Cۋرەتتە: احيكو تەتسۋرو

ءبىز ميداي ارالاسقان اقپارات زامانىنىڭ تىم-تىم اسىعىس ادامدارى تاريحتى سەزىنبەي، جۇرەگىمىزدەن ونىڭ ءاربىر ءساتىن وتكىزبەي جاتىپ ۇرانداپ، الدەبىر ناۋقانشىلدىققا ىلەسىپ بەلسەندىلەردىڭ لەپىرمە سوزىنە ەلىگىپ كەتىم جاتامىز. ءارى وسىنداي ارەكەتتەردى ءجيى قايتالايمىز... تاريح ءبىزدىڭ ويلاعانىمىزداي بولسا، ءبىزدىڭ قازىرگى ارەكەتىمىز بەن ۇراندارىمىزعا ىڭعايلانسا دەپ ويلايمىز. بىراق، ەشقاشان ولاي بولمايدى! بۇگىنگى كۇن كەشەگى تاريحتىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولى، جاساعان ەڭبەگى. ءبىز كەشەگى تاريحتىڭ جەمىسى. قالاي دەسەڭىز دە... تاريحقا بۇيرىق بەرە المايسىز، ۇكىم شىعارا المايسىز، ىقپال ەتە المايسىز! تاريحقا بيلىك جۇرمەيدى. الايدا، تاريحتى - وتكەن كۇننىڭ ءار كەزەڭىن جانىڭىزبەن سەزىنىپ، بۇگىنگى كۇنگە دەگەن كەيبىر ويلارىڭىز بەن كوزقاراستارىڭىزدى قايتا قاراۋعا ابدەن بولادى... ول ءۇشىن كارى تاريحتىڭ ءتىرى كۋاگەرىنىڭ ءومىر جولىنا ۇڭىلسەڭىز دە مول ماعۇلمات الاسىز.

قاراعاندى وبلىسىنا قاراستى اقتاس اۋىلىندا سەكسەن بەس جاستاعى احيكو تەتسۋرو ەسىمدى اقساقال تۇرادى. ۇلتى – جاپون. 11 نەمەرە، 5 شوبەرە ءسۇيىپ وتىرعان احيكو اقساقالدىڭ قانداي تاعدىر يەسى ەكەنىن جالپاق جۇرت بىلە بەرمەيدى.

احيكو تەتسۋرو 15 جاسىندا تاعدىردىڭ ايداۋىمەن گۋلاگ-تىڭ قازاقستانداعى ەڭ ءىرى لاگەرى – كارلاگ تۇرمەسىنە تۇسەدى. ون بەس جاستاعى بالا تەرگەۋشىلەردىڭ قيناۋىنا كونە الماي اقىرى وزىنە تاعىلعان «جاپون تىڭشىسى» دەگەن جالعان ايىپتى مويىندايدى. ءسويتىپ، كارلاگ قارا تۇنەككە ورانعان توزاق اپانىنا تۇسەدى. كارلاگ تا سول كەزەڭدەگى زيالىلار، عالىمدار، وقىمىستىلار وتىرعانى، ولاردىڭ ادام توزگىسىز قيناۋ، زورلىق كورگەنى تاريحتاعى ستاليندىك كەزەڭنىڭ قاندى بەتتەرىنەن بەلگىلى. جاستىق شاعىن كارلاگ تۇرمەسىندە وتكىزگەن احيكو ون جىلدان سوڭ، 25 جاسىندا بوساپ شىعادى. بوستاندىققا شىقتى دەگەن اتى بولماسا، كەۋدەسىندە جانى عانا بار ءولىمشى كۇيدە قۋ سۇيەگىن سۇيرەتىپ شىعادى. كارلاگ تان شىققان 25 جاستاعى جىگىتتىڭ سالماعى 24 كگ بولعان ەكەن. وسىدان-اق، احيكونىڭ قانداي كۇيدە بولعانىن تۇسىنۋگە بولادى. جات جەردە، ەشكىمگە كەرەكسىز، ءولىم اۋزىندا تۇنەكتەن جارىققا شىققان احيكونى ەس-ءتۇسسىز جاتقان جەرىنەن قازاق ايەلى تاۋىپ الىپ، اۋزىنا سۋ تامىزىپ، قارعىس اتقىر سوعىس جۇتقان ۇلدارىنىڭ ورنىنا بالاسىنداي باۋىرىنا باسىپ، ادام قاتارىنا قوسادى.

كەيىن زامان وڭالعاندا احيكو اتا جۇرتى – جاپونياعا بارىپ، اكەسىمەن، باۋىرلارىمەن، تۋعان-تۋىسىمەن تابىسادى. جاپونيا احيكونى قاھارمان رەتىندە قارسى الىپ، تۇرمىسىنا، ومىرىنە قاجەتتى جاعدايدى جاساپ بەرەدى. بىراق، احيكو جاپونيادا تۇراقتاي الماي، اقتاسقا قايتا ورالادى. قانداي قۇدىرەت قايتا الىپ كەلگەنىن احيكونىڭ وزىنە ايان! وزىنە ايان بولاتىنى ەكىنشى رەت دۇنيەگە اكەلگەن قازاق اناسى، ادام قاتارىنا قوسقان قازاق ورتاسى، قازاق جەرى...

قانشا جەردەن ناۋقان سالىپ، ۇرانداعانىمىزبەن كارلاگ تۇرمەسىن كورگەن تاعدىر يەلەرى، ونىڭ قازاققا وزگە جۇرت وكىلدەرىنە اكەلگەن قاسىرەتىن، جازىلماستاي جانعا سالعان جاراسىن، سانادا قالعان تەرەڭ ءىزىن كورسەتەتىن درامالىق شىعارما وسى كۇنگە دەيىن قويىلماعان ەكەن. مىنە، ەندى سول ولقىلىقتىڭ ورنى تولىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى قارساڭىندا م.اۋەزوۆ تەاترى احيكو تەتسۋرونىڭ ءومىر جولىنىڭ نەگىزىندە جازىلعان سپەكتاكلدى قازان ايىنىڭ 22 كۇنى تۇساۋىن كەسىپ، ساحناعا شىعارماق. دراماتۋرگ ءمادينا وماروۆا جازىپ، رەجيسسەر اسحات ماەميروۆ ساحنالايتىن «اقتاستاعى احيكو» دەرەكتى دراماسىنىڭ باستى يدەيالىق تۇعىرى ول – ادامنىڭ جاسامپاز، جىگەرلى رۋحى. ياعني، احيكو بەينەسى ارقىلى ستاليندىك قان قاساپ جىلدارى عازيز باسى ازاپقا تۇسكەن ۇلت ۇلىلارىنان باستاپ، قاراپايىم جازىقسىز سان مىڭداعان ادامنىڭ بەينەسىن، ولاردىڭ تۇتاس جۇيە سىندىرا الماعان بولاتتاي بەرىك رۋحىن، قانشا قيناۋ، زورلىق-زومبىلىق كورسە دە ومىرگە قۇشتارلىعىن، جارقىن بولاشاققا دەگەن ۇمىتتەرىن ولتىرمەي، ادامي بەينەسىن ساقتاي بىلگەن بولمىسى كورسەتىلەدى.

م.اۋەزوۆ تەاترىنىڭ 91 ماۋسىمداعى العاشقى پرەمەراسى – «اقتاستاعى احيكو» سپەكتاكلىنە قاتىستى وتكەن ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا تەاتر ديرەكتورى، اكتەر ەرلان ءبىلال قاراعاندىعا جولى تۇسكەن ءبىر ساپار كەزىندە پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى نۇرلان دۋلاتبەكوۆپەن جولىعىپ، اڭگىمە بارىسىندا كارلاگ  جايلى تىڭ مالىمەتتەر ەستىگەنىن ايتا كەلىپ: «مۋزەيدى ارنايى بارىپ، كوزىممەن كوردىم.كوزبەن كورىپ، سەزىنۋ بولەكشە اسەر ەتتى. وتە اۋىر كۇيدە بىرنەشە كۇن ءجۇردىم. اقىرى، نۇرلان دۋلاتبەكوۆ مىرزامەن بىرلەسە وتىرىپ، احيكونىڭ تاعدىرىن ارقاۋ ەتكەن ساحناعا لايىقتالعان شىعارما جازۋدى جوسپارلادىق. سودان تەاترىمىزدىڭ دراماتۋرگى ءمادينا وماروۆا احيكو تەتسۋروعا ادەيىلەپ بارىپ، باسىنان كەشكەن ءومىرىن ءوز اۋزىنان جازىپ الىپ كەلدى دە، شىعارماعا كىرىستى. ءسويتىپ، وزىندىك ەرەكشە قولتاڭباسىمەن كورەرمەن ىقىلاسىنا بولەنگەن رەجيسسەر اسحات ماەميروۆتى شاقىرىپ، قويىلىمدى ساحنالاۋدى ۇسىندىق. مىنە، بۇيىرتسا، قازاننىڭ 22-23 كۇندەرى پرەمەراسىن وتكىزگەلى وتىرمىز» دەدى.

مىنە، وسىلايشا، تاريحىمىزداعى قارالى بەتتەردىڭ ءبىرى كوركەمدىك بيىك پەن تەرەڭ پسيحولوگيالىق تارتىسقا تولى وبرازدار ارقىلى «اقتاستاعى احيكو» قويىلىمىمەن كورەرمەنگە جول تارتادى.

كارلاگ قاپاسىندا جاستىق شاعىن جەرلەگەن احيكوداي ادامداردى قۇر سۇلدەرىن سۇيرەتىپ بوستاندىققا شىعارعان كۇش ول – ومىرگە قۇشتارلىق! ول قۇشتارلىق تۇنەكتەن شىققان ساۋلە ىسپەتتەس...

تەاتردا كەزدەسەيىك!

ءومىرجان ابدىحالىق

abai.kz