نۇرعالي نۇرتاي. ەرەجەپ ايىندا تۋعان ەردوعان كىم ەدى؟

وتكەن اپتادا رەسمي ساپارىمەن ەلىمىزگە كەلۋىنە بايلانىستى قازاقستاندىق باق تۇركيا پرەزيدەنتى ەردوعان تۋرالى كوپ جازدى. وعان سوڭعى جىلدارى ديكتاتور رەتىندە باعا بەرىلدى. بىلايعى جۇرتتىڭ ءبىرسىپىراسى ونى تۇرىك مەملەكەتتەرىنەن شىققان قابىلەتتى قايراتكەر دەپ قابىلدايدى. ال، ءسىز بەن ءبىز ەردوعاندى قانشالىقتى تانيمىز؟

بۇگىن – مۇسىلمان كۇنتىزبەسىندەگى قاسيەتتى ءۇش ايدىڭ ءبىرى، ەرەجەپ ايىنىڭ العاشقى كۇنى، ياعني حيجرا كۇنتىزبەسىندە 1436 جىلىدىڭ التىنشى ايىنىڭ ءبىرى. ال تۇرىك پرەزيدەنتىنىڭ ەسىمى وسى ايمەن قاتىستى ەكەنىن بىرەۋ بىلسە بىرەۋ بىلمەيدى. وسىعان بايلانىستى ەردوعاننىڭ ءومىرى مەن ساياساتتاعى جولىنا كوز جۇگىرتكەن ەدىك.

رەجەپ ەردوعاننىڭ بالالىق شاعى

رەجەپ تايىپ ەردوعان 1954 جىلى 26 اقپاندا ىستامبۇل وڭىرىنە قاراستى قاسىمپاشا اۋدانىندا جانۇياسىنداعى ءۇشىنشى بالا بولىپ ومىرگە كەلدى. اناسىنىڭ ەسىمى تەنزيلە. اكەسى احمەت ىستامبۇلعا 13 جاسىندا كەلىپ جەرلەسىپ، جاعالاۋ كاپيتانى بولىپ جۇمىس ىستەگەن. اسىلى تۋعان جەرى تۇركيانىڭ شىعىس سولتۇستىگىندەگى ريزەلىنىڭ گۇنەيسۋ اۋماعى. قاراتەڭىز جيەگىندەگى بۇل ايماق گرۋزياعا جاقىن ورنالاسقان. اتا-اناسى ريزەلىدە تۇرمىسى ناشارلاعان سوڭ ىستامبۇلعا قونىس اۋدارۋعا ءماجبۇر بولىپتى.

ەردوعاننىڭ ءوزى ءبىر سۇحباتىندا، «ەرەجەپ ايى قارساڭىندا تۋىلعاندىقتان، ءارى اتاسىنىڭ ەسىمى تايىپ بولعاندىقتان» ءوزىنىڭ ەسىمى «رەجەپ تايىپ» بولىپ قويىلعاندىعىن ايتقان. ول ۇيىندەگى ءتورت بالانىڭ - ءۇش ۇل، ءبىر قىزدىڭ ءبىرى. رەجەپ باستاۋىشتى پيالە باستاۋىش مەكتەبىندە وقىدى. باستاۋىشتىڭ بەسىنشى سىنىبىندا جۇرگەندە ۇلگەرىمى جاقسى وعان مەكتەپ ۇيلەستىرۋشىسى يحسان اقسوي ىقپال ەتىپ، بىردەي ۋاقىتتا «يمام حاتيپ (يمام جانە ۋاعىزشى)» وقۋىنا دا بارۋعا سەبەپشى بولعان. 1965 جىلى باستاۋىشتى بىتىرگەن ول، «يمام حاتيپ» ليتسەيىنىڭ وقۋشىسى بولدى. رەجەپ بالالىق شاعىندا وتە بەلسەندى بولىپ، پوەزيا وقۋ جارىستارى، ەسسە بايقاۋىنان باستاپ مەكتەپارالىق دەبات; جەڭىل اتلەتيكا، سپورتتىڭ بارلىق تۇرلەرىنە دەيىن، فۋتبول تۋرنيرلەرى، الەۋمەتتىك جانە مادەني ءىس-شارالاردان تىس قالماعان. ول قۇراندى اسا ءبىر ناقىشپەن وقيتىن بولعان. ونى سىنىپتاستارى «قۇران بۇلبۇلى» دەپ تە اتاعان ەكەن.

رەجەپ 16 جاسىندا 1000 ليراعا اۋەسقوي فۋتبولشىلار ليگاسىنا اۋىستىرىلادى. 4 جىل «جاميالتى» ليگاسىندا ويناعان ول «İETT (ىستامبۇل ەلەكتر ترامۆاي جانە توننەل)» كلۋبىنا اۋىسىپ، وندا جەتى جىل وينايدى. ءتىپتى سوندا ءجۇرىپ، تۇرىكتىڭ اتاقتى فەنەرباحچە فۋتبول كلۋبىنا شاقىرتۋ دا الادى. الايدا اكەسىنىڭ «وقۋىڭدى جالعاستىرۋعا ءتيىسسىڭ» دەگەنىنەن سوڭ دوپتان الىستاعان. كەيىن بالالىق شاعى وتكەن قاسىمپاشاداعى ءبىر ستاديونعا ونىڭ اتى بەرىلدى. ول بىرنەشە جىل بۇرىن بالالىق شاعى وتكەن اۋدانعا بارعانىندا: «بۇل ارادا مەن 15 جىل دوپ وينادىم، تۋعان، وسكەن جەرىم، ءۇيىم ءدال وسى جەردە ەدى»، - دەپ سويلەگەن.

رەجەپ 1973 جىلى يمام حاتيپ ليتسەيىن ءتامامداپ، ۋنيۆەرسيتەتكە كىرۋدەگى ساندىق شەكتەۋلەر سەبەبىمەن ايىرماشىلىقتى دارىستەرىن الۋ ءۇشىن ەيۋپ ليتسەيىنەن ەكىنشى ورتا ءبىلىم ديپلومىن الادى. سوڭىنان ءمارمارا ۋنيۆەرسيتەتىنە باعىمدى، ءمارمارا ۋنيۆەرسيتەتى ەكونوميكا جانە اكىمشىلىك عىلىمدارى فاكۋلتەتى بولىپ وزگەرتىلگەن سول كەزدەگى ەكونوميكا جانە كوممەرتسيالىق عىلىمدارى اقساراي جوعارى وقۋ ورنىن باكالاۆرلىق دارەجەدە 1981 جىلى ءبىتىردى.

ەردوعاننىڭ ساياساتقا كەلۋى

رەجەپ تايىپ ۋنيۆەرسيتەتتە جۇرگەندە تۇرىك ۇلتتىق ستۋدەنتتىك وداعىنا (MTTB) مۇشە بولادى. 1976 جىلى MSP-ءنىڭ (Millî Selâmet Partisi - ۇلتتى قۇتقارۋ پارتياسى) بەيوعلۋ جاستار قاناتىنىڭ توراعالىعىنا جانە وسى جىلى وسى پارتيانىڭ ىستامبۇل وڭىرلىك جاستار قاناتىنىڭ توراعاسى بولىپ سايلاندى.

1980 جىلعى، 12 قىركۇيەك توڭكەرىسىنەن كەيىن، 1983 جىلى ونىڭ ساسي جولى RP-مەن (Refah Partisi - ءال-اۋقات پارتياسى) قايتا جالعاسادى. تايىپ ەردوعان اتالعان پارتيانىڭ 1984 جىلى بەيوعلۋ اۋدانىنداعى توراعاسى، 1985 جىلى پارتيانىڭ وسى اۋدانداعى توراعاسى ءارى ورتالىق شەشىم كەڭەسىنىڭ (MKYK) مۇشەسى بولادى. 1986 جىلى ارالىق سايلاۋدا دەپۋتاتتىققا دا ۇمىتكەر بولدى. 1989, 1991 جىلعى جەرگىلىكتى سايلاۋلاردا دەپۋتاتتىققا ۇمىتكەر بولدى.

ونىڭ ساياساتتاعى كۇش العان ءبىر كەزەڭى: 1994 جىلى، 17 ناۋرىزداعى جەرگىلىكتى سايلاۋدا 25,19% داۋىس جيناپ، ىستامبۇل اكىمى بولىپ سايلانۋى.

ەردوعاننىڭ ساياساتتان شەتتەتىلۋى

«مۇنارالار – نايزامىز، كۇمبەزدەر – دۋلىعامىز، مەشىتتەر بولسا كازارمامىز بولدى. وقىلعان ازاننىڭ ءۇنىن ەشكىم دە وشىرە المايدى. تۇركياداعى ءناسىل الالىعىن قالايدا توقتاتامىز. RP (Refah Partisi - ءال-اۋقات پارتياسى) باسقا پارتيالارمەن قايشى پىكىردە. جولىمىزدان تايمايمىز. كوك پەن جەر اشىلىپ، ۇستىمىزگە توپان سۋ مەن جانارتاۋ شاشىلسا دا جولىمىزدان تايمايمىز. مەنىڭ نازارىم يسلامدا. بۇنى سويلەي الماسام ءومىرىمنىڭ ءمانى بار ما؟ ەۋروپادا قۇلشىلىققا، باس ورامالىنا قۇرمەت كورسەتىلەدى، ال تۇركيا بۇعان اياققا ورالعى بولىپ وتىر... ءار ءداۋىردىڭ فەرعاۋىنى مەن نامرۋتى بولعانىمەن ولاردىڭ الدىنان قارسى شىعاتىن، لاس جولدارىن تازالاپ، كەدەرگىدەن قۇتىلاتىن مۇسا مەن ءيبراھيمى بولادى».

1997 جىلدىڭ 12 جەلتوقسانىنداعى تۇركيانىڭ سيريا مەن يراكقا جاقىن اۋماقتا ورنالاسقان شيرت اۋدانىندا سويلەگەن ەردوعاننىڭ وسى ءسوزى ونىڭ ساياسي جولىنىڭ تارىلۋىنا اكەلىپ سوعادى. ەردوعاننىڭ ۇستىنەن DGM (Devlet Güvenlik Mahkemesi - مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك سوتى) TCK (Türk Ceza Kanunu - تۇرىك قىلمىستىق-اتقارۋ كودەكسى) 312-بابىنا سايكەس «سىنىبى، ءدىنى، ناسىلىنە، ءدىني نەمەسە ايماق ايىرماشىلىقتارىنا قاراي حالىقتىڭ ايقىن وشپەندىلىگى مەن ارازدىعىن قوزدىردى» دەپ ايىپ تاقتى، ءارى ون اي قاماۋ جازاسىنا كەستى. ونى سوتتاۋ 1998 جىلى 23 قىركۇيەكتە جوعارى سوت تاراپىنان رەسمي بەكىتىلەدى. ول وسى جىلدىڭ 26 قازانىندا Fazilet (ىزگىلىك) پارتياسىنان شىقتى. ديارباكىر قاۋىپسىزدىك سوتى بەرگەن جازاسىن وتەۋ ءۇشىن ول پىنارحيسار تۇرمەسىنە بەرىلەدى. ءارى، تۇتقىندالار الدىندا: «بۇل قوشتاسۋ ەمەس، بىتپەگەن كومپوزيتسيانىڭ ءبىر سوققىسى عانا. ءبىر تىنىستاپ الۋ» دەگەن. جوعارىداعى تاعىلعان ايىپ بويىنشا ول 4,5 جىل بويعى ىستامبۇل اكىمشىلىگى توراعاسى ورىن تاعىنان بوساتىلدى، اكىمدىك لاۋازىمى 11 قاراشادا زاڭمەن توقتاتىلادى. 1999 جىلى 26 ناۋرىزدا پىنارحيسار تۇرمەسىنە كىرىپ، 24 تامىزدا «جازاسىن وتەپ» شىقتى.

ونىڭ ۇستىنەن ىستامبۇل اكىمى بولىپ سايلانعاندا-اق سايلاۋ ناتيجەلەرى تۋراسىندا ءىس قوزعالعان. الايدا تاراپتاردىڭ ارالاسۋىمەن توقتاتىلىپ كەلگەن.

ەردوعاننىڭ اق پارتياسى

فازيلەت پارتياسى (بۇل پارتيا 1997 جىلى 17 جەلتوقساندا RP ء(ال-اۋقات پارتياسى) جابىلۋ قاۋپى قارساڭىندا، ۇلتتىق پىكىر ۇستانعان پارتيا رەتىندە يسمايل الپتەكين باسشىلىعىمەن قۇرىلعان. 1998 جىلى 16 قاڭتاردا رەفاح پارتياسى كونستيتۋتسيالىق سوت تاراپىنان تاراتىلدى) 2001 جىلى، 22 ماۋسىمدا كونستيتۋتسيالىق سوت تاراپىنان جابىلعان سوڭ، پارتيا ىشىندەگى قايراتكەرلەر ۇلتتىق كوزقاراسى مەن جاڭاشىلدىعىنا قاراي ەكىگە جىكتەلىپ، ەكى پارتيا قۇردى. ۇلتتىق پىكىردەگى توپتى سوڭىنا ەرتكەن رەجاي قۇتان Saadet (باقىت) پارتياسىن، رەجەپ تايىپ ەردوعان باسقارۋىنداعى جاڭاشىلدار 2001 جىلدىڭ 14 تامىزىندا Adalet ve Kalkınma (AK – ادىلەت جانە دامۋ) پارتياسىن قۇردى. جانە بۇل پارتيانىڭ العاشقى ارنايى كونگرەسىندە ەردوعان توراعا بولىپ سايلاندى. 2002 جىلعى، 3 قاراشادا وتكەن سايلاۋدا 34.29% داۋىسپەن جەڭىسكە جەتكەن اق پارتيا بيلىكتەن ورىن الا باستادى، الايدا سايلاۋدىڭ وزىندىك شەكتەۋىمەن ەردوعان بىردەن پرەمەر-مينيستر بولا المادى. پارتيانىڭ باسشىسى مەن پرەمەر-مينيستر ورنىنا ءبىراز ۋاقىت ابدۋللا گۇل وتىردى.

شيرت دەپۋتاتى فادىل اقكۇندىزدىڭ دەپۋتاتتىقتان تۇسۋىمەن، 2003 جىلدىڭ 9 ناۋرىزىندا ەردوعان شيرتتان پارلامەنتكە دەپۋتات بولىپ سايلاندى. اق پارتيانىڭ توراعالىعى مەن تۇركيانىڭ 58-ۇكىمەتى باسشىلىعىنان وتستاۆكاعا كەتۋىنە ساي گۇل بوساتقان ورنىنعا 59-ۇكىمەتتى جاساقتاپ، ءارى تۇركيانىڭ 59-شى پرەمەر-ءمينيسترى رەتىندە ەردوعان وتىردى. ونىڭ باسقارۋىنداعى پارتيا 2007 جىلى، 22 تامىزداعى سايلاۋدا 46.6% داۋىسپەن تاعى جەڭىسكە جەتىپ، بيلىكتەگى كۇشىن جوعالتپادى. تۇركيانىڭ 60 ۇكىمەتى رەتىندە بيلىك باسىنا كەلدى. ەردوعان ەكىنشى قايتارا پرەمەر-مينيستر بولدى. 2010 جىلى 12 قىركۇيەكتەگى كونستيتۋتسياعا وزگەرىستەر ەنگىزۋگە ساي رەفەرەندۋمدا ەردوعان 58 پايىز داۋىسپەن تاريحي جەڭىسكە جەتتى. 2011 جىلى، 12 ماۋسىمدا ءماجىلىستىڭ 24 سەسسياسىن جاساقتاۋدا اق پارتيا 49,8 داۋىسپەن بيلىكتى تاعى دا يەلەندى.

2014 جىلى 30 ناۋرىزدا بولعان سايلاۋدا اق پارتيا 43,39% داۋىس جيناپ بيلىكتەگى ورنىن كەزەكتى رەت ساقتاپ قالدى.

ال، وسى جىلدىڭ 10 تامىزىندا وتكەن تۇڭعىش رەتكى حالىقتىق پرەزيدەنت سايلاۋىندا ەردوعان 51,79% (21 000 143 داۋىس) داۋىسپەن ەلدىڭ پرەزيدەنتى بولدى.

بيىل، 7 ماۋسىمدا ەلدىڭ TBMM (تۇركيە ۇلكەن ۇلت ماجىلىسىنە) دەپۋتاتتار كەزەكتى رەت سايلانادى. وعان بيىل ءتورت پارتيا قاتىسادى. ال، ەلدەگى كەزەكتى پرەزيدەنت سايلاۋى 2019 جىلى وتەدى.

ەردوعاننىڭ جەكە ءومىرى

ەردوعاننىڭ بويى 1,83 سم. ول اكەسىنىڭ ەكىنشى نەكەسىنەن تۋعان بالاسى.

رەجەپ ەردوعان جارى ءامينا (ەمينە) حانىممەن 1977 جىلى ءبىر كونفەرەنتسيادا تانىسقان. 1978 جىلى 4 تامىزدا ۇيلەندى. ەكى ۇلى، ەكى قىزى بار (احمەت بۋراك، نەجمەتتين ءبىلال، ەسرا جانە سۇمەيە).

ونىڭ ساياسي ومىرىندە بىرنەشە رەت ءومىرىن قيۋعا باعىتتالعان قاستاندىقتار ءساتسىز اياقتالعان.

ەردوعاننىڭ بالالارى نەگىزىنەن كاسىپكەرلەر. شەتەلدە وقىعان ۇلدارى ساياساتپەن اينالىسپايدى.

ەردوعاننىڭ بىلتىرعى پرەزيدەنتتىك كانديداتۋراسى كەزىندەگى دەكلاراتسياسىنا ساي، اتاقونىسى ريزە، گۇنەيسۋدا 10 مىڭ تۇرىك ليراسى تۇراتىن جەر تەلىمى، 234 مىڭ تۇرىك ليراسى قۇنىندا ءبىر اۆتوكولىگى بولعان. ءتۇرلى بانكتاردا جيىنى 4,5 ميلليون تۇرىك ليراسى جانە 200 مىڭ دوللار كاپيتالى بار ەكەنىن دە جاريالاعان. سونداي-اق، ۇلى احمەت بۋراكتان الاشاق 500 مىڭ تۇرىك ليراسى قاراجاتى بولعان ەكەن.

ەردوعاندى سىناۋشىلار

تۇرىكتىڭ قازىرگى پرەزيدەنتىن سىناۋشىلار ونى ەلدىڭ اسكەري، سوت، بيۋروكراتيالىق كۇشتەرى مەن قورعانىشىن السىرەتتى دەپ سانايدى. تۇرىك ءداستۇرلى ەكونوميكاسىنىڭ قالىبىن بۇزعان، سىرتقى ساياساتتاعى ەل دەڭگەيىن ارتقا جىبەردى دەپ اجۋالايدى.

ەڭ باستىسى سىنشىلار ەردوعاندى تۇركيانىڭ 100 جىلدىق قاندى ماسەلەسى بولىپ كەلە جاتقان وڭتۇستىك-شىعىسىنداعى كۇردتەرمەن ۇلت ارالىق ماسەلەدە «شەشىم وپەراتسياسىن» باستاپ، ولاردىڭ ىڭعايىنا جىعىلدى، ولارعا ءۇمىت سىيلادى دەپ ايىپتايدى. ونى گرۋزين نەمەسە ەۆرەي دەپ شەت كورەتىندەر دە جەتەرلىك.

تۇركيانىڭ بيلىك پارتياسىنان وزگە پارتياداعى ءبىرسىپىرا ساياساتشىلارى سوڭعى بىرنەشە جىلداعى سايلاۋدىڭ ناتيجەسىنە كۇمانمەن قارايدى. ەردوعان سايلاۋلاردىڭ ناتيجەسىن قولدان جاسادى دەپ سەنىمسىزدىك تانىتادى.

2013 جىلى، 17 جەلتوقساندا باستالعان ناۋقان بويىنشا ينتەرنەت جەلىسىندە پايدا بولعان ەردوعان مەن ۇلى ءبىلالدىڭ داۋىستارىنا ۇقساس جازبا ەردوعاندى قۇردىمعا كەتىرە جازدادى. ول جازبادا ولار العان ۇلكەن كولەمدەگى پارا اقشاسىن ءبىر جاقتى ەتۋدى اقىلداستى دەپ ايىپتالعان. 2014 جىلدىڭ 30 ناۋرىزىنداعى سايلاۋعا قارسى ەل ليدەرىن سۇرىندىرمەك بولدى دەپ باعالانعان بۇل ىسكە، ولار شىنىمەن ۇلكەن اقشالى «ويىن وينادى» دەپ ءشۇبا كەلتىرەتىندەر بار. ال، ەردوعان بۇنى تۇركياداعى ەڭ ۇلكەن جولسىزدىق دەپ باعالاعان. ءارى وسىدان كەيىن بەلگىلى يسلام عالىمى، تۇرىك ويشىلى فەتحۋللاھ گۇللەنمەن ەردوعاننىڭ اراسى اشىلىپ كەتتى.

ەردوعاننىڭ ەرەكشەلىگى

ونىڭ باستى ەرەكشەلىگى ءوز پارتياسىن مىقتاپ قۇرا العانى. وعان ءوز پارتياسىنان قارسى شىققاندار بۇگىنگە دەيىن كەزىكپەگەن. ونىڭ پارتياسىنا ليدەرلىگى، باسقارۋ ءتاسىلى جۇيەلى. بۇل ساتىدان ونىڭ ومىرىندە ورىن الاتىن ۇلكەن ەسىم - نەجمەتتين ەرباقان. 1996-1997 جىلدارى اراسىندا تۋرا ءبىر جىل تۇركيا پرەزيدەنتى بولعان ەرباقاندى ەردوعان ۇستازى سانايدى. ەردوعان ساياسي ۇستانىمى وسى پارتيادا قالىپتاستى. ەرباقان دا ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن وعان قولداۋ كورسەتىپ كەتتى.

1997 جىلى، ءوزىنىڭ تۇتقىندالۋىنا سەبەپ بولعان جالىندى سوزدەردى ول، بەلگىلى تۇرىكشىل زيا گوكالىپتىڭ 1912 جىلى جازعان داستانىنا وزگەرىس ەنگىزىپ وقىعان. ول ءوزىنىڭ جاڭا رەزيدەنتسياسىندا بيىل جىل باسىندا پالەستينا ەلىنىڭ باسشىسىن 16 تۇرىك مەملەكەتىنىڭ تاريحتاعى اسكەري ۇلگىسىمەن كيىنگەن ساربازىمەن قارسى العان بولاتىن. ال الدىڭعى اپتادا قازاقستانعا كەلگەندە «اتا-بابامىنىڭ جەرىنە كەلدىم» دەپ كەتتى. وسىلاردان باسقا ونىڭ تۇرىكشىلدىگىن بىلدىرە قوياتىن ساياسي ءىس-ارەكەتى كەزىكپەيدى.

ەردوعان ساياساتى

2005 جىلى، 3 قازاندا تۇركيا ەو-عا مۇشەلىككە كانديدات بولدى. 2002 جىلى تۇركيا مەن رەسەي ساۋدا اينالىمى 5 ميلليارد دوللار بولسا، بۇل كورسەتكىش 2011 جىلى 32 ميلليارد دوللارعا جەتكەن. ءتىپتى بۇنى 100 ميللياردقا جەتكىزۋدى دە نىسانا ەتكەن.

ەردوعان ساياساتى تۇسىندا تۇركيانىڭ اراب ءتىلدى مەملەكەتتەرمەن قاتىناسى جاقساردى. تۇركيا پالەستيناعا كوبىرەك كوڭىل ءبولىپ، تاريحي، ءدىني نىسانداردى قورعاۋ جونىندە الەمگە ءۇن قاتىپ كەلەدى.

ەردوعان سيرياداعى اسكەري قاقتىعىستان بوسقان حالىققا ۇلكەن قولداۋ كورسەتتى. سوڭعى ءۇش جىلدا تۇركياعا سيريادان 3 ميلليونعا جۋىق بوسقىن كىرگەنى ايتىلۋدا.

ەردوعاندى ەلىنىڭ حالقى «حالىق ادامى» دەپ باعالايدى. باتىسپەن بىتە قايناسىپ تۇرعان تۇركيانىڭ يسلامشىل باسشىسى رەتىندە ونى سۇيەتىن تۇرعىندارى دا جەتەرلىك.

ەردوعان ساياساتىنا كەڭىرەك توقتالمادىق. سەبەبى، ول بيلىك ەتىپ كەلە جاتقان 12 جىلدا تۇركيادا كوپتەگەن ىشكى جانە سىرتقى ساياساتپەن قاتىستى باعدارلامالار جۇزەگە اسىرىلدى. حالىق قاجەتىنە كەرەكتى جاڭارتىلىپ جاتقان جولدار مەن سالىنىپ جاتقان تۇرعىن ۇيلەر، اۋەجايلار مەن ايلاقتار، ەۋروپا-ازيا ارالىق ماگيسترالدار، ءتۇرلى مەملەكەتتەرمەن جاقسارعان ديپلوماتيالىق قاتىناستار جەتەرلىك. ەل ەكونوميكاسىنىڭ دا ميلليونداعان دوللارلىق ءوسىمى، حالىق قاجەتىنە بولىنگەن بيۋدجەت قاراجاتىنىڭ ارتىپ جاتقانىن دا جەرگىلىكتى باق ءجيى جازادى. سونداي-اق قول قويىلعان حالىقارالىق كەلىسسوزدەر، اكادەميالىق باعدارلامالار دا كوپ. ونىڭ ۇستىنە ساياساتكەر رەتىندە ەردوعان ءالى جول ۇستىندە. ەڭبەگىن تۇيىندەۋگە ەرتە. وعان كوپتەگەن حالىقارالىق ۇيىمدار مەن مەملەكەتتەردەن ءتۇرلى ناگرادالار، «جىل ليدەرى» اتاقتارى تابىستالعان.

ول ديكتاتور بولىپ حالىقتان الشاقتاپ كەتە مە، الدە ۇلتىنىڭ ادال ۇلى بولىپ تۇركيانىڭ حالقى مەن بىرگە گۇلدەنگەن تۇركياعا جول الا ما؟ ول ەرتەڭنىڭ ەنشىسىندە. ءبىر انىعى، ەردوعان تاجىريبەسى جەتەرلىك اككى ساياساتكەر.