جاقىندا قازاقستاننىڭ ەكس-توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى، قازىرگى ء ماجىلىستىڭ  ۆيتسە-سپيكەرى ۆلاديمير بوجكو مىرزا ۋكراينالىق ساياساتكەر، قوعام قايراتكەرى يرينا فاريون تۋرالى بەيادەپ سوزدەر ايتىپ، يرينا حانىمنىڭ ورىس تىلىنە قارسى كوزقاراس بىلدىرگەنى ء ۇشىن ونى «جەزوكشە» (شالاۆا) دەپ اتاعانى باق-تا جاريالاندى.

بوجكونىڭ الگى ادەپسىزدىگى جونىندە نە ايتادى ەكەن دەپ، ۋكراينانىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگىنە حابارلاستىق. ەلشىلىكتىڭ وكىلى يرينا ۆلاديميروۆنا ءبىزدىڭ سۇراقتارىمىزعا تومەندەگىدەي جاۋاپ بەردى.

-يرينا ۆلاديميروۆنا، قر ءماجىلىسىنىڭ ۆيتسە-سپيكەرى ۆلاديمير بوجكونىڭ ۋكراينالىق ساياساتكەر، قوعام قايراتكەرى يرينا فاريون تۋرالى ايتقان سوزدەرىنە قاتىستى نە ايتاسىز؟

-جاقىندا عانا بۇرىڭعى كسرو-نىڭ قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ (كگب) تۇلەگى، (ءبىزدىڭ سپيكەردىڭ اتىن اتامادى. - رەد) ءوزىنىڭ ۇلتىنىڭ تىلىنە قاتىستى كوزقاراسىن جاسىرماعانى ءۇشىن ۋكراينالىق ساياساتكەرگە، ايەل ازاماتشاعا «جەزوكشە» (شالاۆا) دەپ دورەكەلىك كورسەتتى. تانىمال قوعام قايراتكەرى يرينا فاريون – ءوز كەزگىندە فرانتسيالىق، گەرمانيالىق، پولشالىق ساياساتكەرلەرمەن قاتار ءوز پىكىرىن اشىق ورتاعا سالعان ەدى.

-ناقتىراق...

-يرينانىڭ ورىس تىلىنە قاتىستى وتكىر پىكىرى  ول كىسىگە ۇناماي قالسا كەرەك. «شالاۆا» دەگەن ءسوز – ادام قۇقىعىنا نۇقسان كەلتىرەتىن، جاسىرىن ءبىر اگرەسسيالىق ۇستانىمدى بايقاتاتىن، كاسىبي ەتيكاعا مۇلدە جات ءسوز. ماعىناسىن وزدەرىڭىز دە بىلەسىزدەر عوي.

-جالپى، رەسەيدە جانە باسقا دا پوست-كەڭەستىك ەلدەردە ورىس تىلىنە قاتىستى داۋ-داماي ءجيى ورىن الىپ تۇرادى. اسىرەسە، ۋكرايناداعى جانجالداردان كەيىن، رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك تىلىنە قاتىستى قىسىم جاسالىپ جاتىر دەگەن اقپاراتتى رەسەيلىك جانە پرو-رەسەيلىك ساياساتكەرلەر تىنباي ايتۋدا. مۇمكىن، بوجكو مىرزانىڭ ۇستانىمى دا كرەملدىك ۇستانىممەن سايكەس شىعار؟..

-نۇرگەلدى، راس ايتاسىز، ۋكراينا جانجالدارى كەزىندە مۇنداي پىكىرلەر ايتىلدى. جانە رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ ءوزى باستاپ، قالعاندارى قوستاپ، "ورىس ءتىلى ديسكريميناتسياعا ۇشاراپ جاتىر", "ورىس ۇلتىنىڭ ازاماتتارىنىڭ قۇقىعى شەكتەلىپ جاتىر" دەگەن داقپىرت تاراتىپ، شىندىققا جاناسپايتىن سوزدەر ايتىپ ءجۇردى. دەسەك تە، قازىرگى ۋكراينادا ورىس تىلىنە قاتىستى ەشقانداي شەكتەۋلەر، قيىندىقتار جوق. ماسەلە باسقادا. ءبىزدىڭ پرەزيدەنتىمىز پەتر پوروشەنكو مالىمدەگەندەي، ۋكراينالىقتاردىڭ كوبى ورىس ءتىلىن جاقسى بىلەدى. بىراق،  ولاردىڭ وزدەرىنىڭ ۇستانىمدارى بار. ول ۇستانىم رەسەيدىڭ قازىرگى پوزيتسياسىمەن كەلىسپەيدى. ونى مويىنداۋى كەرەك. تانىمال رەسەيلىك جازۋشى، ديسسيدەنت اندرەي سينياۆسكي 60-جىلدارى اتالعان كوميتەتتىڭ تۇلەكتەرىنىڭ قۋدالاۋىنا ۇشىراپ، اباقتىعا قامالعان. سوندا جازۋشى: «مەن رەسەيدى سۇيەمىن، بىراق سابەت بيلىگىمەن ۇستانىمىم قايشى»، دەگەن.  ءدال سونداي جاعداي قازىر بىزدە دە ورىن الىپ وتىر. ورىس ءتىلى ءبىز ءۇشىن – پۋشكين ءتىلى، تولستوي ءتىلى، چەحوۆ پەن احماتوۆا ءتىلى. بىراق، كرەملدىك پروپوگانديستەردىڭ ءتىلى ەمەس.

-ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، يرينا فاريون ورىس تىلىنە ەمەس، «ورىس الەمىنە» قارسى ۋكراينالىق قايراتكەرلەردىڭ ءبىرى عوي دەيمىن...

-جاڭاعى ءسىز ايتىپ وتىرعان «ورىس الەمى» دەگەن  قوزعالىستىڭ وكىلدەرى حالىقارالىق نورمالاردى ورەسكەل بۇزىپ، ۋكراينانىڭ جارتى بولىگىنە وككۋپاتسيا جاسادى. كەي جەرلەردى زاڭسىز اننەكتسيالادى. يرينا فاريون ورىس تىلىمەن ەمەس، «ورىس الەمىمەن» كۇرەسۋشى قايراتكەر ەكەنىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون. وسى ءۇشىن ول «شالاۆا» اتانۋى كەرەك پە؟! رەسەيلىك اگرەسسياعا قارسى كۇرەسىپ جۇرگەن قازىرگى ۋكراينالىقتار ورىس كلاسسيكتەرىنىڭ ادەبيەتىن وقىپ وسكەن ۇرپاق.

-دەسەك تە، دەپۋتات مىرزا ەموتسياعا  ەرىك بەرىپ، ارتىق اۋىز ءسوز ايتتى. بولعان ءىس بولدى. سىزدەردىڭ ەلشىلىكتىڭ ەندىگى قادامى قانداي؟

- مەنىڭ بىلۋىمشە، شەن تاققان وفيتسەردىڭ ايەلدى ء جونى جوقتان «شالاۆا» دەپ دورەكىلىك كورسەتۋى – ونىڭ وفيتسەرلىك ابىرويىنا نۇقسان كەلتىرەدى. جانە، مۇنداي ايىپتاۋلار ارقىلى ول – «ورىس الەمىن» جاقتاۋشىلاردىڭ ءبىرى ەكەنىن كورسەتتى. مەن سابەتتىك كگب-نىڭ بۇرىڭعى تۇلەگىنىڭ مۇنداي قادامعا بارۋىن – ەشبىر شەن تاققان وفيتسەر قولدايدى دەپ ويلامايمىن. قازاقستاننىڭ ازاماتتارى  اق پەن قارانى ايىرا جاتار. تەك ايتارىم، ءوزىنىڭ انا ءتىلى ءۇشىن كۇرەسىپ جۇرگەن  ايەلگە «ورىس الەمىن» قولدايتىن ازاماتتىڭ «جەزوكشە» دەپ ايتۋى ەشبىر زاڭدىلىققا سىيمايتىنى انىق. ءماجىلىس الداعى ۋاقىتتا ءوز دەپۋتاتتارىنىڭ مۇنداي ارەكەتىنە جاۋاپ بەرە جاتار.

ءتۇيىن: اۋزىنان اق يت كىرىپ، كوك يت شىعىپ جۇرگەن بوجكو  قازاقستاننىڭ توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىن باسقارىپ تۇرعان تۇستا، مەملەكەتتىك ءتىلدى مەنسىنبەيتىنىن، قازاق تىلىنە قىرىن قارايتىنىن اشىق ايتقان ەدى.  ال، سول بوجكو، ۋكراينا ەلشىلىگىنىڭ ايتۋىنشا، ورىس ءتىلىنىڭ قۇقىعى ءۇشىن كورشى ەلدىڭ ساياساتكەرىن بالاعاتتاۋدان  دا تايىنباپتى.

الداعى ۋاقىتتا ۆيتسە-سپيكەر ۆلاديمير بوجكونىڭ بۇل ماسەلەگە قاتىستى پىكىرىن بىلەتىن بولامىز.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz