بايان دارعوجينا، «وڭتۇستiك قازاقستان».

بيىل شiلدە ايىندا رەسپۋبليكا بويىنشا العاش رەت تالدىقورعاندا «قوي پالاتاسى»، ال، اقتوبەدە «جىلقى تۇقىمدارى» پالاتاسى قۇرىلعان بولاتىن. 26 تامىزدا «تۇيە تۇقىمدارىنىڭ» رەسپۋبليكالىق پالاتاسى وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسىنىڭ ادiلەت دەپارتامەنتiندە زاڭدى تۇلعا رەتiندە تiركەۋدەن ءوتتi.

تاياۋدا شىمكەنت قالاسىنداعى وڭتۇستiك-باتىس مال جانە وسiمدiك شارۋاشىلىعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا اۋىل شارۋاشىلىعى عالىمدارى مەن ماماندارى باس قوستى. تۇيە وسiرۋشiلەرگە ارنالعان جيىنعا اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، اكادەميك كوپماعامبەت ەلەمەسوۆ قاتىستى.

ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، 2016 جىلدىڭ باسىنداعى ساناق بويىنشا قازiر ەلiمiزدە 170 500 تۇيە بار. ونىڭ 10 376-سى (6 پايىز) اسىل تۇقىمدى. بۇل كورسەتكiش ەلiمiز بويىنشا ءمۇيiزدi iرi قارادا – 17 پايىز، قويدا – 13,8 پايىز، جىلقىدا 7 پايىز ەكەنiن ەسكەرسەك، تۇيە وسiرۋمەن اينالىساتىن شارۋاشىلىقتاردىڭ الدىندا مال تۇقىمىن اسىلداندىرۋ ءۇشiن ۇلكەن مiندەتتەر تۇرعانىن اڭعارۋعا بولادى.

اسىل تۇقىمدى مالدى باققانى، سەلەكتسيالىق جۇمىستار جۇرگiزiپ، تالاپقا ساي ءونiم وندiرگەندەرi ءۇشiن تاۋار وندiرۋشiلەرگە جىل سايىن مەملەكەت تاراپىنان جاردەماقىلار (سۋبسيديالار) تولەنiپ كەلەدi. بۇل سۋبسيديالاردىڭ شارۋاشىلىقتارعا قوسىمشا كومەك بولىپ جاتقانى راس. دەگەنمەن، تۇيە تۇقىمدارىنىڭ باسقا مالدارعا قاراعاندا فيزيولوگيالىق جانە اناتوميالىق ەرەكشەلiكتەرiنiڭ بار ەكەنiن ەسكەرسەك، ەلiمiزدەگi تۇيە وسiرۋمەن اينالىساتىن شارۋاشىلىقتاردىڭ الدىندا شەشiمiن تاپپاي كەلە جاتقان ماسەلەلەر جەتەرلiك ەكەنi داۋسىز.

– 2015 جىلدىڭ 27 قاراشاسىندا قر «اسىل تۇقىمدى مال شارۋاشىلىعى تۋرالى» زاڭىنا وزگەرiستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگiزiلگەن بولاتىن. سوعان وراي بۇل كۇندەرi رەسپۋبليكامىزدىڭ iرi ايماقتارىندا ءتورت تۇلiك مال تۇقىمدارىنىڭ ارنايى پالاتالارى قۇرىلۋدا. سونىڭ بiرi «تۇيە تۇقىمدارىنىڭ» پالاتاسى. بۇگiنگi جيىننىڭ ماقساتى – تۇيە وسiرۋشiلەرگە بۇل پالاتانىڭ اتقاراتىن جۇمىستارىن تانىستىرۋ، مەملەكەت تاراپىنان ولارعا قانداي قولداۋ بولاتىنىن جەتكiزۋ، – دەدi جۋرناليستەرگە بەرگەن سۇحباتىندا ك.ەلەمەسۇلى.

پالاتا اسىل تۇقىمدى مالدىڭ ەسەبiن جۇرگiزەدi, تۇيە شارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن سۋبەكتiلەردiڭ مۇددەلەرiن قورعايدى. تiركەۋدەن وتكەن مال باسىنىڭ سەلەكتسيالىق جانە اسىلداندىرۋ جۇمىستارىن ۇيلەستiرiپ وتىرادى. پالاتا مۇشەلەرi وسiرگەن تۇيە تۇقىمى مالدارىنىڭ iشكi جانە سىرتقى نارىقتاعى ساۋداسىنىڭ دامۋىنا جاعداي جاسايدى، اۋكتسيوندار، كورمەلەر مەن جارمەڭكەلەر وتكiزۋدi ۇيىمداستىرۋعا قاتىسادى. تۇيەنiڭ اسىل تۇقىمىنا ستاتۋس، ياعني اسىل تۇقىمدىلىق كۋالiگiن بەرۋ، سونداي-اق، شارۋاشىلىقتاردا قاجەتتi ينفراقۇرىلىمدى ازiرلەۋگە جاردەمدەسۋ قىزمەتتەرiن دە قوسا اتقارادى.

قازiرگi تاڭدا تۇيە شارۋاشىلىعى اقتوبە، باتىس قازاقستان، ماڭعىستاۋ، قىزىلوردا، وڭتۇستiك قازاقستان جانە جامبىل وبلىستارىندا جاقسى دامىعان. قىستا سۋىققا، جازدا ىستىققا ءتوزiمدi, الپىس كۇن اشتىققا، قىرىق كۇن شولگە شىدايتىن تۇيە تۇلiگi نەگiزiنەن باسقا مال تۇرلەرiمەن سالىستىرعاندا تيiمدi سالا بولىپ تابىلادى. تۇيەنiڭ ءجۇنi مەن تەرiسi – كيiم، ءسۇتi – سۋسىن، ەتi – اس.

جيىندا باس قوسقاندار پالاتانىڭ ماقساتتارى مەن مiندەتتەرiن، الداعى ۋاقىتتا اتقاراتىن جۇمىستارىن قىزۋ تالقىعا سالدى.

Abai.kz