ بەلگىلى ءبىر باق ەكىنشى ءبىر باق-تان كەشىرىم سۇراي ما، سوندا «قازاق باق-تارىنان كەشىرىم سۇراۋ» دەگەنىڭىز نە؟ بۇل دەگەنىڭىز، «ءيا، مەن وسى دالباسا اڭگىمەنى ايتتىم، باسقا ايتپايمىن» دەپ، ءبارىن مويىنداۋىم كەرەك پە؟
ماريانا يۆانوۆا-ەۆسەەۆا،
لاتۆيانىڭ «ۆەستي سەگودنيا +» گازەتىنىڭ ءتىلشىسى:
ءبىز شىندىقتى بەردىك!
- قازىرگى كۇنى سەرگەي اپارين سىزگە بەرگەن سۇحباتتان باس تارتىپ جاتقان جوق پا؟ ءمان-جاعدايدىڭ انىق-قانىعىن ءوزىڭىز ايتساڭىز.
- شىنىن ايتساق، بۇل سۇحبات ءبىر ايعا جۋىق ۋاقىت بۇرىن الىنعان ەدى. ءبىز ءوزارا سۇحباتتاستىق. ارينە، سۇحباتتا مەن ءبىزدىڭ وقىرمان اۋديتورياسىنا ساي كەيبىر تۇستاردى عانا كۇشەيتتىم. ال ءاپاريننىڭ نەنى جوققا شىعارىپ وتىرعانىن بىلمەيمىن. سوندىقتان نە ايتارىمدى دا بىلمەي تۇرمىن.
- قازاق باسىلىمدارى جايلى ايتساق، سۇحباتتا اپارين مىرزا «قازاق باق-تارىن كەدەي، كاسىبي دەڭگەيى تومەن» دەپ كەلتىرمەي مە؟ بۇل ونىڭ ءسوزى ەمەس پە؟
- ول بۇل جەردە ناقتى باق-تاردى ايتىپ وتىرعان شىعار. بىراق لاتۆيادا قازاقتىڭ قانداي باسىلىمدارى كوپ وقىلادى ءارى تارالادى دەگەن ساۋالعا كوپ قىزىقپايتىندىقتان، بۇنى جالپىلاما بەرگەن شىعارمىز. قازىر مەن مۇنى ەسىمە دە تۇسىرە المايمىن...
- ماريانا، سۇحباتتا كەيبىر جايتتەردى «جالپىلاما» كورسەتكەن ءسىز بە، ول ما؟
- جوق، بۇل سۇحباتتا مەن ەشقانداي دا گازەتتىڭ اتاۋىن مىسالعا كەلتىرگەن جوقپىن. سوندىقتان ءسىزدىڭ ارىپتەستەرىڭىزگە رەنجۋدىڭ قاجەتى جوق. ەگەردە وندا ناقتى ايىپتاۋ بولعاندا، رەنجۋگە بولار ەدى. بىراق وندا ەشقانداي دا ايىپتارلىق نارسە جوق.
- ال ديكتافوندا اپارين مىرزا قالاي سويلەسە، ءبارى دە سولاي جازىلعان با؟
- ءيا، ارينە. تەك كەيبىر نارسەلەردى، كەرىسىنشە، بەرمەگەنىمىز بولماسا، ءبارى سولاي. ارينە، ءبىز تەك قانا شىندىقتى بەردىك. ءاپاريننىڭ ايتقان سوزىمەن.
- ول ءسىزدىڭ باسىلىمنان سۇحباتتى تەرىسكە شىعارۋدى تالاپ ەتىپ جاتىر ما؟
- قازىرگى كۇنى اپارين بىزدەن ەشتەڭەنى دە تالاپ ەتىپ جاتقان جوق. ءبىز وسى جايلى ونىمەن سويلەسكەن جوقپىز. ءوز باسىم ىلعي ءىس-ساپارلارمەن سىرتتا جۇرەمىن.
- بىزگە سۇحبات بەرگەن ول سىزدەردەن تەرىسكە شىعارۋدى تالاپ ەتەتىنىن جەتكىزدى عوي...
- بالكىم، ول مۇنى تالاپ ەتەتىن شىعار. مەن مۇنى جوققا شىعارا المايمىن.
- ءسىزدىڭ باسىلىمىڭىز بۇل سۇحباتتى تەرىسكە شىعارۋعا بارا ما؟
- بۇل تۇرعىدان ءبىز گازەتىمىزدىڭ زاڭگەرىمەن سويلەسىپ، قانشالىقتى مۇنىڭ زاڭدى ەكەنىن باعالاۋ كەرەكپىز. ءارى ءبىزدىڭ تەرىسكە شىعارۋدى جاريالاۋعا قانشالىقتى مىندەتتى ەكەنىمىزدى دە ءبىلۋ كەرەكپىز. ەگەردە مىندەتتى بولساق، ارينە، كورەمىز. بىراق بۇل تەرىسكە شىعارۋ بولمايدى، بۇل بەرىلگەن اقپاراتقا تۇسىندىرمە عانا بولۋى مۇمكىن.
سۇحباتتى ۇيىمداستىرعان - كامشات تاسبولات
"ايقىن", 09.02.10
