قىركۇيەكتىڭ 12-سىندە تۇركيادا ەل كونستيتۋتسياسىنا كەيبىر وزگەرىستەردى ەنگىزىپ-ەنگىزبەۋ تۋراسىندا رەفەرەندۋم بولعالى جاتىر. نەگىزىنەن العاندا، باۋىرلاس ەلدىڭ كونستيتۋتسياسى دا، ءىس جۇزىندەگى ساياسي جاعدايى دا بىزدىكىنەن الدەقايدا ءتاۋىر. بۇگىندە تۇركيانى ورنىققان دەموكراتيانىڭ ەلى دەپ ايتۋعا بولادى. مەملەكەتتى پارلامەنتتىك دەموكراتيا جۇيەسىمەن باسقارىپ وتىرعان، سول دەموكراتيانىڭ ارقاسىندا ەكونوميكاسىن قارىشتاتىپ دامىتقان، دامىتىپ قانا قويماي، الەمنىڭ ەڭ ءىرى، بەدەلدى، ىقپالدى جيىرما مەملەكەتىنىڭ باسىن قوسقان G-20-عا مۇشە بولىپ وتىرعان، قوعام ءومىرىنىڭ بارلىق سالاسىندا ەۋروپا وداعىنىڭ ستاندارتتارىن جەدەل تۇردە قابىلداپ، سول وداقتىڭ تورىنە ۇمتىلىپ وتىرعان ەل تۇرىكتەر بۇگىندە. ساياسي رەفورمالارىنا، ەكونوميكالارىنىڭ ديناميزمىنە، ءتۋريزمدى دامىتۋدا جەتكەن دەڭگەيلەرىنە ماداق ايتپايتىن ساياسياتكەرلەر مەن ماماندار دۇنيەدە كەمدە-كەم. وسىنىڭ بارىنە قاراماستان، تۇرىكتەر دەموكراتيالارىن ودان سايىن دامىتا ءتۇسۋ ماقساتىندا 1982 جىلى (اسكەري حۋنتا تۇسىندا) قابىلدانعان كونستيتۋتسيالارىن وزگەرتكىلەرى كەلەدى. الدىمىزداعى ايدا حالىق داۋسىنا سالىنعالى جاتقان وزگەرىستەر دە، مىنە، وسى ساناتتان. پاتشا كوڭىلدى حالىقتىڭ تورەلىگىنە ۇسىنىلىپ وتىرعان وزگەرىستەردىڭ دەنى اسكەري جانە سوت جۇيەسىن دەموكراتيالاندىرۋدى جانە كەيبىر حۇقىقتار مەن بوستاندىقتاردى كەڭەيتۋدى كوزدەيدى.

قىركۇيەكتىڭ 12-سىندە تۇركيادا ەل كونستيتۋتسياسىنا كەيبىر وزگەرىستەردى ەنگىزىپ-ەنگىزبەۋ تۋراسىندا رەفەرەندۋم بولعالى جاتىر. نەگىزىنەن العاندا، باۋىرلاس ەلدىڭ كونستيتۋتسياسى دا، ءىس جۇزىندەگى ساياسي جاعدايى دا بىزدىكىنەن الدەقايدا ءتاۋىر. بۇگىندە تۇركيانى ورنىققان دەموكراتيانىڭ ەلى دەپ ايتۋعا بولادى. مەملەكەتتى پارلامەنتتىك دەموكراتيا جۇيەسىمەن باسقارىپ وتىرعان، سول دەموكراتيانىڭ ارقاسىندا ەكونوميكاسىن قارىشتاتىپ دامىتقان، دامىتىپ قانا قويماي، الەمنىڭ ەڭ ءىرى، بەدەلدى، ىقپالدى جيىرما مەملەكەتىنىڭ باسىن قوسقان G-20-عا مۇشە بولىپ وتىرعان، قوعام ءومىرىنىڭ بارلىق سالاسىندا ەۋروپا وداعىنىڭ ستاندارتتارىن جەدەل تۇردە قابىلداپ، سول وداقتىڭ تورىنە ۇمتىلىپ وتىرعان ەل تۇرىكتەر بۇگىندە. ساياسي رەفورمالارىنا، ەكونوميكالارىنىڭ ديناميزمىنە، ءتۋريزمدى دامىتۋدا جەتكەن دەڭگەيلەرىنە ماداق ايتپايتىن ساياسياتكەرلەر مەن ماماندار دۇنيەدە كەمدە-كەم. وسىنىڭ بارىنە قاراماستان، تۇرىكتەر دەموكراتيالارىن ودان سايىن دامىتا ءتۇسۋ ماقساتىندا 1982 جىلى (اسكەري حۋنتا تۇسىندا) قابىلدانعان كونستيتۋتسيالارىن وزگەرتكىلەرى كەلەدى. الدىمىزداعى ايدا حالىق داۋسىنا سالىنعالى جاتقان وزگەرىستەر دە، مىنە، وسى ساناتتان. پاتشا كوڭىلدى حالىقتىڭ تورەلىگىنە ۇسىنىلىپ وتىرعان وزگەرىستەردىڭ دەنى اسكەري جانە سوت جۇيەسىن دەموكراتيالاندىرۋدى جانە كەيبىر حۇقىقتار مەن بوستاندىقتاردى كەڭەيتۋدى كوزدەيدى. بۇل وزگەرىستەردى ماقۇلداپ، 12-ءشى قىركۇيەكتە «ءيا» دەيتىندەر مەن وزگەرىستەرگە قارسى شىعىپ وتىرعان، رەفەرەندۋم كۇنى «جوق» دەيتىندەردىڭ ۇلەس سالماقتارى، سوڭعى ساۋالنامالارعا سۇيەنسەك، پاراپار. ناۋقان قىزا تۇسۋدە. ساياساتكەرلەر ميتينگ الاڭدارىندا سايىسقا ءتۇسىپ، حالىقتى ۇگىتتەپ الەك. حالىق youtube, facebook سياقتى ينتەرنەت-رەسۋرستاردا پىكىر تالاستىرىپ، ءبىرىن-ءبىرى ۇگىتتەپ الەك...

جالپى، تۇركياداعى دەموكراتيانىڭ تاريحى وسمانلى يمپەرياسى ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىنان باستاۋ الادى. مونارحيانى جويىپ، رەسپۋبليكانى قۇرعان اتاتۇرىك اسىلىندا باتىسشىل بولعانىمەن جانە دەموكراتياعا وڭ قاراعانىمەن، وتپەلى كەزەڭ جانە جەدەل مودەرنيزاتسيا قاجەتتىلىگى جاعدايىندا ەلدى اۆتوريتارلىق تاسىلمەن بيلەدى. وسىلايشا، تۇركيا اتاتۇرىك جانە ءىزباسارى يسمەت ءينونۇ تۇسىندا، 1919 - 1950 جىلدار ارالىعىندا، ءبىر عانا پارتيانىڭ بيلىك مونوپولياسى جاعدايىندا باسقارىلدى. ء(بىز بەن سىزگە قانداي تانىس جاعداي دەسەڭىزشى.) سوۆەت وداعىنان سەسكەنىپ، باتىسپەن جاقىنداسقان ءينونۇ باتىستىڭ دەموكراتيالىق ستاندارتتارىن قابىلداۋعا ءماجبۇر بولدى. ءسويتىپ، تۇركيانىڭ تاريحىنداعى العاشقى دەموكراتيالىق سايلاۋ 1950 جىلدىڭ 14 مامىرىندا ءوتتى. سايلاۋدا وپپوزيتسيا جەڭىسكە جەتتى. سودان بەرى اسكەري توڭكەرىستەر، ءارتۇرلى كەدەرگىلەر مەن كەمشىلىكتەرگە قاراماستان، تۇرىك دەموكراتياسى جۇمىس ىستەپ جانە دامىپ، قانات جايىپ كەلەدى.

ەركىن، ءادىل، اشىق، باسەكەلى، وتىرىكسىز سايلاۋ... تۇرىكتەر بۇل جولى دا ءوز تاعدىرلارىن وزدەرى شەشىپ، ەركىن تاڭداۋلارىنىڭ جەمىسىن كورمەك. بارىنەن بۇرىن، ءادىل، دەموكراتيالىق رەفەرەندۋمعا قاتىسىپ، ازامات رەتىندە ەل ماسەلەلەرىنە داۋىس بەرۋ ارقىلى تىكەلەي اسەر ەتۋ مۇمكىندىگىنىڭ ءلاززاتىن تاعى دا تاتپاق... نە دەيمىز؟ قىزىعا دا قىزعانا قارايمىز. قالاعان قايراتكەرىن مەملەكەتتىڭ باسىنا اكەلىپ، ۇناماسا الىپ تاستايتىن، ءوز اتازاڭدارىن وزدەرى قالىپتاستىراتىن ۇلت تۇرىكتەر بۇگىندە. ۇناتقان ساياسي پارتياسىن اشىق جاقتاپ، وي-پىكىرىن جاسقانباي ايتاتىن، اكىم-باسشىلارىنان قاتال ەسەپ سۇرايتىن حالىق بۇگىندە تۇرىكتەر. ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ەلى ءۇشىن، وتانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنەتىن، سول وتاندى كوركەيتۋ جولىندا ۇلكەن-كىشىسى بىلەك سىبانعان قاۋىم تۇرىكتەر بۇگىندە. ءوز ەلدەرىنىڭ شىنايى يەسى دە، كيەسى دە تۇرىكتەر بۇگىن. تۇرىكتىڭ باسىنا تۋعان كۇن قازاقتىڭ باسىنا دا تۋسىن دەيمىز. وسى كۇندەرى 15 جىلدىعى اتالىپ جاتقان كونستيتۋتسيامىزدى ءبىز دە ۇلتىمىزعا لايىقتى، جاراسىمدى، دەموكراتيالىق ستاندارتتارعا ساي ءماندى ماتىنمەن الماستىراتىن كەزگە جەتەيىك. تەز ۋاقىتتا...

«اباي-اقپارات»