باس قالامىز استانادا كەيىنگى كەزدە جاميعاتقا جاعىمدى جاڭا ىستەر ىستەلىنىپ جاتقانىنا ءبىر ۇزىكتەر كەلتىرەيىك تە.

ماسەلەن، قىرۋار جىلدار بويى رەسپۋبليكا قالالارىندا، سونىڭ ىشىندە استانا مەن الماتى شاھارلارىندا جاڭا جىلدىق شىرشانى ورناتۋ جاڭا جىلعا دەيىن ءبىر جىرىم اي بۇرىن، ياعني  قاراشانىڭ ورتا شەنىندە باستالاتىن. تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە دايارلىق جايىندا قالىپ، تاسادا قالىپ قويىپ، الدىعا جاڭا جىلدىق شىرشانى ورناتىپ بەزەندىرۋ شىعىپ كەتەتىن.ەندىگى جەردە باس قالامىزدا اكىم اسەت ورەنتايۇلى  يسەكەشەۆ مىرزانىڭ باستاماسىمەن تاۋەلسىزدىك كۇنىنە ءبىر اي قالعاندا ۇلكەن-ۇلكەن، ايشىقتى جازۋلارمەن باننەرلەر ورناتىلىپ، اسەم بەزەندىرىلە كوزدىڭ جاۋىن الدى جانە دە جاڭا جىلدىق شىرشا باس مەيرامىمىزدى تويلاعاننان كەيىن عانا ورناتىلا باستادى. بۇل ءبىر جاعىمدى جاڭالىق دەرلىك بولدى.

ەكىنشى ءبىر جاڭالىعىمىز (مۇنى وتە ءبىر جاعىمدى دەۋگە بولماس، ارينە) - كوشەلەر قيىلىسىنداعى كوشە اتاۋلارىنىڭ قوس تىلدە: قازاق جانە اعىلشىن تىلىندە جازىلىپ قويىلۋى. البەتتە، زامانا اعىمىنا ساي، اعىلشىن تىلىندە جازعان دۇرىس تا شىعار. بىراق قوس ءتىل دەگەندە قازاقتىڭ قۇلدىق پسيحولوگيادان قۇتىلماي ءبىرىنشى شاباتىنى تاڭ قالدىرماي قويماس. ءومىر بويى ورىس ءتىلىن قوساقتاپ ءجۇرۋشى ەك، ەندى اعىلشىن تىلىنە بار بولسىن. ەشبىر مەملەكەت جارنامالىق جازۋ-سىزۋلاردى بوتەن تىلدە قوساقتامايدى، تەك قانا ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە بەينەلەيدى. ال، ءبىز...

بۇل ماسەلەنىڭ تاعى ەكىنشى جاعى بار. بۇرىن استانادا كولىكتى جۇرگىزىپ كەلە جاتقاندا قيىلىستاعى كوشە جازۋلارى ءبىر-مەملەكەتتىك تىلدە ۇلكەن ارىپتەرمەن جازىلىپ، الىستان (20 مەتردەن) بادىرايىپ  كورىنىپ تۇراتىن. ەندىگى جەردە  قازاق جانە اعىلشىن تىلىندە جازىلعانداعى ارىپتەر كىشكەنە عانا بولىپ، كوزگە 3 مەتردەن عانا كورىنەدى. بۇل كولىك جۇرگىزۋشىنىڭ ۋاقىتىندا وڭعا، سولعا بۇرىلۋىنا قولايسىزدىق جاسايدى. ءسويتىپ كوشە اتاۋلارىن دايىنداعان كەزدە  ورىنداۋشىلار وسىنى ەسكەرمەگەن. سودان سوڭ اۆتوبۋس كولىكتەرىندە ايالدامانى حابارلاۋ دا تەك مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلۋى ءتيىس. ەشبىر ەلدە ەكى تىلدە حابارلامايدى. ونىڭ ۇستىنە ماسەلەن، «ابىلاي حان داڭعىلى»  ايالداماسى دەسە، بىلايعى جۇرت تۇسىنبەي مە؟ كەز كەلگەن ادام «ە، ايالداما ابىلاي حان كوشەسى ەكەن» دەمەي مە. سوندىقتان بۇيرەكتەن سيراق شىعارماي، مەملەكەتتىك انا ءتىلىمىزدى قادىرلەي ايالاي بىلەيىك، اعايىن! مۇنى بيشىگەشتەر مەن بايشىگەشتەر دۇرىس ءتۇسىنۋى كەرەك. قاشانعى ءوستىپ موينىمىز سالبىراپ جۇرە بەرەمىز؟  مىنە، 30 جىلعا جۋىق مەرزىم بولدى عوي ء«تىل تۋرالى» زاڭىمىزدىڭ قابىلدانعانىنا!

شاھارىمىزدا قازاق مەكتەپتەرى، بالا باقشالارى كوپتەپ اشىلىپ جاتىر. حوش، دۇرىس دەلىك. بىراق سول مەكەمەلەردە بالالارىمىز تازا انا تىلىندە سويلەمەيتىنى راس قوي. بىلاي شىعىپ اتا-اناسى دا، وزدەرى دە بوتەن تىلدە سويلەيتىنى وتىرىك ەمەس قوي. ءبۇيتىپ كوزبوياۋشىلىق، ساقال بوياۋ ەكىجۇزدىلىككە، دۇبارالىققا اپاراتىنى كامىل. ال، ءۇش تۇعىرلى ءتىلدى باستاماس بۇرىن الدىمەن بالالارىمىز انا تىلىندە ۋىزىنان جارىسىن 11-12 جاسقا دەيىن. بۇل بارلىق وزىق مەملەكەتتەردە قالىپتاسقان ۇدەرىس. ال، سودان كەيىن ماعان دەسە پاپۋاس ءتىلىن ءبىلسىن، ءبارى ءبىر. كوپ ءتىل بىلگەندى قازاق ارقاشان دا قۇپتايدى. ول – مادەنيەت، ول – بىلىمدىلىك، ول - وركەنيەتتىلىك. ال، ورتا جولدا ۆەلوسيپەد ويلاپ تاۋىپ، ءبىر-ەكى تىلدەن ءۇش تىلگە بىردەن سەكىرسەك، ۇلتتىعىمىزدان، سانالىق تىرشىلىگىمىزدەن ايرىلامىز، اعايىن. شەندىلىر مەن لاۋازىم يەلەرى، جالپى كوزى قاراقتى جۇرتىمىز  وسىنى ءاردايىم ەسكە تۇتقانى ابزال!

باقىتجان توباياقتەگى،

قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، اقىن،

ءا. بوكەيحان اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى،

استانا قالالىق «مەملەكەتتىك ءتىل قوزعالىسى» توراعاسىنىڭ ورىنباسارى

Abai.kz