«قايران، ءشامشى» دەرەكتى فيلمىنەن كورىنىس.

تامىزدىڭ 15-ىندە ايگىلى كومپوزيتور ءشامشى قالداياقوۆتىڭ تۋعانىنا 80 جىل تولادى. كومپوزيتور جايىندا كوزى تىرىسىندە «قايران، ءشامشى» دەپ اتالاتىن دەرەكتى فيلم تۇسىرىلگەن بولاتىن. فيلم رەجيسسەرى تىلەگەن احمەتوۆپەن بولعان سۇقباتتى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.

العاشقى جانە اقىرعى كەزدەسۋ

- كومپوزيتور تۋرالى «قايران، شامشىدەن» باسقا دەرەكتى فيلم جوق ەكەن. وسى تۋىندىنى جاساۋعا قالاي قول جەتكىزگەن ەدىڭىز؟ ارنايى تاپسىرىس بولعان با ەدى، الدە ءوزىڭىزدىڭ جەكە ۇمتىلىسىڭىزدىڭ ناتيجەسى مە؟

- 90-شى جىلداردىڭ باسىندا «قازاقتەلەفيلمگە» قىزمەت اۋىستىرىپ كەلدىم. دەرەكتى فيلم ءتۇسىرۋدى ەندى-ەندى باستاپ، كىرىسىپ جۇرگەن كەزىم ەدى. بۇل ىسكە تۇرتكى بولىپ، بەل بۋدىرعان - قازاق راديوسىنان ءشامشى اعا جايىندا دايىندالعان باعدارلامانى تىڭداۋىم بولدى.

سول ءبىر كەزدەيسوق ەستىپ قالعان راديوحابار ارقىلى ءشامشىنىڭ اڭگىمەسىن العاشقى رەت كوڭىل قويا تىڭدادىم. سودان ويعا قالدىم. «ياپىر-اۋ، بۇل كىسى قايدا ءجۇر؟ ونىڭ زامانداسى ءبىز بىلمەسەك، كەيىنگى ۇرپاق مۇلدە بىلمەي كەتەدى عوي » دەگەن وي جەتەگىمەن ەرتەڭىندە باستىعىما كىرىپ، ءشامشى اعا تۋرالى فيلم تۇسىرگىم كەلەتىندىگىن ايتتىم.

مارقۇم كارىم تاناەۆ دەگەن كينوگەر جاقسى ادام ەدى. مەنىڭ ويىمدى بىردەن قۇپتاپ، تاپسىرىسىما قول قويىپ بەردى. سودان ءفيلمنىڭ ستسەناريىن جازايىن دەسەم، ماتەريال جوق.

«قايران، ءشامشى» دەرەكتى فيلمىنەن كورىنىس.

تامىزدىڭ 15-ىندە ايگىلى كومپوزيتور ءشامشى قالداياقوۆتىڭ تۋعانىنا 80 جىل تولادى. كومپوزيتور جايىندا كوزى تىرىسىندە «قايران، ءشامشى» دەپ اتالاتىن دەرەكتى فيلم تۇسىرىلگەن بولاتىن. فيلم رەجيسسەرى تىلەگەن احمەتوۆپەن بولعان سۇقباتتى نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز.

العاشقى جانە اقىرعى كەزدەسۋ

- كومپوزيتور تۋرالى «قايران، شامشىدەن» باسقا دەرەكتى فيلم جوق ەكەن. وسى تۋىندىنى جاساۋعا قالاي قول جەتكىزگەن ەدىڭىز؟ ارنايى تاپسىرىس بولعان با ەدى، الدە ءوزىڭىزدىڭ جەكە ۇمتىلىسىڭىزدىڭ ناتيجەسى مە؟

- 90-شى جىلداردىڭ باسىندا «قازاقتەلەفيلمگە» قىزمەت اۋىستىرىپ كەلدىم. دەرەكتى فيلم ءتۇسىرۋدى ەندى-ەندى باستاپ، كىرىسىپ جۇرگەن كەزىم ەدى. بۇل ىسكە تۇرتكى بولىپ، بەل بۋدىرعان - قازاق راديوسىنان ءشامشى اعا جايىندا دايىندالعان باعدارلامانى تىڭداۋىم بولدى.

سول ءبىر كەزدەيسوق ەستىپ قالعان راديوحابار ارقىلى ءشامشىنىڭ اڭگىمەسىن العاشقى رەت كوڭىل قويا تىڭدادىم. سودان ويعا قالدىم. «ياپىر-اۋ، بۇل كىسى قايدا ءجۇر؟ ونىڭ زامانداسى ءبىز بىلمەسەك، كەيىنگى ۇرپاق مۇلدە بىلمەي كەتەدى عوي » دەگەن وي جەتەگىمەن ەرتەڭىندە باستىعىما كىرىپ، ءشامشى اعا تۋرالى فيلم تۇسىرگىم كەلەتىندىگىن ايتتىم.

مارقۇم كارىم تاناەۆ دەگەن كينوگەر جاقسى ادام ەدى. مەنىڭ ويىمدى بىردەن قۇپتاپ، تاپسىرىسىما قول قويىپ بەردى. سودان ءفيلمنىڭ ستسەناريىن جازايىن دەسەم، ماتەريال جوق.

"قايران، ءشامشى" دەرەكتى ءفيلمىنىڭ رەجيسسەرى تىلەگەن احمەتوۆ.

1991 جىلدىڭ قىسىندا ورتالىق كونتسەرت زالىندا ءشامشى اعانىڭ 60 جىلدىعىنا وراي كونتسەرت ءوتتى. سول كەشتى تاسپاعا تۇسىرگەنىم بولماسا، سازگەرمەن جاقىن سويلەسۋ مۇمكىندىگى بولمادى. وندا دا كوپشىلىكتىڭ قاۋمالاي بەرگەن سوڭ جانىنا جاقىنداي الماعانمىن. ءساتى تۇسكەندە جاقسىلاپ اڭگىمەلەسەرمىن دەگەن ويمەنەن قايتىپ كەتتىم.

ارادا بىرنەشە اي وتكەن سوڭ، اركىمنەن سۇراۋ سالا ءجۇرىپ، اۋپىرىمدەپ قايتا تاپتىم. بۇل كەزدە ءشامشى اعا شىمكەنت شاھارىنان 200 شاقىرىم جەردە تۇراتىن قارىنداسىنىڭ ۇيىندە قاتتى اۋىرىپ جاتقان ەدى.

ەستىگەن بويدا، سول كۇنگى كەشتە-اق پوەزبەن وپەراتورىمدى ەرتىپ، ەكەۋمىز بۇكىل قۇرال-سايماندارىمىزدى ارقالاپ، شىمكەنتكە تارتتىق.

ءشامشىنىڭ بوي جازۋى

- ءشامشى اعامەن قانداي جاعدايدا كەزدەستىڭىزدەر؟

- اللاتاعالانىڭ كومەگىن ايتساڭىزشى، ءبىز بارار قارساڭدا اۋرۋدان السىرەپ، ەس-ءتۇسسىز جاتقان شاكەڭ، ءبىز بارعاندا بوي جازىپ، دالاعا شىعىپ ورىندىقتا وتىر ەكەن. فيلمدەگى كوپشىلىككە تانىس بەينەسى - سول قاتتى ناۋقاستان ەسىن قايتا جىيىپ وتىرعان كەزى... كوپ اڭگىمەلەسۋگە شاماسى دا كەلمەدى. ءار سوزىنەن سوڭ دەم الدىرىپ الىپ، «حالىققا كەرەك-اۋ» دەگەن ناقتى-ناقتى سۇراقتاردى قويۋعا تىرىستىم.

«قايران، ءشامشى» دەرەكتى فيلمىنەن كورىنىس.

ماسەلەن، «مەنىڭ قازاقستانىم!» ءانىنىڭ تۋ تاريحىن سۇراعانىمدا، ءشامشى اعا: «كەزىندە ءبىزدىڭ سولتۇستىگىمىزدەگى بەس وبلىستى «تسەليننىي كراي» ەتىپ ءبولىپ جاتقاندا، «مەنىڭ قازاقستانىم!» دەپ جازعان ۇران ءانىمىز ەدى...» دەگەنى بار. ءشامشىنىڭ وسى ءبىر بەينەتاسپاداعى دارا بەينەسى ونىڭ ءومىرىنىڭ سوڭعى ساتتەرىندە تۇسىرىلگەن.

- سول ءبىر ديدارلاسۋدان ءشامشى بولمىسى تۋرالى قانداي وي ءتۇيدىڭىز؟

- ادامنىڭ نەعۇرلىم كەمەلدەنگەن سايىن سوعۇرلىم قاراپايىم بولا تۇسەتىندىگىن سول جولى ءشامشى اعانىڭ بولمىسىنان بايقادىم. اڭگىمە ۇستىندە، سول كەزدەگى شەنەۋنىك تۋرالى بولسىن، ءوزىنىڭ زامانداس، يىقتاس ارىپتەستەرى - كومپوزيتورلار مەن انشىلەر تۋرالى بولسىن، جالپى ءبىر ادام تۋرالى ءبىر اۋىز جامان ءسوز ايتقان جوق. وسىنىڭ ءوزى ۇلكەن پاراساتتىلىق دەپ ويلادىم. ءشامشى اعا ءتورت جىل ساحاليندە اسكەري قىزمەتتە بولعان عوي. سوندىقتان دا ءار سوزىنەن تياناقتىلىق پەن ناقتىلىق كوزگە ۇرىپ تۇردى.

ءوتىنىش پەن وكىنىش

- ءشامشى اعانىڭ ءوزى وسى ءفيلمدى قالاي باعالادى؟

- ءشامشى تۋرالى دەرەكتى ءفيلمنىڭ ءتۇسىرىلىمى اياقتالعاننان كەيىن كەزەكتى ىسساپارعا كەتتىم. قايتىپ كەلگەنىمدە قىزمەتتەستەرىمنەن شاكەڭنىڭ قايتىس بولارىنان بىرەر كۇن بۇرىن: «ءبىر ءىنىم فيلم ءتۇسىرىپ جاتىر ەدى، سونى كورگىم كەلەدى» دەگەن ءوتىنىش ايتقاندىعىن ەستىدىم. ارىپتەستەرىم كينونى كورسەتۋگە ارەكەت جاساپ-اق باققان ەكەن. الايدا، كينوپلەنكاسى كەۋىپ تە ۇلگەرمەگەن عوي... ۇلى سازگەرگە ءوز بەينەسىن ەكراننان كورسەتە الماعانىما ءالى كۇنگە وكىنەمىن!

اقىن جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ پەن كومپوزيتور ءشامشى قالداياقوۆ (وڭ جاقتا). Aلماتى، 1963 جىل.

«قايران، ءشامشى» ءفيلمى نەگىزىنەن، سازگەر ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنىڭ شارىقتاۋىن جان-جاقتى، تولىققاندى كورسەتەتىن فيلم بولۋى كەرەك ەدى. الايدا، اسىل تۇلعانىڭ ءتىرى بەينەسىن العاشقى بولىپ تاسپاعا تۇسىرگەندىگىمدى ماقتان تۇتامىن.

بىرەۋلەر سول فيلم كادرلارىنان ۇزىندىلەر پايدالانىپ بەينەكليپ جاساپ، ەندى بىرەۋلەر كىتاپ شىعارىپ، ۇلكەن ءان كەشتەرىنىڭ ساحنا تورىنە جەكە سۋرەت تۇرىندە ۇلكەيتىپ ءىلىپ قويىپ جاتادى. ءشامشى - جالپى حالىقتىق تۇلعا ەكەندىگىندە داۋ جوق! الايدا، تاريحي بەينەنى تۇسىرۋگە سەبەپشى بولعاندىعىمدى ءبىر دە ءبىر جان اۋىزعا المايدى...  

- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!

ازاتتىق راديوسى