پارسى –تاجىك پوەزياسى: اللاعا مەن باس ءيدىم، دارىپتەيمىن جىرىمدا
رۋداكي
ء(ابۋ ابداللاح جاپار رۋداكي - 860-941 جىلدارى ءومىر سۇرگەن،
پارسى –تاجىك پوەزياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى، بۇقارا سامانيدتەرى ءامىرشىسىنىڭ سارايىندا ءجۇرىپ اتاق پەن داڭقا بولەندى، ارتىنان قۋعىنعا ۇشارادى)
كۇنام جوق مەنىڭ، دەگەنمەن ول ۇنەمى مەنى كەشىرىپ جۇرەدى،
قۇرباندىققا مەن كوندىم، كەشىرۋگە ول جازسا.
اللاعا مەن باس ءيدىم، دارىپتەيمىن جىرىمدا،
دۇنيەقورلىق مەندە جوق، پايدا ىزدەمەدىم وزىمە.
******
و رۋداكي، ءومىر ءسۇر، رۋحىڭ ەركىن بولسىن، جۇرتقا بوسقا قاراما.
دانالىقپەن ءومىر ءسۇر، جۇرەگىڭمەن جىلىتىپ، ءدانىن سەۋىپ قاۋىمعا،
ويلاما سەن باسقانىڭ كۇنى ءتاۋىر، جالعىز ساعان اۋىر دەپ،
و رۋداكي، بۇل جالعاندا ءومىر ءسۇر، يگىلىك جاساپ ادامعا!
******
كۇشتەنىپ جيدى ول بايلىق،
بىراق ودان وعان نە پايدا ....
و رۋداكي، ىزگىلىك ىستەر ىستەلىك،
قورقىنىش سوتى الدىندا ....
ماڭگىلىك تاقتا بەتىندە،
وقىرسىڭ وتكەن جولىڭدى.
******
الەم امىرشىلەرى دە ولەدى، ولاردا توبەشىككە اينالدى،
باسىن ءيىپ اجالعا، ولاردا اتتاندى ماڭگىلىك.
بايلىققا شەكسىز بولەنىپ، بيلىك پەن داڭقا ورانعان،
تۇبىندە ولاردا اقىرەت جامىلدى، قارا جەرگە كومىلدى.
******
ءجامي
(ءابدىراحمان نۇراددين يبن احماد ءجامي –
1414 -1492 جىلدارى ءومىر سۇرگەن، اقىن، عالىم، فيلوسوف)
جاراتقان يەم، جۇمباق جاسىردى،
جاۋابىن تاۋىپ مەن شەشتىم:
قانت نەگە اششى تۇزداي،
ال تۇز نەگە – قانت قۇمىنداي.
اقيقاتقا جەتكەنشە،
كورگەنىم كوپ مەنىڭ ومىردە:
بىرەۋدىڭ ارتىن جالاعانشا،
ءوز ۋىڭدى ءوزىڭ ءىش.
******
مىناۋ دۇنيە سورلى، قۇنىققاندارعا تولى....
قوزعالمايدى تەگىن بىرەۋى،
الىستان كۇمىس كەسەك كورسەتشى،
قالتىراپ قولىن سوزار بىرەۋى، كەيىن ەكىنشىسى.
جارىماعان ولدا ءىلىندى قۇرىققا،
جۇرگەنى ەندى اشكوزدەردىڭ ىشىندە.
******
ء ولىم – ءتاتتى ۇيقى، ال ءومىر- شالا ۇيقى....
ۇيقى ءتاتتى - ومىرگە سەن جابىسپا.
بالاڭداي كۇت كۇنىڭدى، قارياداي ءتوزىپ ءتۇنىڭدى،
ء ومىرىڭ سوڭعى ساتىندە كوڭىلدەنىپ، شاتتانىپ،
كىرپىك قاقپاي كەتەرسىڭ، سەندە ءتاتتى ۇيقىعا.
رۋمي
(جەللالدين رۋمي 1207-1273 جىلدارى ءومىر سۇرگەن ،
سوفىلىق فيلوسوفيا جانە پوەزياسىنىڭ كورنەكتى وكىلدەرىنىڭ ءبىرى ).
كىم بولساڭ، ول بول،
سۇيگەندە كۇننەن اشىق جارقىرا.
دوستىقتا سارقىراپ اققان
تاۋ بۇلاعىنداي تازا بول.
ءتۇن جامىلىپ قىلىعىڭدى
جاسىرعاندا تۇننەن قارا بول.
قارا جەردەي قاراپايىم بول.
اشۋ - ىزا قىسقاندا، ولدە قال.
كىم بولساڭ، ول بول،
تەك ءوزىڭ بول، وزىڭدەي كورىنىپ،
ءوزىڭ بول!
******
بىرەسە شەكسىز سۇيەدى، بىرەسە جەكسۇرىن كورەدى،
بىرەسە جۇرەگىن سىيلايدى، بىرەسە كىنالايدى جۇرەگىمدى.
بىرەسە ويىما قوجا بولىپ، مەن بيلەيمىن ءوزىمدى،
بىرەسە مەنى قىسىپ، ول بيلەيدى ويىمدى.
******
ماحاببات عارىشقا زۋلاعان قۋاتپەن تەڭ،
كوك الەمنىڭ ءجۇز قىرتىسىن جارىپ تەسكەن.
جول باسىندا كەلەمىن، مۇمكىن ءوتىپ كەتەرمىن،
مۇمكىن، اياعىندا اداسىپ، ءىزىمدى تاپپاي قالارمىن.
******
مىناۋ دۇنيە ماحاباتتى قابىلدايما، بىلمەيمىن.
بىلەتىنىم: ماحاببات ماڭگى، ومىرباقي وشپەيتىن.
جۇرەگىمدى سىزداتىپ، كۇندە سوعىپ جۇرەتىن،
قاتتى اۋىرتىپ، كوز الدىمدا تۇراتىن.
******
ومار حايام
(ومار حايام گياساددين -1048 -1122 جىلدارى ءومىر سۇرگەن، اقىن ماتەماتيك، فيلوسوف، استرونوم. وسى كۇنگە دەيىن ءمانى مەن ماعىناسىن جويماعان فيلوسوفيالىق، الەۋمەتتىك استارعا تولى ءتورت جولدى شۋماقتارىمەن ەسىمى ماڭگى قالدى )
كارىلىگىم مەنىڭ تولى كۇناعا،
ماعان كەشىرىم جوق، اياپ مەنى وسى كەرەك پە؟
مەن ەسۋاسپىن، قۇداي ءتىلىن الماعان،
عۇمىرىم ءوتتى، بۇزىپ تيىم سالعاندى.
******
جۇرەگىم مەنىڭ، ىزدەمە بوسقا سەن ىزگىلىك،
وتىرىك كۇشتى، ىزدەمە بوسقا سەن شىندىق،
جالعانعا قارسى ەشكىمدە ەم تاپقان جوق.
دۇرىسى كونگەن، ىزدەمە بوسقا ءدارى جوق.
******
ءبىز قۋىرشاقپىز، تاعدىرىمىز ونىڭ قولىندا،
بۇل ءسوزىمنىڭ راستىعىندا، كۇمان بار ما؟!
ءبىراز اۋناتىپ، ويناتىپ، وتكەن سوڭ اركىم مەرزىمى،
ساندىعىنىڭ تۇبىنە تىعادى دا تاستايدى.
******
ايتار ءسوزىم: قۇداي ءوزى بەرىپ، قۇداي ءوزى الادى،
نەگە سولاي بارلىعىنا قۇپيا بولىپ قالادى.
ءدام - تۇزىم مەن ىشكەنىمدى كوزبەن ولشەپ،
قالعانىن كەيدە تولىق قۇيماي تىنادى.
******
كومىڭدەر سۇيەگىمدى مەنىڭ مولاعا،
قۇتقارماس، ءسوز بەن ەشكىم كوز جاسى،
كۇتىڭدەر ءسال توپىراق بولىپ كەتكەنشە،
سودان كەيىن قۇمىرا جاساپ قويىڭدار.
******
ء جۇز جىل كۇل بوپ مەن وتتا جانايىن،
قورىقپايمىن تۇسىمە كىرگەن توزاقتان.
قورقامىن قايىرىمى جوق جانداردان،
ولگەن ارتىق جۇرگەنشە بىرگە سولارمەن.
******
ءومىر قىسقا، وتەدى دە كەتەدى،
قىزىعىن كوردە، ونى كۇندە باعالا،
قالاي ءومىر سۇرسەڭ، عۇمىرىڭ سولاي وتەدى،
ءومىر تۋىندىڭ، ونى ءبىر كۇن ۇمىتپا.
ورىس ءتىلدى باسىلىمداردان
اۋدارىپ ۇسىنعان سالاۋات كارىم
Abai.kz
