كەشە عانا، ياعني 29 ماۋسىمدا،  «اباي»، «قامشى»، «التى الاش» پورتالدارىندا قىتايدان ورالعان قانداستارىمىزدىڭ «تۇراقتى تۇرۋعا» رۇقسات الا الماي قايتا كوشىپ جاتقاندىعى تۋرالى اقپارات تارادى.  (http://abai.kz/post/view?id=1101 )

سوڭعى جىلدارى ەلباسىنىڭ دا، ەلدىڭ دە مۇددەسى ەلەنبەي قالىپ جاتىر. بۇگىندە استانادا دا «ورالمان كۋالىگىن» الا الماي، تۇراقتى تىركەۋگە تۇرا الماي جۇرگەن قانداستارىمىز شۇبىرىپ ءجۇر. ءوز كۇشتەرىمەن كەلگەن اعايىن قيسىنسىز قۇجاتتار سەبەبىنەن تۇراقتى تىركەۋگە تۇرا المايدى. ال تۇراقتى تىركەۋگە تۇرا الماعانداردىڭ ىقتيارحات تا، ازاماتتىق تا الا المايتىنى بەلگىلى. سونىمەن، تاباننان توزعان قانداستارىمىز ۆيزا ۋاقىتى بىتىسىمەن «زاڭسىز كەلىمسەك» اتانىپ،  قايتۋعا ءماجبۇر. تىپتەن تۇراقتى تىركەۋدەن ۇمىتتەنىپ، تىركەۋ ۋاقىتىن وتكىزىپ، سوتتالىپ جاتقاندارى دا بار. قازىر بۇرىنعىداي «ەسكەرتۋ بەرۋ» دەگەن جوق. تىكەلەي قامالادى نەمەسە سوتقا جىبەرىلەدى.  

قازاق ۇكىمەتى قىتايلارعا بارىنشا مۇمكىندىك جاساپ جاتىر. اتاپ ايتقاندا،  مىڭداعان گەكتار جەردى بەرىپ، جۇمىستارىن دوڭگەلەتۋلەرىنە  بارلىق مۇمكىندىك جاساعان. ونىڭ ۇستىنە ولاردىڭ قازاقستاندا قالۋىنا دا زاڭ كەدەرگى ەمەس. تەك 5 جىل تۇراقتى تۇرسا بولدى، اقشالارىنىڭ كوپتىگىن كورسەتىپ – اق قازاقستان ازاماتى اتانا الادى. سەبەبى، ولارعا «ينۆەستور» دەگەن جەڭىلدىك بەرىلەدى. بۇل جەڭىلدىكتى كەز-كەلگەن قىتاي الا الاتىنىن بىلگەن دۇرىس.

ال، قانداستارىمىزدىڭ قازاقستاندا جۇمىس جاساۋى تۇر عوي،تۇراقتى قالۋى قيىن بولىپ بارادى.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2014 جىلعى 20 ناۋرىزداعى № 248 قاۋلىسى كوشى-قون ماسەلەسىنە قاتىستى كەدەرگىلەردى جويۋعا ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزدى. اتاپ ايتساق:

ازاماتتىق الۋ ءۇشىن قازاقستاندا تۇرۋ 1 جىلعا قىسقاردى; قانداستارىمىزدىڭ ەلىمىزدىڭ قاي وڭىرىنە باراتىندارىنا قاراماي، ورالمان مارتەبەسى  بەرىلەتىن بولدى; ازاماتتىق الۋدا قاراستىرىلعان مىندەتتى تولەمنەن بوساتىلدى; ۇكىمەت بەلگىلەگەن 7 ايماققا باراتىندارعا مەملەكەت تاراپىنان الەۋمەتتىك پاكەت قاراستىرىلىپ، مەملەكەتتىك اتاۋلى كومەكتەر مەن جالدامالى ۇيگە يە بولۋدىڭ مۇمكىندىگى تۋىپ جاتىر. الايدا سونان بەرى 3 اي ۋاقىت وتسەدە ەشقانداي ناتيجە جوق. تەك ءسوز جۇزىندە قالىپ وتىر.

شىندىعىن ايتقاندا،  جوعارىداعى مۇمكىندىكتەرگە يە بولۋدىڭ العى شارتى – تۇراقتى تىركەۋگە وتىرۋ. قازىرشە، قىتايدان ورالعان قانداستارىمىز  ءۇشىن بۇل – قيامەتتىڭ قىل كوپىرى بولىپ تۇر.

ىشكى ىستەر مينيسترلىگى قانداستارىمىزعا قويعان كەدەرگىنى الىپ تاستاماي وتىر. ناقتى زاڭ جۇزىندە قىتايدان ورالعان قانداستارىمىزدىڭ قازاقستانعا ورالۋىنا مۇمكىندىك جوق.  تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋ ءۇشىن قاجەتتى قول جەتپەيتىن نەمەسە قول جەتكىزۋىڭ قيىن قۇجاتتار جەتىپ ارتىلادى. بۇل، اسىرەسە، قىتايدىڭ ارانىنا كەتىپ بارا جاتقان قانداستارىمىز ءۇشىن اۋىر ءتيىپ تۇر.

قانداستارىمىزدى «تۇراقتى تىركەۋگە تۇرعىزۋ» ماسەلەسىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ قۇرامىنداعى كوشى-قون پوليتسياسى اينالىسادى. اتالعان پوليتسيانىڭ قازىرشە بۇل ماسەلەدە ۇكىمەتپەن دە،  قىتايدىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگىمەن دە بىرلەسىپ جۇمىس ىستەي الماي وتىرعانى بەلگىلى.

قىسقاسىن ايتقاندا،  قىتايدان كەلەتىن قانداستارىمىز ءۇشىن زاڭدىق سيپاتى انىقتالماعان  ەكى «انىقتاما»، ء «بىر تەنتىرەۋ»، «قامالۋ نەمەسە سوتتالۋ»  بار. ولاي دەيتىنىمىز – «انىقتامالاردى» الۋ جانە بەرۋ جاعىندا ەكى ەلدىڭ زاڭدىق نەگىزدەرى قاراستىرىلماي، ءوزارا قاراما-قايشىلىق تۋدا. ال ونىڭ زاردابىن قاراپايىم حالىق تارتادى.

 «سوتتالمادى» دەگەن انىقتاما. ونسىزدا قىتاي ۇكىمەتى سوتتالعان ادامدارعا تولقۇجات بەرۋدى «زاڭ جۇزىندە تىيىم سالعان». قازاقستان تاراپى قىتايدىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگى ارقىلى بۇل ماسەلەنى انىقتاماي وتىر.

 «قىتاي ازاماتتىعىنان شىققانى تۋرالى انىقتاما» كەرەك. بۇل انىقتامانى الۋ ءۇشىن قىتاي تاراپى «شەتەلدىڭ ازاماتتىعىن العاندىعى تۋرالى انىقتامانى» تالاپ ەتەدى. بۇل ەكى ەلدىڭ كوشى-قون ماسەلەسىندە ۇيلەسپەي كەلە جاتقان قاراما-قايشىلىقتىڭ ءبىرى.  ەكى ورتادا قانداستارىمىز وسى سەبەپتەن قازاقستان اۋماعىندا تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋعا زاڭدىق تۇرعىدا مۇمكىندىك الا الماي وتىر. العان كۇننىڭ وزىندە زاڭ جۇزىندە قىلىمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە دەيىن اپاراتىن قايشىلىقتى ماسەلە.

«تەنتىرەۋ». وسى انىقتامالاردى الۋ ءۇشىن تاعى دا قىتايدىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگىنە جۇگىنۋ كەرەك. ءار كامەلەتكە تولعان بالا ەلشىلىككە ءوزى كەلۋى كەرەك. ءسويتىپ، مىڭداعان قازاق الىستاعى اۋىل-ايماقتان جينالىپ، «وشىرەتكە» تۇرىپ، ءبىر جاپىراق ورىسشا «سپراۆكا» ء ۇشىن اقشالارىن شاشىپ، تابانىنان توزۋى كەرەك. بۇعان ۇكىمەتتىڭ قۇلىقسىزدىعى ادامدى نامىستاندىرادى ءارى جىگەرىڭدى جاسىتادى.

«قامالۋ نەمەسە سوتتالۋ ». سونىمەن تاباننان توزىپ، تۇراقتى تىركەۋگە تۇرا الماعان قازاقتار ۆيزا ۋاقىتى بىتكەن سوڭ «زاڭسىز كەلىمسەك» اتانىپ، قاماۋعا الىنادى،ولارعا ايىپپۇل سالىنادى. ۋاقىتى ۇزاقتار سوتقا جىبەرىلەدى.

قازاقتىڭ قازىرگى ءحالى وسى...  كوشىپ كەلگەن اعايىندى تاباندارىنان توزدىرماي ورازا ايىندا ۇكىمەت پەن پرەزيدەنتتىڭ ماڭايىنداعىلار وبال-ساۋاپتى دا ويلاسا ەكەن دەگەن تىلەگىمىز بار.

التاي بۇقارباەۆ

Abai.kz