– توقتار اعا، «جاقسىدان جامان تۋسا دا تارتپاي قويماس نەگىزگە» دەيدى عوي بۇقار جىراۋ بابامىز. جالپى، قازاق تەككە ەرەكشە قارايدى ەمەس پە، مۇمكىن، ءسىز دە تەكتىنىڭ تۇياعى بولارسىز. اتا-بابالارىڭىزدىڭ ىشىندە باتىر نەمەسە ەلگە اتى ءمالىم ادامدار بولعان با؟
– بۇگىن كوپتەگەن ازاماتتار اتا-بابالارى اراسىنان كىلەڭ باتىر ىزدەيتىن بولىپ الدى. قاي جەرگە بارماڭىز، سول وڭىردەگى جىگىتتەردىڭ اتالارى باتىر بولىپ جاتادى. كەيىنگى كەزدەرى باتىرلار كوبەيىپ كەتتى. ءبىز بىلەتىن دە – باتىر، بىلمەيتىن دە – باتىر. قارا تابان مالاي بولىپ جۇرگەندەر دە باتىر بولىپ كەتتى. قويشى، ءبارى باتىر. ال مەن بالەن باتىردىڭ، تۇگەن باتىردىڭ ۇرپاعىمىن دەي المايمىن. تەك قاز داۋىستى قازبەك بي بابامنىڭ ۇرپاعى ەكەنىمدى ايتامىن.
– تەكتەن كەيىن قازاق تاربيەگە ەرەكشە كوڭىل بولەدى عوي. بولاشاق عارىشكەرگە اتا-اناسى بەرگەن تاربيە تۋرالى دا بىلە وتىرساق.

– توقتار اعا، «جاقسىدان جامان تۋسا دا تارتپاي قويماس نەگىزگە» دەيدى عوي بۇقار جىراۋ بابامىز. جالپى، قازاق تەككە ەرەكشە قارايدى ەمەس پە، مۇمكىن، ءسىز دە تەكتىنىڭ تۇياعى بولارسىز. اتا-بابالارىڭىزدىڭ ىشىندە باتىر نەمەسە ەلگە اتى ءمالىم ادامدار بولعان با؟
– بۇگىن كوپتەگەن ازاماتتار اتا-بابالارى اراسىنان كىلەڭ باتىر ىزدەيتىن بولىپ الدى. قاي جەرگە بارماڭىز، سول وڭىردەگى جىگىتتەردىڭ اتالارى باتىر بولىپ جاتادى. كەيىنگى كەزدەرى باتىرلار كوبەيىپ كەتتى. ءبىز بىلەتىن دە – باتىر، بىلمەيتىن دە – باتىر. قارا تابان مالاي بولىپ جۇرگەندەر دە باتىر بولىپ كەتتى. قويشى، ءبارى باتىر. ال مەن بالەن باتىردىڭ، تۇگەن باتىردىڭ ۇرپاعىمىن دەي المايمىن. تەك قاز داۋىستى قازبەك بي بابامنىڭ ۇرپاعى ەكەنىمدى ايتامىن.
– تەكتەن كەيىن قازاق تاربيەگە ەرەكشە كوڭىل بولەدى عوي. بولاشاق عارىشكەرگە اتا-اناسى بەرگەن تاربيە تۋرالى دا بىلە وتىرساق.
– مەن اكەمنەن ەرتە جەتىم قالدىم. جەتى ايعا تولار، تولماس شاعىمدا اكەي دۇنيەدەن ءوتىپ كەتىپتى. ءسويتىپ، شەشەمىزدىڭ قولىندا ەكى-اق بالا قالدىق. جالعىز اپكەم مەنەن 20 جاس ۇلكەن، از ۋاقىتتان كەيىن ول تۇرمىسقا شىعىپ كەتتى. اكەي دۇنيە سالعان سوڭ، ەكى جىل وتپەي جالعىز جەزدەم شەشەم ەكەۋمىزدى قولىنا الدى. ول كەزدە جەزدەم تەمىرتاۋ قالاسىندا تۇراتىن. قازاق «اكەنىڭ جاقسىلىعى جەزدەدەي بولادى» دەيدى عوي، راسىمەن مەن جاقسىلىقتى جەزدەمنەن كوردىم. ال تاربيەنى ماعان ءوز شەشەم مەن اپكەم بەردى. بۇگىن اتا بولىپ وتىرعان كۇندە شەشەمنىڭ بەرگەن اقىلى، كورسەتكەن ۇلگىسى، تاربيەسىن ۇنەمى ەسىمە الىپ جۇرەمىن. شەشەم ماعان ءومىرى ۇرىسپاعان. اقىرىن عانا «بالام، ەشكىمدى رەنجىتپە، ەشكىمنىڭ الا ءجىبىن اتتاما» دەيتىن، جارىقتىق. «ءتۇزۋ جۇرسەڭ، اشىعىن ايتساڭ، ەرتەڭ وسى مىنەز ساعان جاقسىلىق اكەلەدى» دەۋشى ەدى ۇنەمى. «تازا بول» دەگەن شەشەمنىڭ ءسوزىن مەن بۇگىن كىم-كىمگە دە ايتامىن. وسى سوزدەردى مەن ءومىر بويى ۇمىتقان ەمەسپىن. سول تازالىقپەن، قۇدايعا شۇكىر، جاقسى ءومىر كەشىپ كەلە جاتىرمىن.
– ەگەر اكەڭىز دۇنيەدەن ەرتە كەتپەگەندە جانە ول كىسى ۇلكەن قىزمەتتە بولىپ، اسىعان-تاسىعان وتباسىدان شىققان بولساڭىز، عارىشكەر بولار ما ەدىڭىز؟
– تابيعاتتىڭ زاڭى بار. «بولار بالا بوعىنان» دەپ جاتامىز. مەن كىشكەنتاي كۇنىمنەن باستاپ الدىما ماقسات قويعانمىن. ول ماقساتىم ارمانعا اينالدى. ارمان مەن ماقسات ۇشتاسىپ، مىنە، مەن ءوز دەگەنىمە جەتتىم. ءۇش-ءتورت جاسىمدا ۇشقىش بولامىن دەپ ارمانداعان ەدىم. الدىما ماقسات قويدىم. ەندى «ءتاۋبا» دەگەننەن باسقا نە ايتامىن.
– ءسىز جاستاي تەمىرتاۋدا ءوستىڭىز. ول كەزدە بۇل قالادا قازاق ساۋساقپەن سانارلىق بولدى. ودان كەيىن رەسەيگە كەتتىڭىز. كوپ جىلدارىڭىزدى سوندا وتكىزدىڭىز. ءومىر بويى قالىڭ ورىستىڭ ىشىندە ءجۇرىپ، قازاقى قالپىڭىزدى قالاي ساقتاي قالدىڭىز؟
– تەمىرتاۋ قازاقتىڭ قالاسى بولسا دا، سول كەزدە وندا تۇراتىن حالىقتىڭ 94-96 پايىزى ورىستار بولدى. كىشكەنتاي كۇنىمنەن باستاپ قازاقتىڭ ءسوزىن، قازاقتىڭ مىنەزىن از ەستىپ، از كورىپ ءوستىم. جۇمىس بارىسىندا، كوشە بويىندا ءجيى توبەلەس بولاتىن. سونىڭ بەل ورتاسىندا قازاقتىڭ نامىسىن قورعاپ مەن از جۇرگەن جوقپىن. وقۋدا دا «سەندەر قاندايسىڭدار، مەن مىناندايمىن» دەگەن نامىس بولدى مەندە. بويدان جارىپ شىققان نامىستى تەجەۋگە بولمايدى ەكەن. ارينە، ول الاپات كۇش-جىگەردى ايقاي مەن توبەلەسكە ەمەس، ىسكە، بىلىمگە سالعان دۇرىس بولارىن ەرتە سەزىندىم. نامىسپەن وقىدىم. جاقسى وقىدىم. جۇمىستى دا نامىسپەن ىستەدىم. جاقسى ەڭبەك ەتتىم. تەمىرتاۋدا بۇكىل زاۋىتتا ەكى-اق قازاقتىڭ بالاسى بولدىق. انا بالانىڭ تالپىنىسى بولعانىمەن، جۇمىسقا قابىلەتى جەتپەدى. مۇمكىن، ماعان بىردەڭە قونعان شىعار. بالكىم، اكەمنەن جۇقتى ما… اكەم كەرەمەت ۇستا بولىپتى. قولىنان كەلمەيتىنى جوق دەپ وتىراتىن كوزىن كورگەندەر. اعاشتان دا، تەمىردەن دە ءتۇيىن ءتۇيىپتى. قىسقاسى، ماعان تەمىر قاي جاعىنان دا جاقىن بولدى. ءتورت جىلدىڭ ىشىندە كەشكىلىك 8-ءشى، 9-شى، 10-شى، 11-ءشى كلاستى ءبىتىردىم. تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن زاۋىتتا جۇمىس ىستەيمىن، كەشكىسىن مەكتەپكە جۇگىرىپ ساباق وقيمىن. ءۇش جارىم جىلداي توكار بولىپ جۇمىس ىستەدىم. وسى ۋاقىت ىشىندە مەنىڭ فوتو-سۋرەتىم زاۋىتتاعى وزات جۇمىسشىلاردىڭ قۇرمەت تاقتاسىنان تۇسپەي تۇردى. ءۇشىنشى جىلى مەنىڭ سۋرەتىم وبلىستىق قۇرمەت تاقتاسىنا قويىلدى. ماسكەۋگە وقۋعا كەتەر الدىندا جوعارى جاقتان مىناداي بۇيرىق كەلدى. ماعىناسى مىناداي: «زاۋىتتىڭ وزات جۇمىسشىسى، تاجىريبە كوپ جيناقتاعان توقتار اۋباكىروۆتىڭ اتى-ءجونى التىن ارىپتەرمەن وبلىستىڭ قۇرمەت تاقتاسىنا ماڭگىلىككە جازىلسىن».
بۇل ءبىر جاعىنان ءوزىمدى كورسەتكىم كەلدى. ەكىنشىدەن، انامنىڭ اق ءسۇتىن اقتايمىن دەگەن ماقسات بولدى. اناما بيتتەي كىر جۇقپاسىن دەپ جانتالاستىم. ول كىسى مەن ءۇشىن مۇڭايماسىن، – دەدىم. ءوزىنىڭ جالعىز ۇلىنا بەرگەن تاربيەسىنىڭ جەمىسىن كورسىن دەگەن مەندە اسقاق وي بولدى. كىشكەنتايىمنان ۇيدە اكەسىز ءوستىم، اعام دا بولعان جوق. سوندىقتان انام الدىندا ءوزىمنىڭ ەر جىگىت ەكەنىمدى كورسەتكىم كەلدى. بۇل – بەر جاعى. ال ارجاعىن ايتار بولسام، ول – قازاقتىڭ نامىسى. ءبىز دە جۇمىس ىستەي الامىز! ءىسىمىز ەشكىمنەن كەم بولمايدى دەگەن نامىس بولدى. رەسەيدىڭ ماڭدايالدى اسكەري مەكتەبىندە وقىدىم. ماعان رەسەي «قيىر شىعىستىڭ ەڭ مىقتى ۇشقىشى» دەگەن باعا دا بەردى. مۇنىڭ تۇبىندە قازاقتىڭ نامىسى جاتتى. مەنەن باسقا ول وڭىردە ءبىر قاراكوز جوق. كەزىندە ءبىزدى ولار قالاي مازاق قىلعانىن سىزدەر جاقسى بىلەسىزدەر. سول سوزدەر ماعان قاتتى باتاتىن. ۇنەمى وسىنى ويلاپ، نامىستانىپ ءجۇردىم. ءتىپتى كوبىسى عارىشقا ۇشقانىمدى كورە الماي جاتتى. العاشقى اسكەري ۇشاقتى باعىندىرعان ورىس ەمەس، قازاق بولعانىنا ءالى كۇنگە دەيىن وكىنەدى ولار.
– كەڭەس وكىمەتى قۇلاعاننان كەيىن ءبىزدىڭ كوپتەگەن اعالارىمىز سول داۋىردە اتاق-داڭققا جەتۋگە ورمانداي ورىستىڭ كوپ كەدەرگى جاساعانىن ايتۋدا. وسىنداي قاعاجۋدى ءسىز قانشالىقتى كوردىڭىز؟
– ارينە، ەتەكتەن تارتۋ ساياساتىن مەن دە كوردىم. كسرو باتىرى اتاعىن ماعان ەكى جىل كەشىكتىرىپ بەردى. نە ءۇشىن؟ 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى ءۇشىن. گورباچەۆ قازاق بولعانىم ءۇشىن ماعان اتاقتى دەر كەزىندە قيعىسى كەلمەدى. قول قويماي، بۇلتالاقتاپ ءجۇرىپ الدى.
– عارىشقا ۇشىپ بارا جاتقان كەزدە قانداي سەزىمدە بولدىڭىز؟ ويىڭىزدا نە بولدى؟ «قازاقتىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى مەن» دەگەن جەكە باس ماقتانىشى مەن جالپى قازاقتىڭ نامىسى دەگەن بيىك سانانىڭ قايسىسى باسىم بولدى؟ تۋراسىن ايتىڭىزشى؟
– عارىشقا ۇشقان كەزىمنەن ەرتەرەكتە دىنمۇحاممەد قوناەۆ بابامىز مەنى شاقىرىپ الىپ، عارىشقا ۇشۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتتى. ەگەر مەندە جەكە باس ماقتانىشى كۇشتى بولسا، قازاقتان شىققان تۇڭعىش عارىشكەر بولايىن دەگەن وي بولسا، سول كەزدە ۇشىپ كەتەر ەدىم. بىراق مەن ءبىرىنشى باسشىنىڭ ۇسىنىسىن قۇپ العان جوقپىن. مەن سول كەزدە ۇلكەن جۇمىستا ءجۇردىم. ەڭ قيىن جۇمىستى اتقارىپ ءجۇردىم. وسىعان دەيىن ەشبىر قاراكوز مۇنداي جۇمىستى اتقارماعانى ماعان اۋەلدەن ايان-تىن. سوندىقتان جان-تانىممەن وسى جۇمىستى اتقاردىم. ال ءبىرىنشى باسشى ايتتى ەكەن دەپ جۇمىسىمدى ىسىرىپ قويىپ عارىشقا ۇشىپ كەتسەم، ول دا، مىنا جۇمىس تا قالىپ قويار ما ەدى، كىم ءبىلسىن؟! سوندىقتان دۇرىس شەشىم قابىلدادىم دەپ ويلايمىن وسى كۇنى. كوپ كەشىكپەي قوناەۆ قىزمەتىنەن كەتتى، كوپ ۇزاتپاي عارىشقا ۇشقالى جۇرگەن مەنىڭ دە شارۋامدى بىتىرەر ەدى. تاعى ءبىر ايتار ماسەلە، ودان كەيىن ءدال وسىنداي ۇسىنىسپەن نۇرسۇلتان نازارباەۆ تا ءبىر ەمەس، ەكى رەت تامىرىمدى باسىپ كورگەن. ول كەزدە نازارباەۆ قازاقستان كومپارتياسىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى بولاتىن. وعان دا كەلىسىم بەرگەن جوقپىن.
– نەگە؟
– مەن قىزمەت ەتىپ جۇرگەن ميكويان بيۋروسىندا بىرنەشە ارىپتەستەرىمىز قازا بولىپ كەتتى. اسا قيىن جۇمىستارعا قابىلەتى جەتەتىن ەكى-اق ادام قالدىق. وزگەلەرى جاس. وعان ولاردىڭ قارىم-قابىلەتى جەتە قويمايتىن. سوندىقتان جاستاردى ۇيرەتۋ ءۇشىن ۋاقىت كەرەك بولدى. وسى سەبەپتى مەن نازارباەۆتىڭ ءوتىنىشىن ورىنداي المايتىنىمدى ايتتىم. بىراق نۇرەكەڭ ءۇشىنشى رەت شاقىرىپ الىپ: «بۇل ماعان دا، ساعان دا كەرەگى جوق، سەنىڭ كەۋدەڭ وردەنگە تولى. زار جىلاپ جۇرگەن قازاق. 30 جىل ءبىزدىڭ جەرىمىزدەن عارىشقا باسقالار ۇشىپ جاتىر، ءالى كۇنگە دەيىن ءبىر قازاق جوق…» – دەدى. كوپ ويلانىپ جاتپاي، كەلىسىمدى سول كۇنى بەردىم. «قوياندى قامىس ولتىرەدى، جىگىتتى نامىس ولتىرەدى» دەيدى عوي، ولسەم ولەيىن دەدىم دە، عارىشقا ۇشۋعا كەلىسىمىمدى بەردىم.
– عارىشقا ۇشپاي جۇرگەنىڭىزدىڭ ءبىر سەبەبى، ءولىپ قالامىن دەپ قورىققاندىقتان بولار؟
– وسى كۇنگە دەيىن قازا بولعان عارىشكەرلەردىڭ ۇزىن سانى ءۇش-تورتەۋ-اق. ال سىناقشى-ۇشقىشتاردىڭ جىلىنا ونشاقتىسى مەرت بولادى. ءتۇسىندىڭىز بە؟
– ءتۇسىندىم.
– وندا مۇنداي سۇراق قويماڭىز.
– نامىس تۋرالى جاقسى سوزدەر ايتىپ وتىرسىز. قازىر كەيبىر شەندى قازاقتار ءوز تىلىندە سويلەۋگە نامىستاناتىن بولدى. ال ءسىز كەرىسىنشە، نامىسىڭىزدى ءوز انا ءتىلىڭىزدى ۇيرەنۋگە جۇمسادىڭىز ەمەس پە؟..
– ەگەر مەندە نامىس بولماسا، ءوز انا ءتىلىم – قازاق ءتىلىن ۇيرەنبەس ەدىم. «ۇيرەنەمىن» دەپ ءوز-وزىمە سەرت بەردىم. مەن – قازاقپىن! ءوز انا تىلىمدە ويلاماسام، مەن كىم بولعانىم؟! بۇرىنعىداي باسقا تىلدە سويلەپ، سول تىلدە ويلانىپ جۇرە بەرۋدى وزىمە ار سانادىم. ءوز انا تىلىمدە سويلەمەگەنىمە نامىستاندىم! كۇندە ءوز-ءوزىمدى تاربيەلەدىم. قۇپيامدى ايتايىن، مەن قازاق ءتىلىن ولەڭ ارقىلى ۇيرەندىم.
– نامىسسىزدىقتى؟ پارلامەنتتەن دە كورگەن بولارسىز؟
– باستى يە بەرۋگە بولمايدى. قازاق ەرتەدەن بايدىڭ مالىن باعىپ ءجۇرىپ، بايمەن بىرگە داستارقاندا قاتار وتىرعان. مالشى بولسا دا بايدىڭ الدىندا ءومىرى  باس يمەگەن. مىنە، ناعىز دەموكراتيا! ال بۇگىن قانداي ماسقارانى كورىپ ءجۇرمىز؟ جاپ-جاس جىگىتتەردىڭ الدىندا اقساقالدار قۇراق ۇشىپ جۇگىرىپ ءجۇر. نەگە؟ ونىڭ اقشاسى بار، تىرەپ تۇرعان كوكەسى كۇشتى، ۇلكەن قىزمەتى بار.
– باياعىدا ءبىر جەتىم بالا «مەن قارنىمنىڭ اشقانىنان ەمەس، قادىرىمنىڭ قاشقانىنا جىلايمىن» دەگەن ەكەن. جەتىم بالانىڭ كۇيىن كەشىپ جۇرگەن سياقتىسىز؟
– بيلىكتەگى كوپ ادامعا مەنىڭ قادىرىمنىڭ قۇنى بەس تيىن. ءتاۋبا، حالقىما مىڭ راحمەت! قاي جەرگە بارايىن – قۇراق ۇشىپ قارسى العان حالىق.
– ءسىز ەل ىشىندە كوپ جۇرەسىز. اسىرەسە، اۋىلدا ءجيى بولاسىز. اۋىل قازاعى وزدەرىن قازاقستاننىڭ قوجاسى ەكەنىن سەزىنە مە؟ ولاردىڭ بويىنان مەملەكەتتىك سانانى بايقاي الاسىز با؟
– اينالايىن، استانادان ەكى شاقىرىم ۇزاپ شىق، ونداي سەزىم ەشكىمدە جوق. ءمۇساپىر بولىپ وتىر. اۋىلعا بارىپ كورىڭدەر. ەگەر ولاردىڭ الدىندا مالى بولماسا، اعى بولماسا نە بولار ەدى. ۇكىمەت وتە ۇلكەن قاتەلىك جاسادى. مىڭداعان ادامدار جانىن باعىپ وتىرعان اۋىل وشاقتارىن قيراتىپ تاستادى. اۋىل ادامدارىنىڭ ءۇمىتى كۇل بولىپ كوككە ۇشتى. مۇنداي ادامداردا قانداي مەملەكەتتىك سانا بولادى؟!
– دەپۋتات بولعانعا دەيىنگى ەلگە جاساعان قىزمەتىن ايتپاعاندا، پارلامەنت قابىرعاسىنان حالىقتىڭ سويىلىن سوققان، باتىل، باتىر توقتار اۋباكىروۆ ەندى اۋىلدا ەلەۋسىز جاتا بەرە مە؟
– جاتا بەرەتىن شىعار… ەشكىم كەرەك قىلماسا، جاتپاعاندا نە ىستەيمىن؟ زاڭ بويىنشا، بوساتىلعان دەپۋتاتتارعا بەلگىلى ءبىر ۋاقىت كولەمىندە جۇمىس تاۋىپ بەرۋى ءتيىس-ءتىن. ءولىپ كەتكەندە «سەن مىنا جۇمىسقا باراسىڭ با، جوق پا؟» دەپ سۇراۋى كەرەك. ەگەر مەن «جوق، بارمايمىن» دەسەم بولدى، ول دا پارىزىنان قۇتىلادى، مەن دە وكپەلەمەيمىن. ال وكىنىشكە قاراي، ماعان ءتىرى پەندە الگىندەي ۇسىنىس ايتقان ەمەس. وسىلاي كەرەكسىز، دالادا قالاتىنىمدى مەن كەتەر الدىندا بىلگەنمىن. بيزنەسمەندەر دەپۋتات بولىپ جۇرگەن كەزىمدە ءجيى جۇمىسقا شاقىراتىن. قالاي دەپۋتاتتىق مانداتتى تابىس ەتتىم، ولار دا سولاي جان-جاققا تىم-تىراقاي قاشتى.
– قازاق قاشان بايقوڭىردى ءوزى يگەرەتىن كۇنگە جەتەدى؟
– يگەرۋگە بولادى. الايدا وعان ءبىزدىڭ باسشىلاردىڭ نامىسى مەن جىگەرى جەتىسپەي تۇر. ءتۇبى بايقوڭىردان ورىستار ءوز ەلىنە كەتەدى. جاي كەتپەيدى، ولار ءبارىن ءبۇلدىرىپ كەتەدى. قازىر مۇمكىندىك بار كەزدە وزگە ەلدەردەن بىلىكتى ماماندار شاقىرا وتىرىپ، بىردەن ءوز قولىمىزعا الۋىمىز كەرەك. سوندا عانا بايقوڭىر قازاققا ماڭگىلىككە قالادى.
– رەسەيدىڭ بايقوڭىردى جالعا العانى ءۇشىن تولەنەتىن جىلدىق قارجىسى 115 ميلليون دوللار تۋرالى گۋ-گۋ اڭگىمە كوپ ايتىلادى. قارجىنىڭ تولىقتاي قازاقستان قورجىنىنا تۇسەتىنىنە ءسىز سەنەسىز بە؟
– ونى ۇكىمەت بىلەدى. جالپى 80 ميلليونى اقشالاي بەرىلەدى. قالعانى تاۋارلارمەن وتەلەدى. 115 ميلليون دەگەن اقشا ەمەس. قازىر ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنەن بيىل رەسەي بايقوڭىردان نەشە پروتون ۇشىرعالى جاتقانىن سۇراڭىز، توبە شاشىڭىز تىك تۇرادى.
– قاراپايىم ەسەبىن ايتاسىز با، ماسەلەن، رەسەي بايقوڭىر ءۇشىن قازاقستانعا جىلىنا 115 ميلليون دوللار تولەيدى. بايقوڭىردان رەسەي جىلىنا قانشا پايدا تابادى؟ ال قازاق جەرى پروتوننان قانشالىقتى زارداپ شەگىپ جاتىر؟
– ايتتىم عوي ساعان، قاي جەردەن سۇراۋ كەرەكتىگىن. سول جەرگە بارىپ سۇرا.
– كىمدى ءپىر تۇتاسىز؟
– ءوزىمنىڭ قازىبەك بابامدى ءپىر تۇتامىن.
– بوس ۋاقىتىڭىزدا اڭعا شىعاتىنىڭىزدى بىلەمىز. جىلقىنى جانىڭىزداي جاقسى كورەسىز. قولىڭىز قالت ەتكەندە باسقا نەمەن اينالىساسىز؟
– قولىم بوساسا، تەحنيكامەن اينالىسامىن. ءوزىمنىڭ جاساعان كوپتەگەن ۇلكەندى-كىشىلى تەحنيكالارىم بار. اۋىلدا بالام شارۋاشىلىقپەن اينالىسادى، سوندا بارىپ ەگىن ورامىن. جالپى، قول بوس بولمايدى. وزىمە-ءوزىم جۇمىس تاۋىپ الامىن. تەحنيكا، ينجەنەرلىك قابىلەت مەنىڭ بويىمدا جوعارى دەڭگەيدە دەپ ايتا الامىن، سوندىقتان وسى سالامەن شۇعىلدانعاندى جانىم قالايدى. ءلاززاتتى وسى ىستەن الامىن.
– جوعارى ساناتتى ينجەنەردىڭ، سىناقشى-ۇشقىشتىڭ، عارىشكەردىڭ جىلقىعا اۋەس بولۋى قالاي؟
– ءاۋ باستا ادامزات جىلقىعا قۇمار بولعان. ونىڭ ىشىندە قازاق جىلقىمەن بىتە قايناسقان. جاس كۇنىمدە ءبىزدىڭ ۇيدە جىلقى بولمادى. كورشى-قولاڭنىڭ بيەسىن ۇيىنە جەتكىزىپ بەرگەنىمە ءماز بولاتىنمىن. شالقامنان جاتىپ الىپ، «اكەم بولسا، ءبىزدىڭ ۇيدە جىلقى بولار ەدى، باسقاسى دا بولار ەدى…» دەپ ارماندايتىنمىن. جوقشىلىق باتقان بولار، «وسكەندە مەندە مىندەتتى تۇردە جىلقى بولادى» دەپ قيالدادىم. ارينە، ماسكەۋدە جۇرگەندە ول وي قايدان جۇزەگە اسسىن. تەك قالاداعى يپپودرومداردىڭ ەسىگىن توزدىرىپ ءجۇردىم. ەلگە كەلگەن سوڭ استانانىڭ ىرگەسىنەن ورىن-جاي ساتىپ الىپ، جىلقى اسىراپ وتىرمىن. جىلقىعا بارلىق جاعداي جاسالعان. ونى باعۋعا دا ۋاقىت تابامىن. جانۋارلارعا ەرەكشە كۇتىم كەرەك. مەنىڭ جىلقىلارىم وتە ادەمى، شەتىنەن سۇلۋ. مىنەزدەرى دە كەلىستى. جىلقىلارىم ءۇشىن جانىمدى بەرۋگە دايىنمىن.
– عارىشكەردىڭ ومىردە وكىنىشى بار ما؟
– ءبىر عانا جاعدايعا وكىنەمىن: الپىستان اسىپ، جاڭا عانا نەمەرە ءسۇيىپ وتىرمىن. كەش اتا بولدىم. مەنىڭ جاسىما كەلگەن كىسىلەر بۇگىندە نەمەرەلەرىن ۇزاتىپ نەمەسە ۇيلەندىرىپ، شوبەرە ءسۇيىپ جاتىر.

سۇحباتتاسقان ەراسىل ماقاجان
«الاش ايناسى» گازەتى 29 مامىر 2009 جىل