(قاز-قالپىندا)

 ۋجس!...

بۇگىنگى  پىكىر تالاستىڭ وزەگى ورتتەي قاۋلاعان كەلىن ماسەلەسى بولدى. «كەلىنمەن بىرگە تۇرۋ كەرەك پە، جوق الدە تۇسكەن كۇننىڭ ەرتەسى ءبولىپ جىبەرگەن دۇرىس پا؟» دەگەن ءجۋرناليستىڭ سۇراعىنا جامىراعان جاۋاپتار ايتىلا باستادى.

وتىز جاستار شاماسىنداعى شاشىن بورتەگە بوياعان سارى كەلىنشەككە كەزەك ءتيدى.

– كەلىنمەن بىرگە تۇرا المايمىن، سەبەبى، ۇرسىپ قالامىن.

– كەلىن ءتۇسىردىڭىز بە؟

– قايداعى!.. ۇلىم بەس جاستا، ۇيلەنۋىنە ءالى جيىرما جىل بار شىعار.
– سوندا جيىرما جىلدان كەيىن ۇيىڭىزگە كەلەتىن كەلىنمەن ۇرسىسۋ تۋرالى قازىردەن باستاپ دايارلانىپ جاتىرسىز با؟

– وي، ونسىز دا بەلگىلى... قاي كەلىن ەنەسىمەن تۇرعىسى كەلەدى؟ قاي ەنە كەلىن ۇستاعىسى كەلەدى دەيسىڭ؟ بىرگە تۇرىپ بىتبەيتىن داۋعا قالعاننان قۇداي ساقتاسىن!

– ءسىزدىڭ دە قىزىڭىز بار شىعار؟ ول دا بىرەۋدىڭ كەلىنى بولادى ەمەس پە؟

– بىرەۋدىڭ ۇيىنە بارىپ تۇتقىن بولىپ، سىقسيىپ وتىرعاننان، قايتا قىزىمنىڭ بولماعانى قانداي جاقسى!

– وندا جالعىز ۇلدى ۇيلەندىرىپ، ءبولىپ شىعارىپ جىبەرسەڭىز ەرتەڭ ءوزىڭىز قارتايىپ كىرىپتار بولعاندا قايتپەكسىز؟

– كەلىنگە كۇنىم قاراعانشا، ولگەنىم ارتىق.

– قازاقتار بۇلاي ويلامايدى!

– مەنىڭ شەشەمدى ەنەسى سىيعىزباپتى، سولار دا ءسىز ايتىپ تۇرعان «قازاقتاردان».
– ءسىزدىڭ دە ەنەڭىز بولدى عوي...

– مەندە ەنە دە، كۇيەۋ دە بولعان ەمەس!

– ءىم...م، «سوندا دا كەلىنمەن بىرگە تۇرىپ قالامىن-اۋ» دەگەن وي باسىڭىزعا كەلگەن جوق پا؟

-ۋجس!!!

باسىن شايقاعان جۋرناليست، ميكروپوندى سويلەگىسى كەلىپ ۇمتىلىپ تۇرعان اپاعا بەردى.

لەون-كوليا

– داۋلەتبەك، باياعىدا بالامىزدىڭ اتىن ساعان قويعىزىپ، سول بويىنشا قۇجات العان ەدىك.

– ءيا لەون، ەسىمدە. ايتۋلى ازامات، ۇلتتىڭ ماقتانىشى اقىن مۇقاعاليداي بولسىن دەپ، ازان اتى – مۇقاممەتقاليدى قويدىق ەمەس پە!؟

– ءيا، سول ات ۇناماي ءجۇر. اينالاسى تەگىس كوليا اتاپ كەتتى.

– وي، لەون قۇرداس، وزدەرىڭ تولىق اتىمەن شاقىرعاندا، بالاڭىز «مەنىڭ اتىم – مۇقاممەتقالي» دەسە قالىپتاسىپ بويىنا سىڭەر ەدى عوي.

– داۋكە، ول بىرىنشىدەن، مودىدان قالعان ەسكى ات، ەكىنشىدەن، تىم ۇزىن. سول كەزدە ساعان بەكەر كەلىسكەن ەكەنبىز!

– لەون مىرزا، سوندا نە ايتپاقسىز؟

– مەنىڭ اتىما قاراشى، جىپ-جيناقى – لەون. بالام 18-گە تولدى، اتىن كوليا دەپ وزگەرتەتىن بولدى.

– ءبىر ءانشى ەۋروپاعا ۇنايمىن دەپ اتى-ءجونىن وزگەرتىپتى. سىزدەر دە سول سەكىلدى بولدىڭىزدار عوي. شەشەسى ەكەۋلەرىڭ كەلىستىڭدەر مە؟
– ارينە!

– تاۋەلسىزدىگىمىزگە 25جىل بولدى. ءتىلىمىز، ءدىنىمىز ءوز تۇعىرىن تاۋىپ جاتقاندا بۇل نە ىستەگەندەرىڭىز؟

– وندا نە تۇر!..

«TRASH»

تۇنگى ساعات 24-00-دە قىز ۇزاتۋ تويى سوڭعى مارەسىنە جەتتى. وسى ارادان 500 شاقىرىم جەردە تۇراتىن قۇدالار تويحانانىڭ الدىندا كۇتىپ تۇرعان ون بەس كىسىلىك «مەرسەدەس» كولىگىنە جايعاسىپ وتىردى. ۇلكەندەر جاعى ون ادام، ۇل مەن كۇيەۋقوسشى، كەلىن جانە قىزجولداس بولىپ ون ءتورت ادام. التى ساعات بويى داسدارقاندا وتىرۋ، ۇزاق-ۇزاق قايتالانعان ءسوز تىڭداۋ، دۇڭكىلدەگەن  مۋزىكا، شاڭقىلداعان داۋىستاردان ابدەن شارشاپ مەزى بولعان قۇدالار  سوعىستان ولجا تۇسىرگەن باتىرلارداي، كولىككە وتىرا سالا الدى-ارتىنا قاراماي گازدى باسىپ «شۋ!» دەپ جونەلە بەردى.

قىزدارىن ۇزاتىپ شىعارىپ سالعان دانداي مەن كەربەزدىڭ كوڭىلدەرى الاي-دۇلەي. تويعا كەلگەن ەل-جۇرت، تۋىس-تۋعاندار قوشتاسىپ بىرتىندەپ كەتىپ جاتىر. توي جاساعان اۋلەتتەن ۇركەردەي توپ قانا قالدى. تويحانامەن ەسەپ ايىرىسار كەز كەلدى. مەڭگەرۋشى كەلىنشەك داپتەرىن اشىپ ساۋساعىمەن شۇقىپ وتىرىپ:

– ەكى ءجۇز كىسىگە تاپسىرىس بەرگەسىزدەر، ادام باسىنا ون ەكى مىڭ تەڭگە. بارلىعى ەكى ميليون ءتورت ءجۇز مىڭ تەڭگە بولادى. الدىن الا ەلۋ پايىزىن تولەدىڭىزدەر، ەندىگى بەرەتىندەرىڭىز ءبىر ميليون ەكى ءجۇز مىڭ، – دەدى.

ءبىر قۋارىپ ءبىر قىزارعان دانداي  قولىنداعى بار اقشانى  اكىمشىگە  ۇسىندى. اقشانى اسىقپاي ساناعان كەلىنشەك: «تاعى دا التى ءجۇز مىڭ جەتپەيدى» دەدى سۇراۋلى بەينەدە ەرلى زايىپتى  دانداي مەن كەربەزگە قاراپ.

– سولاي بولىپ تۇر قارىنداس، الدىڭعى جارتى اقشاسىن كرەديت الىپ تولەگەمىز. قالعانىن تويدان تۇسكەن اقشامەن  جابارمىز دەپ ويلاپ ەدىك، وكىنىشكە وراي  بەس ۇستەل بوس قالدى. ال، تويدان تۇسكەن اقشانىڭ جاعدايى وسى بولىپ تۇر، – دەدى كوزىمەن جەر شۇقىپ.

– قالايدا تولەڭىزدەر! ەسەپتى قازىر جابۋىمىز كەرەك، – دەدى باسقارۋشى، ءبىر اي بۇرىنعى تاپسىرىس قابىلداعان كەزدەگى سىپايى، كىشپەيىل  بەينەسىنەن ايرىلىپ قاتقىلداۋ اۋەنگە اۋىسىپ. وسى كەزدە كوزى بۇلاۋداي بولىپ ىسىنگەن كەربەز سوزگە ارالاسىپ:

– وزدەرىڭىز دە كوردىڭىزدەر، شاقىرعان قوناقتارىمىزدىڭ  كوبى كەلمەي قالدى. كەلگەندەرىنىڭ اكەلگەندەرى  دە ماردىمسىز! جەكە  قۇجاتتارىمىزدى  قالدىرايىق، – دەدى قيىلىپ.

– جوق، بولمايدى! شامالارىڭىز كەلمەسە، ءار ورىنى بەس مىڭ تەڭگەلىك كافەلەرگە بارمادىڭىزدار ما؟ اقشا جوق بولسا كولىكتەرىڭىزدى كەپىلگە قالدىراسىزدار، –دەدى ورنىنان تۇرعان باسقارۋشى كەلىنشەك.

– كىلت پەن كولىكتىڭ قۇجاتىن بەرىپ  «قولحات» جازىڭىز!

ءبىر ساعات وتكەندە دانداي مەن كەربەز ۇلكەن جولدىڭ بويىنان  تاكسي توسىپ تۇردى.

– قىزدان ايرىلىپ كوشكەن ەلدىڭ جۇرتىندا قالعانىمىز از بولعانداي، ۇيگە جاياۋ قايتاتىن بولدىق، بوسقا تىراشتانباي  الىمىزگە قاراساق بولماس پا؟ –دەدى كەربەز كوڭىلى جەردەي بولىپ.

– دۇرىس ايتاسىڭ،  قىز ولاي تارتىپ، ءبىز بۇلاي تارتىپ  جەتكەن جەرىمىز وسى. كرەديتتى كىم تولەيدى؟ كولىكتى كەپىلدەن كىم شىعارادى؟ –دەدى دانداي، مەيرامحانانىڭ قاسىنداعى قوقىس لاپاسىنىڭ ماڭدايشاسىن قولىمەن  نۇسقاپ.

– قاراشى، مەيرامحانانىڭ ءوزى تىراشتاناتىندارعا  ارنالعان ەكەن. اندا «TRASH» دەپ  تۇرعان جوق پا؟!

تىڭدايتىن كىسى تاپساڭ ايتا بەر

جاسى الپىستى القىمداعان ايمان اپا، ءبىر قوزعالىپ ءبىر توقتاپ، ءبىر قوزعالىپ ءبىر توقتاپ گۇجىلدەگەن قالا ماڭىنا جۇرەتىن 54-اۆتوبۋسقا القىنا باسىپ زورعا شىقتى.

گازدى باقىرتا بەرىپ  قوزعالا باستاعانىنا قاراپ  ءجۇرىپ كەتەدى-اۋ دەپ قالعان ادامدار اسىعىس-ۇسىگىس كىرىپ جاتىر. ءدال وسىنداي جۇرتقا كوز قىلعان كولىك جارتى مەتر قوزعالىپ «ىڭق» ەتىپ توقتاپ، تاعى ءبىر ادىم ىلگەرلەپ  «شيق» ەتىپ توقتاپ، تۇپ-تۋرا 17 مينۋت دەگەندە ورنىنان ىڭىرانا زورعا قوزعالدى. تاعاتى تاۋسىلعان بىرنەشەۋ ءتۇسىپ قالعىسى دا كەلىپ ەدى، بىراق قايدا بارادى؟ ءبارى سول، ادام تولماي العا جىلجىمايدى.

– ءجۇردى-اۋ، ايتەۋىر، – دەپ اينالاسىنا قاراعان ايمان اپا، وتىرعاندارعا كوز سالدى. كوبى كوزدەرىن جۇمىپ مۇلگىپ وتىر، زورعا جەتكەن ورنىن كىم بەرسىن، ويتكەنى ءبارى دە اقشا تولەدى عوي. ول جانىنداعى ورىندىقتا ارعى جاعىنا قىزىن وتىرعىزىپ، بەرگى جاعىنا ءوزى وتىرعان جاس كەلىنشەككە تاياپ كەلىپ:

– شىراعىم، قىزىڭدى الدىڭا الىپ ارى تامان جىلجيسىڭ با؟ – دەدى اۋىر دەنەسىن زورعا كوتەرىپ تۇرعان  تىزەسىن ۋقالاپ.

– انە وسىلار-اق كورە قالادى، قىزىم ساباقتان شارشاپ شىقتى، مازالاماڭىز. باسقا جاققا بارىڭىز، – دەدى جاقتىرماي. ورىن بەرسە وسى بەرەر دەگەن ويى ءادىرام قالعان ايمان اپا ءسال ارى تامان جىلجىپ تۇردى.

كوشەدەگى كولىكتەر ءيىن تىرەسەدى، باعدارشامنان وتە سالا جولعا تالاسقان اۆتوبۋستار  كەلەسى ايالداماعا قايتسەم بۇرىن جەتىپ، الدىمەن ادام الامىن دەگەن ويمەن ۇمتىلادى. وسى كەزدە قايدان شىعا قالعانى بەلگىسىز، كوشە بويىنا تۇرا قالىپ سۇق ساۋساعىن شىعارعان جۇرگىنشىگە، الدىدا كەلە جاتقان جەڭىل كولىك كەنەتتەن توقتاي قالدى. ەدەل-جەدەل وڭمەڭدەپ ، ەكپىندەپ باسىپ بارا جاتقان  54-ءتىڭ جۇرگىزۋشىسى وڭ اياعىن شىرەنە باسىپ، تەجەگىشتى تۇبىنە دەيىن بىراق تىرەدى. قاپەلىمدە نە بولعانىن بىلمەي قالعان، تۇرەگەلىپ تۇرعان كىسىلەردىڭ ءبارى العا قاراي جاپىرىلا قۇلادى. ۇمسىنىپ سىرعاناعان اۆتوبۋس  تاكسيگە جارتى سۇيەم قالعاندا جولدىڭ ءتۇتىنىن شىعارىپ، باج-بۇج ەتىپ بارىپ توقتادى. الدىنعى كولىكتى سوقپاي قالدى دەگەنىڭمەن، ىشىندەگىلەر ۇيمە-جۇيمە  بولىپ جاپىرىلا قۇلاپ جاتىر. ايمان اپانىڭ  باسى ورىندىققا ءتيىپ شەكەسىنەن قان بۇرق ەتە قالدى. بىرەۋدى بىرەۋ ءبىلىپ بولمايدى، ءار جەردەن شىققان ىڭىرسىعان داۋىستارمەن، شوپىرعا دەگەن وكپە-رەنىش، اشۋلى ايىپتاۋلار قارشا بورادى.

– كوزىڭە قاراپ جۇرمەيسىڭ بە!

– قاراعان سوڭ توقتادىق قوي!

– ايالدامادا تۇرىپ الاسىڭدار، بىلاي شىعا سالا جارىساسىڭدار، اقشادان ولدىڭدەر مە؟!

– اقشا دەمەسەڭ، ۇيىڭدە جاتباي نە قىلىپ جۇرسىڭدەر؟ سوندا سەندەر، ءبىزدىڭ پلاندى قۇيىپ بەرەسىڭدەر مە؟

– ءاي، سەن مال ەمەس ادام اكەتىپ باراسىڭ عوي، ابايلاساڭ بولماي ما؟!

– قالاماساڭ تاكسيمەن كەت، سەندەردى مەن شاقىرعام جوق!

– ءاي،جىگىت، كەشىرىم سۇراعاننىڭ ورنىنا اسىپ-اسىپ سويلەيسىڭ عوي، سەندە ۇيات بار ما؟ وسى كوپتىڭ اقشاسىمەن كۇن كورىپ جۇرسىڭدەرعوي؟

– بەرەتىندەرىڭ 50 تەڭگە، نەمەنەگە مىندەتسىنىپ  تۇرسىڭدار؟ قۇندارىڭ دا سول – ەلۋ تەڭگەلىك! ماعان نە قىل دەيسىڭدەر؟!

– ءسوزدى قويىپ اپتەچكاڭدى اش! مىنا اپانىڭ باسىنىڭ قانىن توقتاتايىق!

– مەندە ونداي نارسە جوق. كەمپىردى كوشەگە قاڭعىرتىپ قويعان مەن ەمەس. ۇيىقتاماي، دۇرىس تۇرسا بولماي ما؟

جۇرگىزۋشىنىڭ دالەلى كۇشتى، ءسوزى دە وكتەم، دەس بەرەر ەمەس. مىنا جاقتان ءبىر ايەلدىڭ داۋىسى ەستىلدى:

– اۆتو-پارككە ايتامىز، ساعان شارا قولدانۋ كەرەك!

– ايتا بەرىڭدەر، اۆتو-پارك ماعان اقشا تولەپ جاتقان جوق، قايتا ولاردى ءبىز باعىپ جاتىرمىز. كوندۋكتور، ءادىرىسىن، تەلەفوندارىن بەرشى مىنا شۋىلداقتارعا! بارىپ ايتسىن! تىڭدايتىن كىسى تاپساڭ ايتا بەر!..

جۇرت سوزدەن بۋىلدى، ورتا جولدا ءتۇسىپ قالايىن دەسە ونىڭ ورنى جوق، جۇرە بەرەيىن دەسە بەس تيىندىق قادىرى قالماعان  باستارىنا جانى كۇيزەلدى. جاڭاعى قول كوتەرگەن جولاۋشىنى ءىلىپ العان  تاكسي بۇل جاقتا نە بولىپ جاتقانىنا قاراماستان، «اش پالەدەن-قاش پالە» دەپ زىر ەتتى دە ءجۇرىپ كەتتى. قۇلاعاندار تۇرىپ، قيسايعاندار تۇزەلگەن سوڭ، 54-ءتىڭ جۇرگىزۋشىسى دە گازدى باجىلداتا باسىپ، جۇقىنا قوزعالدى... ءبىر قولىمەن شەكەسىن ورامالىمەن باسىپ ۇستاعان ايمان اپا، ەندى ءبىر قولىمەن تۇتقادان ۇستاپ، ءىشى شاڭ مەن پەرودونىڭ قوڭىرسىعان كۇيىك يىسىنە تولعان اۆتوبۋس ىشىندە شايقالاقتاپ بارا جاتتى...

داۋلەتبەك بايتۇرسىنۇلى  اقىن،  قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz