كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ ءوز اق­پا­رات­تىق قاۋىپسىزدىگىن قورعاۋدا، ەلدىڭ ءارتۇرلى سالالارىنىڭ دامۋى مەن ءجىتى سارالانۋىندا، قوعامدىق قاتىناستاردا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ اتقاراتىن ءرولى وتە زور. ال اقپاراتتاردى تاراتۋدا ءتۇرلى قۇرالدار مەن امالدار قول­دانىلاتىنى بەلگىلى. دەگەن­مەن، وتاندىق اقپاراتتىق كەڭىس­تىكتى ودان ءارى دامىتىپ، باسەكەگە قابى­لەتتىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن بۇقا­را­لىق اقپارات قۇرالدارى، تەلەراديو حابارلارىن تاراتۋ، بايلانىس جانە اقپاراتتاندىرۋ ماسە­­لەلەرى بويىنشا زاڭنامانى جەتىل­­دىرۋدىڭ ماڭىزى تىپتەن زور. بۇل جونىندە «اقپارات جانە كوممۋ­نيكا­تسيالار ماسەلەلەرى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭ اكتىلەرىنە تولىقتىرۋلار مەن وزگەرتۋ­لەر ەنگىزۋ تۋرالى» تۇجى­رىم­داما جوباسىنىڭ قو­عامدىق تالقىلاۋعا كەڭىنەن تۇس­كەندىگىن مىسالعا كەلتىرۋگە بولادى. وسى ورايدا، اقپارات جانە كوممۋنيكاتسيالار مينيسترلىگىنىڭ اتالعان تۇجىرىمدامانى egov.kz پورتالىندا اشىق تالقىلاۋعا ۇسى­نۋىنىڭ ءوزى سالالىق ۆەدومستۆونىڭ جۇ­مىسىنداعى اشىقتىقتى كورسە­تەتىنىن ايتا كەتكەن ءجون.

اشىقتىق پەن ايقىندىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ

تۇجىرىمداماداعى اقپا­رات­تاندىرۋ سالاسىنداعى ماسەلەلەرگە كەڭىرەك توقتالار بولساق، وعان تىڭ وزگەرىستەر ەنگىزۋ قاجەتتىلىگى اي­قىن بايقالادى. ماسەلەن، «اقپا­رات­تاندىرۋ تۋرالى» زاڭعا سايكەس، اقپاراتتىق سۇيەمەلدەۋ بارىسى پايدالانۋعا ارنالعان اقپارات­تىق جۇيەنى ونىڭ ماقساتىنا ساي قول­دانىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ رەتىن­دە ايقىندالعان. سونىڭ ىشىندە تۇزەتۋ، موديفيكاتسيالاۋ جانە باع­دار­لامالىق قامتۋداعى ولقىلىقتاردى جاڭعىرتۋسىز جانە قوسىمشا قىز­مەتتىك تالاپتاردى جۇزەگە اسىر­ماي-اق ونىڭ تۇتاستىعىن ساقتاۋ شارتىمەن جۇرگىزۋ شارالارى قامتىلعان. الايدا، اقپاراتتىق جۇيە مىندەتىن بولماشى ايقىنداۋ قاجەت ەتكەن جاعدايدا پروبلەما تۋىندايتىنى دا راس. ماسەلەن، مەملەكەتتىك قىز­مەتتى اۆتوماتتاندىرۋ ءۇشىن اق­پا­راتتىق جۇيە مىندەتىن رەتتەۋ قاجەت ەكەن. الايدا قولدانىستاعى زاڭعا سايكەس، بۇل ۇدەرىس مۇمكىن ەمەس. وسىعان بايلانىستى «اق­پا­رات­­تان­دىرۋ تۋرالى» زاڭعا مەملە­كەتتىك ورگان قىزمەتىن جانە ولار كورسە­تەتىن مەملەكەتتىك قىز­مەت­تەردى اۆتوماتتاندىرۋ كەزىندە اق­پارات­­تىق جۇيەلەردىڭ دامۋ ۇدەرى­سىن جە­ڭىل­دەتۋ بولىگىنە وزگەرىستەر ەن­گىزۋ قا­جەت بولادى. بۇل تاجىريبە جۇزىن­دە اي­قىندالىپ تۇرعان ماسەلە كورىنەدى.

سول سياقتى اقپاراتتاندىرۋ سا­لاسىندا ناقتى ءبىر ەرەجەلەر بول­ماۋىنىڭ سالدارىنان مەم­لە­كەت­تىك ورگاندار قىزمەتىنىڭ اشىق­­تىعى مەن ايقىندىعى جانە اقپا­رات­­تان­دىرۋدى ىسكە اسىرۋ مودە­لىنىڭ بار­لىق قاتىسۋشىلارى لايىقتى قام­تاماسىز ەتىلمەۋى ناتيجەسى ءوز كە­زە­گىندە سىبايلاس جەمقورلىق جاع­دايدىڭ تۋىنداۋىنا، سوعان ىقپال ەتۋگە، ءتىپتى ۇدەرىسكە قاتىسۋشىلارعا قىسىم كور­سەتۋ تەتىگىن تۋدىرۋعا سوق­تىرۋى مۇ­م­كىن. مىنە، اتالعان تۇجى­رىم­دامادا ايتىلعانداي، وسىعان ساي­كەس، مەملەكەتتىك ورگان، «ەلەك­­تروندى ۇكىمەتتىڭ» اقپا­رات­تىق-كوم­­مۋنيكاتسيالىق ينفرا­قۇ­رى­لىم وپەراتورى جانە سەر­ۆيستىك باعدارلامالىق ونىمدەردى جەت­كىزۋشىلەر اراسىنداعى اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق قىزمەت كورسەتۋ كەلىسىمشارتتارىن زاڭ دەڭگەيىندە رەتتەۋ قاجەت ەتىلەدى.

اقپارات زاڭدىلىعىنىڭ تالاپتارى

تۇجىرىمدامادا ينتەرنەت ارقىلى بۇقارالىق اقپاراتتى تاراتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارى مەن فورمالارىنىڭ پايدا بولۋى مەن بەلسەندى دامۋىنىڭ اياسىندا ءتۇر­لى ينتەرنەت رەسۋرستارداعى اقپا­رات تاراتۋشىلاردىڭ («بلو­گەر­لەردىڭ») قىزمەتىن زاڭنامالىق رەتتەۋ ماسەلەسىنىڭ وزەكتىلىگى ارتۋدا ەكەندىگى ايتىلادى. ارينە، زاڭنا­مادا قولدانىسىنداعى «ينتەرنەت-رەسۋرس» تۇسىنىگىن «بلوگەرلەرگە» سايكەس قايتا قاراستىرۋ ۇسى­­نىلادى. سونىمەن قاتار، اتال­عان ما­سەلەلەر بلوگىندا ۋاكىلەت­تى ورگاندا ينتەرنەت-رەسۋرستاردى جە­لىلىك باسىلىم رەتىندە تىر­كەۋگە قويۋعا قاتىستى قۇقىقتىق قايشى­لىق­تاردى الىپ تاستاۋ قاجەت ەكەندىگى ەس­كەرىلگەن. ويتكەنى، ەرىكتى تۇردە ەسەپ­كە قويىلعاننان كەيىن ينتەرنەت-رە­سۋرستىڭ باق رەتىندە تولىق قۇ­قىقتىق سۋبەكتىلىك الۋ قاعيدا­تىن تولىقتاي زاڭنامالىق تۇرعى­دا بەكىتۋ ۇسىنىلىپ وتىر. ويتكەنى، بلوگوسفەراعا قاتاڭ باقى­لاۋ ورناتۋ قوعام ءۇشىن ءتيىمسىز. ناق­تىراق ايتقاندا، مۇندا كوزدەلگەنى وتاندىق بلوگوسفەراعا قاتاڭ باقى­لاۋ ورناتۋ ەمەس. اتالعان تۇجى­رىم­دامادا الەۋمەتتىك جەلىنىڭ بەلسەندى قولدانۋشىلارىنا ءوز قالاۋىمەن جەلىلىك باسىلىم رەتىندە تىركەۋگە تۇرۋ مۇمكىندىگىن بەرۋ ۇسىنىلىپ وتىر. ياعني، بۇل دەگەنىمىز ولارعا جاڭا مۇمكىندىك پەن قۇقىق بەرىلەدى دەگەن ءسوز.

بۇل ورايدا جۋرناليستىك قىز­مەتتى رەتتەۋ ماسەلەسى دە كەندە قالماعان دەپ پايىمدايمىز. ويت­كەنى بۇگىندە باق سالاسىنداعى قول­دانىستاعى زاڭنامامەن مەملە­كەتتىك ورگانداردىڭ رەسمي حابار­لامالارىن تاراتۋ رەتتەلەدى. الايدا كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور مەكەمەلەرىنىڭ جانە باسقا دا مەكە­مەلەردىڭ اقپاراتتىق حابارلامالارى زاڭنامادا كورسەتىلمەگەن. وسىلاي بولا تۇرا، «اقپاراتقا قول جەتكىزۋ تۋرالى» زاڭعا سايكەس جوعارىدا كورسەتىلگەن مەكەمەلەر اقپاراتتى تاراتۋشى بولىپ سانالادى جانە ونىڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە مىندەتتى. سونداي-اق، قولدانىستاعى زاڭناما بارلىق مەنشىك تۇرىنە جاتاتىن مەكەمەلەردەن باق-تىڭ اۋىزشا جانە جازباشا سۇرانىم ارقىلى اقپارات الۋىنداعى قوعامدىق قاتىناستاردى رەتتەمەيدى. دەمەك، مۇندا «اقپا­راتتىق حابارلاما» جانە «مىندەتتى حابارلاما» ۇعىمدارىن ەنگىزىپ، سونداي-اق باق-تىڭ اۋىزشا جانە جازباشا سۇرانىمدارىنا اقپارات ۇسىنۋ پروتسەستەرىنە قويىلاتىن تالاپتاردى زاڭنامالىق تۇرعىدا بەكىتۋ ۇسىنىلادى.

اقپارات ءورىسى – بايلانىس

تۇجىرىمداما جوباسىنداعى نەگىزگى نىساندار – بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى، تەلەراديو حابارلارىن تاراتۋ، اقپاراتتان­دىرۋ جانە بايلانىس، اقپارات­تىق قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى قوعام­دىق قاتىناستار بولىپ تابىلادى دەدىك. ەندەشە مۇنداعى ماقسات تا بۇقارالىق كوممۋنيكاتسيا تەحنولوگيالارىنىڭ دامۋىنا ىلەسە وزگەرىسكە ۇشىراعان باق، تەلەراديو حابارلارىن تاراتۋ، اقپاراتتاندىرۋ جانە بايلانىس سالاسىنداعى قوعامدىق قاتى­ناستاردا قولدانىلاتىن نورمالاردى ناقتىلاۋ مەن وعان جاڭا­لىق­تاردى ەنگىزۋ ارقىلى قۇقىق­تىق تۇرعىدان بايلانىستى رەتتەۋ قاجەت­تىلىگى جوعارىداعىداي زاڭ جوباسىن قابىلداۋعا نەگىز بولىپ وتىر.

تۇجىرىمداماداعى ءۇش نەگىزگى ماسەلەنى اتاپ وتكەن ءجون دەيمىز. ماسەلەن، زاڭنامادا اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ سالا­سىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتار ءۇشىن اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىك ينس­تي­تۋتىن جەتىلدىرۋ كوزدەلگەن. بۇل ارادا ءبىر ايتا كەتەرلىگى، اتالعان زاڭ جوباسىندا، سونداي-اق، وسى سالانى رەتتەۋ ماسەلەسى بويىنشا قۇقىق قولدانۋ تاجىريبەسىمەن بايلانىستى قيعاشتىقتاردى جويۋعا باعىتتالعان باسقا دا ەرەجەلەر قاراستىرىلعان. ەكىنشىدەن، ازىن-اۋلاق قۇقىق بۇزۋشىلىقتار بويىنشا جاۋاپكەرشىلىك شارالارىن قايتا قاراستىرۋ ۇسىنىلعانى جايلى اتاپ وتۋگە بولادى. ۇشىنشىدەن، ينتەرنەت ارقىلى بۇقارالىق اقپاراتتى تاراتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارى مەن فورمالارىنىڭ پايدا بولۋى مەن بەلسەندى دامۋىنىڭ اياسىندا ءتۇرلى ينتەرنەت رەسۋرستارداعى اقپارات تاراتۋشىلاردىڭ («بلو­گەر­لەردىڭ») قىزمەتىن زاڭنامالىق رەتتەۋ ماسەلەسىنىڭ وزەكتىلىگى ارتۋدا. جالپى اتالعان تۇجىرىمداماعى وزگەرىستەردىڭ ءبارى زامان تالابىنا ساي جاقسىلىققا ءبىر قادام بولسا دا جاقىنداۋ ەكەندىگىن ۇعىنعان ءجون.

الەكساندر تاسبولاتوۆ،

«ەگەمەن قازاقستان»

P.S. اقپارات جانە كوممۋنيكاتسيالار ءمينيسترى داۋرەن اباەۆ وسى تۇجىرىمداماعا قاتىستى ەكى رەت فەيسبۋكتەگى پاراقشاسىندا ارنايى حابار جازىپ، جۇرتشىلىقتى بەلسەندى تالقىلاۋعا شاقىرعان بولاتىن. ەرتەڭ، ياعني 12 قازاندا تۇجىرىمدامانى اشىق تالقىلاۋ مەرزىمى اياقتالادى. قۇجات سايتتان الىناتىندىقتان، ەندى وعان قاتىستى ەgov.kz پورتالىندا پىكىرلەر مەن ۇسىنىستار جازۋ مۇمكىن بولمايدى. ال بۇگىنگە دەيىن 6 پىكىر عانا جازىلىپتى. بۇل دا بولسا، ءبىزدىڭ وسى سالاداعى جالپى جۇرتشىلىق پەن مامانداردىڭ، ساراپشىلاردىڭ بەيجايلىعىن بايقاتسا كەرەك.

Abai.kz