زەرتتەۋ ناتيجەلەرىنە سەنسەك، ءبىر ساعات قورقور تارتۋ- ءجۇز تال تەمەكى شەگۋمەن تەڭ ەكەن. ال، “قورقورشىلاردىڭ” كۇنىنە قانشا ساعات تارتاتىنىن كىم ءبىلسىن؟ ولاردىڭ كوبى قورقوردىڭ ادام دەنساۋلىعىنا كەلتىرەر زيانى جوق دەپ ويلايدى. شىندىعىنا كەلەر بولساق، تاباكتىڭ قانداي ءتۇرى بولماسىن، ولاردىڭ بارلىعىندا جۇيكەنى ۋلايتىن نيكوتين بولادى. نيكوتين شەگەتىن اعزانىڭ قالاۋىن تولىق قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن ادامعا 20-80 مينۋت قورقور تارتۋعا تۋرا كەلەدى ەكەن. ونى تارتۋ كەزىندە كوپ كۇش جۇمسالادى. سونىڭ سالدارىنان، ءتۇتىن وكپەنىڭ تەرەڭ تۇستارىنا كىرىپ كەتەدى.  مۇشتەك (مۋندشتۋك) سورۋ تۇتىگىن بىرنەشە ادام پايدالانادى. گيگيەنالىق تۇرعىدان زيان بولعاندىقتان، سىلەكەي بەزدەرى ارقىلى تارالاتىن گەپاتيت، تۋبەركۋلەز، گەرپەس سياقتى اۋرۋلاردىڭ جۇعۋىنا الىپ كەلەدى.

جالپى، العاش قورقور ءۇندىستاندا پايدا بولىپ، سودان كەيىن، بۇكىل مۇسىلمان ەلىنە تەز تاراعان دەسەدى. ول XIX ع. ەۆروپاعا تانىمال بولىپ، سانگە اينالدى. ءار حالىقتىڭ قالاۋى بويىنشا ونى ءار ءتۇرلى اتادى. مىسالى: البانيادا – “لۋلا”، رۋمىنيادا – “ترۋبكا”، وزبەكستاندا –  “چيلليم” ت.ب. قوقوردى كوبىنەسە، شەتەلدەردەن سۋۆينير رەتىندە الىپ كەلەدى. بىراق، ونى كورگەن ادامدار ءوز-وزدەرىن ۇستاي الماي قالادى. مىنە، وسىلاي الدانىپ وعان تاۋەلدى بولادى.

ال ءبىزدىڭ ەلىمىزگە قورقوردىڭ قاشان كەلگەنىن ناقتى ايتۋ قيىن. “الايدا، ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ “كوشپەندىلەر” دەگەن رومانىندا مىناداي سوزدەر كەزدەسەدى: “بۇل قالادا ءبارى ادەتتەگىدەي، اناۋ بودەنە سوعىستارعان توپ تا، انە اناۋ قورقور تارتىپ، گەدجاك تىڭداپ وتىرعان مىرزالار دا… ءبارى دە كۇندەگى سالتىندا”- دەيدى qazaquni.kz

وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن يتاليا قوعامدىق ورىنداردىڭ بارلىعىندا قورقور تارتۋعا تىيىم سالىپ تاستادى. قازىرگى كەزدە بۇل ەلدە قورقور ۇسىناتىن بىردە ءبىر مەيرامحانا، بار نە كلۋبتى تاپپايسىز. ناتيجەسىندە، يتاليالىقتار بىرتە-بىرتە شيشالى شۇمەكتەن ءتۇتىن سورۋ سەكىلدى زياندى ادەتتەن تولىق ارىلدى. بۇگىندە رەسەيدە، ءتىپتى، اراب ەلدەرىمەن بىرگە قورقوردىڭ ءبىر وتانى سانالاتىن تۇركيادا دا وعان تىيىم سالعان. ايىپپۇل جازالارى مەن شەكتەۋلەردى شۆەتسيا، گەرمانيا، فرانتسيا جانە باسقا دا دامىعان ەلدەر ەنگىزدى.

وسى ەلدەردىڭ تاجىريبەسىنە نازار اۋدارعان قازاقستان، قوعامدىق ورىنداردا قورقور شەگۋگە تىيىم سالدى. الايدا، قورقور قىزمەتىن ۇسىناتىن مەكەمەلەر الىكۇنگە دەيىن بۇرىنعىداي جۇمىستارىن جالعاستىرىپ جاتىر. ال وندا ىستەيتىن قىزمەتشىلەردىڭ كوبىسى ستۋدەنتتەر…

ساۋىق-سايرانعا كەتكەن اقشانى يگى ىسكە جۇمساسا قايتەر ەدى؟ اتا-اناسىنىڭ تىرنەكتەپ تاپقان اقشاسىن قۇر-بەكەرەگە شاشىپ جۇرگەندەر قانشا ما؟ شىركىن، سولار ءوز قولدارىمەن اۋرۋدى ساتىپ الىپ جۇرگەندەرى تۋرالى ويلانسا ەكەن.

گۇلجاينا ساياقباەۆا

«الاۋينفورم»