قازاق رۋحانياتىندا ءالى كۇنگە قۇپياسى اشىلماي كەلە جاتقان ماسەلە - شوقاننىڭ (مۇحاممەد-حانافيا) ناقتى قاي جەردە جەرلەنگەندىگى، قايتىس بولعان جىلى. وتكەنگە سالاۋات. XIX عاسىردا بولعان انىعىنان كۇمانى كوپ وسى جايدى جىلى جاۋىپ قويا سالۋعا دا بولار ەدى. الايدا، شىعىستىڭ شوق جۇلدىزى بولعان شوقان تۋرالى وقىپ شىققاننان كەيىن، جازباسىما بولمادى! 
"شوقان ۋاليحانوۆتىڭ قۇپياسى" كىتابىنىڭ اۆتورى بولات قىستاۋباەۆ "شوقان تۋبەركۋلەزدەن ولگەن جوق، شوقاندى پاتشانىڭ جانسىزى تەزەك تورەمەن بىرلەسىپ، ۋ بەرىپ ءولتىردى"- دەگەن بايلام ايتادى. شىنىندا دا توتەلەي شىڭعىسحاننىڭ ۇرپاعى بولعان شوقاننىڭ قۇرت اۋرۋىنا شالدىعۋى مۇمكىن ەمەس. پەتەربۋرگتە بالاسىن وقىتقان شىڭعىستىڭ كۇنىگە ءبىر جىلقى سويسا دا بايلىعى ورتايمايتىن اۋقاتتى بولدى. قۇنارلى تاعام جەگەن ادامدا قۇرت اۋرۋى بولۋى نەعايبىل. 
التىنەمەلدەگى زيراتتا جەرلەنگەن شوقان ەمەس. گەنەرال كولپاكوۆسكي باستاعان توپ اپاي-توپاي ءمايىتتى ءبىر ءتۇننىڭ ىشىندە جەرلەپ كەتكەن. اسكەري مۋنديرمەن جەرلەنگەن بەيىتتەگى ءمايىت ابدەن ءشىرىپ كەتكەنشە، پاتشالىق رەسەي مولاعا كەزەك اۋىسىپ تۇراتىن جاساق قويدىرعان. 
سوندا شوقان قايدا، قاشان جەرلەنگەن؟
رەسمي دەرەكتەردە ول 1835 جىلى تۋىپ، 1865 جىلى قايتتى دەگەنىمەن، امەريكانىڭ ءارحيۆىن اقتارعان جازۋشى ءانۋار ءالىمجانوۆ شوقاننىڭ 1875 جىلى جىلى قايتىس بولعانى تۋرالى قازانامانى تاپقان. 
شوقان رەسەيدىڭ ىقپالىنان بوي تاسالاپ، قاشقارياعا قاشتى دەگەن بايلام بار! كوپتەگەن تاريحشىلار وسى قيسىندى ايتقانىمەن، شوقاننىڭ توتە تۋىسى، ساۋلەتشى شوت-امان ءۋاليحان بۇنىڭ بارلىعى "نەگىزسىز"-دەيدى. 
نەگىزى كەڭەستىك كەزەڭدە قازاقستان عالىمدارى شوقاننىڭ التىنەمەلدەگى "بەيىتىنە" ەكسگۋماتسيا جاساۋدى سۇراپ، كەزىندە ماسكەۋگە حات جولداعان. ولار تاباندى قارسىلىققا تاپ بولعان! قازىر ەندى نە كەدەرگى؟! 
كىم عالىمداردىڭ قولىن بايلاپ جۇرگەن؟! 
قازاقتىڭ ءوزى سەكىلدى، تاريحى دا قيىر-شيىر! 
شاتىپ-بۇتىپ شوقاننىڭ دا قايدا ولگەنىن بىلمەيتىن نە دەگەن ەلمىز سوندا؟!