كەشە قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى سوتىنىڭ رەسپۋبليكا سوتتارىنىڭ 2015 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتى قورتىندىلاۋعا بايلانىستى كەڭەيتىلگەن كەڭەسى ءوتتى. كەڭەستىڭ نەگىزگى تاقىرىبى  ازاماتتىق جانە قىلمىستىق ىستەر بويىنشا  بىرىڭعاي سوت تاجىريبەسىن قالىپتاستىرۋعا ارنالدى.

ەلباسىنىڭ سايلاۋ الدىنداعى بەس ينستيتۋتسيونالدىق رەفورما جۇرگىزۋگە  باعىتتالعان 100 قادامنان تۇراتىن ۇلت جوسپارىندا ەلىمىزدە زاڭ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ بارلىق جولدارى قاراستىرىلعان. زاڭ ۇستەمدىگى – قوعامنىڭ، مەملەكەتتىڭ دامۋىنىڭ بىردەن-ءبىر نەگىزى. زاڭنىڭ ۇستەمدىگىن قوعامدا ورناتاتىن بىردەن ءبىر ورگان ول – سوت ورگانى. سوت – بيلىكتىڭ ءبىر تارماعى رەتىندە ازاماتتاردىڭ بۇزىلعان قۇقىقتارىن قالپىنا كەلتىرىپ، ولاردى قورعاۋدىڭ كەپىلى بولىپ تابىلادى. سوندىقتان دا سوت جۇيەسىن  جەتىلدىرۋگە،  سوتقا ازاماتتاردىڭ قولجەتىمدىلىگىن بارىنشا قامتاماسىز  ەتۋگە قوعامنىڭ ءوزى ۇمتىلىپ وتىر.

 سوت جۇيەسىندە بۇگىنگى كۇنى اتقارىلىپ جاتقان كەشەندى جۇمىستار سوتقا دەگەن  قوعامنىڭ، ازاماتتاردىڭ سەنىمىمنىڭ ارتۋىنا ىقپال ەتىپ وتىر. ازاماتتاردىڭ سوتقا جۇگىنۋى كوبەيدى. بۇۇ دامۋ باعدارلاماسىنىڭ قۇقىقتىق ساياساتتى زەتتەۋ جانە قوعامدىق پىكىردى زەردەلەۋ ورتالىقتارىمەن بىرلەسىپ جۇرگىزگەن الەۋمەتتىك سۇراۋلارىنىڭ قورتىندىسى  بويىنشا ەلىمىزدە سوتتاردىڭ جۇمىسىنا سۇرالعانداردىڭ 71,3 پايىزى قاناعاتتاناتىندىقتارىن ءبىلدىرۋى سوتتار جۇمىسىنىڭ  جاقسارعانىن بىلدىرەدى. ونىڭ ۇستىنە،  سۇرالعانداردىڭ  80 پايىزى سوتقا سەنەتىندىكتەرىن كورسەتسە، 83 پايىزى سۋديالاردىڭ ءىس قارۋعا دايىندىقتارىنا  قاناعاتتاناتىندارىن ءبىلدىرىپ وتىر.

قازىرگى تاڭدا  وبلىستىق سوتتىڭ قۇرامىندا  اپەللياتسيالىق جانە كاسساتسيالىق ساتىداعى سوتتار جۇمىس ىستەپ جاتىر. اپەللياتسيالىق ساتىداعى سوتتا زاڭدى كۇشىنە ەنبەگەن سوت اكتىلەرى قارالسا، كاسساتسيالىق ساتىداعى سوتتا كۇشىنە ەنگەن سوت اكتىلەرى قارالدى. ال جوعارعى سوتتىڭ قاداعالاۋ القاسى دا كۇشىنە ەنگەن سوت اكتىلەرىن تەكسەرۋدە. زاڭدى كۇشىنە ەنگەن سوت اكتىلەرىن  قايتا-قايتا تەكسەرۋ دامىعان ەلدەردىڭ تاجىريبەسىندە جوق.

سوت جۇيەسىنە بايلانىستى جۇرگىزىلەتىن وزگەرىستەر بويىنشا ىستەردى قاراۋدىڭ ءۇش ساتىسى بەكىتىلمەك. بۇلار: ءبىرىنشى ساتىداعى سوت، اپەللياتسيالىق سوت جانە كاسساتسيالىق سوت.  ءبىرىنشى ساتىداعى سوت رەتىندە – اۋداندىق جانە وعان تەڭەستىرىلگەن سوتتار، اپەللياتسيالىق ساتىداعى سوتتار رەتىندە – وبلىستىق سوتتار، ال كاسساتسيالىق ساتىداعى سوت رەتىندە – جوعارعى سوت ىستەردى قارايتىن بولادى.

جوعارعى سوتتا ينۆەستيتسيالىق داۋلاردى قارايتىن  ارنايى القا قۇرۋ كوزدەلىپ وتىر.  بۇل ينۆەستورلاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدىڭ تەتىگى بولماق. سونىمەن قاتار، جوعارعى سوتتا حالىقارالىق كونسۋلتاتيۆتىك كەڭەس قۇرىلماق.

 سۋديالىق قىزمەتكە الۋدىڭ  جاڭا جولدارى قاراستىرىلۋدا. سۋديالىق قىزمەتكە  تاعايىندالاتىن ازاماتتاردىڭ  جاسىن ۇلعايتۋ، سۋديالىق قىزمەتكە ۇمىتكەرلەرگە شاكىرتاقى تولەي وتىرىپ، تالىمگەرلىكتەن وتكىزۋ، بۇل قىزمەتكە سوت وندىرىسىمەن بايلانىستى قىزمەتتە كەمىندە بەس جىل ىستەگەن ازاماتتاردى الۋ قاراستىرىلىپ وتىر. جاڭا تاعايىندالعان سۋديالارعا ءبىر جىل سىناك  مەرزىمى بەلگىلەنەتىن بولادى.  ءبىر جىلدان كەيىن سۋديانىڭ جۇمىسى تولىعىمەن تەكسەرىلىپ، سوت ءجيۋريى بۇل سۋديانىڭ جۇمىستى ءارى قاراي جالعاستىرۋعا قابىلەتتى نەمەسە ونى جارامسىز دەپ تانىپ، شەشىم شىعاراتىن بولادى.   

بۇل شارالاردىڭ ءبارى  سوت جۇيەسىنىڭ  جۇمىسىن ودان ءارى جەتىلدىرىپ، سوت ادىلدىگىن اتقارۋعا قابىلەتتى ساۋاتتى  ازاماتتاردى  تارتۋ ارقىلى  سوت بيلىگىنىڭ مارتەبەسىن  كوتەرۋگە باعىتتالىپ وتىر.

ءادىل قۇرىقباەۆ،

قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى سوتىنىڭ سۋدياسى