ءوسىى جىلدىڭ 1 ساۋىرىندە وتكەن ءباسپاسوز بريفينگىندە مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن تالداۋ جانە انىقتاۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى دينارا جانەنوۆا: «تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىك جايت، تالاپتار قاتارىنا ماگيستراتۋرا، سونىڭ ىشىندە شەتەلدىك ماگيستراتۋرا دەڭگەيى ەنگىزىلمەك. نەمەسە، ۇمىتكەردىڭ ءبىلىمى تولىقتاي شەتەلدىك ءبىلىم بولۋى كەرەك دەگەن تالاپ تا بولادى. بۇنىڭ سەبەبى، قازىر مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر شەتەلدىك ارىپتەستەرىمەن، شەتەلدىك مەملەكەتتىك ورگاندارمەن كوپ جۇمىس ىستەيدى. سوندىقتان، ءار ءتۇرلى كەلىسسوزدەر بارىسىندا، قانداي دا ءبىر شەشىم قابىلداناردا، ۇكىمەتتىك قۇجاتتاردى دايىنداعاندا ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ ءبىلىمى باسەكەگە قابىلەتتى بولۋ كەرەك. سوندىقتان، ءبىز لاۋازىمداردىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرى ءۇشىن تالاپتى كۇشەيتپەكپىز», - دەپ مالىمدەگەن بولاتىن. "بۇل مالىمدەمەنىڭ استارىندا نە جاتىر؟ بۇل مەملەكتتىك قىزمەتتىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرا ما؟" دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ كورەلىك.

بۇل مالىمدەمە ەلباسىنىڭ "بولاشاقتىقتاردى" مەملەكەتتىك قىزمەتكە تارتۋ تۋرالى بەرگەن تاپسىرماسىنىڭ شەڭبەرىندە جۇزەگە اسىرىلاتىن ءىس-شارالاردىڭ ءبىرى بولۋى كەرەك. بىراق ەلباسى «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ تۇلەكتەرىن مەملەكەتتىك قىزمەتكە جۇمىلدىرۋ جونىندەگى تاپسىرما بەرگەندە وسىنى مەڭزەدى مە ەكەن؟ قايدام. بىراق ايتىلعان ءسوز - اتىلعان وق. ءبىزدىڭ «مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ» ەلباسىنىڭ تاپسىرمالارىن اسىرا ورىنداۋعا تىرىساتىندىعىن ەسكەرسەك بۇل مالىمدەمەگە قايران قالۋدىڭ قاجەتى دە جوق. بىراق ارتىنان بىرقاتار ساۋالدار تۋىنداۋى مۇمكىن.

بىرىنشىدەن، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ كوسەگەسىن كوگەرتپەي وتىرعان مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر قاتارىنا شەتەل ءتىلىن ءبىلۋ دەگەن تالاپتى قويۋ ارتىق سىلتەۋ بولىپ كورىنبەي مە؟ مەملەكەتتىك قىزمەتكەر ءبىرىنشى كەزەكتە ءوزى قىزمەت ەتىپ وتىرعان ەلدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن مەڭگەرۋى زاڭداستىرىلماي تۇرىپ، "ونىڭ شەتەلدىك ءبىلىمىنىڭ بولۋى كەرەك" دەگەن تالاپ مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قۇرمەتتى ارتتىرا ما؟ ارينە، جوق. جالپى ءتىل - مەملەكەتتىڭ بەلگىسى جانە ءرامىزى. مەملەكەتتىك قىزمەتكەر ءبىرىنشى كەزەكتە قازاقستان مەملەكەتىنىڭ اتىنان حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن جاسالعان قۇرىلىم. سوندىقتان ءبىرىنشى كەزەكتە، مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلۋگە مىندەتتى تالابى قويىلۋى كەرەك. مەملەكەتتىك ءتىل – مەملەكەتتىك رامىزدەر قاتارىنا جاتقىزىلىپ، ارنايى «مەملەكەتتىك ءتىل» تۋرالى كونستيتۋتسيالىق زاڭ قابىلدانۋى كەرەك. ول ءتىلدىڭ مارتەبەسىن دە، مەملەكەتتىڭ قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرادى.

ەكىنشىدەن، بۇل شەتەلدىك ءبىلىم وردالارىنا ارتىلعان ۇلكەن سەنىم، وتاندىق جوعارى وقۋ ورىندارىنا دەگەن سەنىمسىزدىك تۋدىرماي ما؟ ارينە، تۋدىرادى. وتاندىق جوعارى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ونسىز دا باسىنان جاقسى زامانداردى وتكىزىپ جاتىر دەپ ايتۋ قيىن. اكادەميالىق جانە باسقارۋشىلىق اۆتونوميانىڭ بولماۋى، رەكتورلاردى سايلاۋ ارقىلى سارالاپ، تاڭداپ «تاعايىنداۋ» مۇمكىندىگىنىڭ جوقتىعى بۇگىنگى كۇنى جوعارى وقۋ ورىندارىن يننوۆاتسيالىق وزىق ويدىڭ ورتالىعىنا ەمەس، مەملەكەتتىك شەنەۋنىكتەردىڭ قۋىرشاعىنا اينالدىرىپ وتىر. بۇل جاعدايدا وتاندىق جوعارى وقۋ ورىندارى شىعارىپ وتىرعان مامانداردى مەملەكەتتىك قىزمەتكە قابىلداماۋ جوعارى وقۋ ورنىنىڭ قوعامداعى ونسىز دا تومەن ورنىن ودان سايىن تومەندەتەدى. الەمنىڭ قاي ەلى بولسىن مەملەكەتتىك قىزمەتكە وزدەرىندە ورنالاسقان جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ تۇلەكتەرىن ورنالاستىرۋعا تىرىسادى. نەلىكتەن؟ ويتكەنى، ولاردا وتانشىلدىق سەزىم مىقتى. مىسالى، جاپونيا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس اياقتالعاننان كەيىن مىڭداعان جاستارىن شەتەلگە جىبەرىپ، ءبىلىم الۋىنا جاعداي جاسادى. بىراق ولاردى مەملەكەتتىك قىزمەتكە تارتۋعا مۇددەلىلىك تانىتپادى. ولاردىڭ نەگىزگى بولىگى مەملەكەتتىڭ كورپوراتيۆتى سەكتورىنا قىزمەت ەتۋگە كەتتى. ناتيجەسىندە جاپون كورپوراتيۆتى سەكتورى قارقىندى دامىپ كەتتى. بىراق مەملەكەتتىك قىزمەت سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىندەردىڭ نەگىزگى لەگى - وتاندىق جوعارى وقۋ ورىندارىن بىتىرگەن تۇلەكتەر. نەلىكتەن؟ جوعارىدا ايتىلعان سەبەپ. وزگە ەلدىڭ ءداستۇرىن، مادەنيەتىن ءسىڭىرىپ كەلمەسە دە ونىمەن ەتەنە جاقىنداسقان ادام، مەملەكەت مۇددەسىنە دەگەن وزگەشە كوزقاراسى قالىپتاسادى. ال بۇل ءداستۇرلى قۇندىلىقتارعا قايشى كەلەدى. ياعني، مەملەكەتتىڭ نەگىزىنە، تامىرىنا بالتا شابادى.

ۇشىنشىدەن، مەملەكەتتىك بيۋروكراتيالىق اپپارات - وتە كۇردەلى قۇرىلىم. جان باسىنا شاققاندا ءبىر ادامعا تيەسىلى شەنۋنىك كولەمى بويىنشا قازاقستان الدىڭعى ون مەملەكەتتىڭ قۇرامىندا. وسىنداي شەنەۋنىكتەر «ارمياسىن» جىل سايىن شەتەلدىك ديپلومى بار ماماندارمەن تولىقتىرىپ وتىرۋ ءۇشىن مەملەكەت قىرۋار قاراجات جۇمساۋعا ءماجبۇر بولادى. ال ونىڭ تيىمدىلىگى قانداي؟ بۇگىنگى كۇننىڭ وزىندە «بولاشاقتىقتاردىڭ» نەگىزگى بولىگى مەملەكەتتىك قىزمەتكە بارعىسى كەلمەيتىنىن ايتۋدا. نەلىكتەن؟ جالاقىسى تومەن. جەمقورلىق باسىم. تاجىريبە جەتىسپەيدى. ءار مەملەكەتتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى بار ەكەندىگىن ەسكەرسەك، شەتەلدەن ءبىلىم العان مامان قازاقستاندا ءتيىستى تاعىلىمدامادان وتپەي مەملەكەتتىك قىزمەتكە ءسىڭىسىپ كەتۋى ەكىتالاي. ونىڭ ۇستىنە بۇل باعدارلاما تۇلەكتەرىنىڭ اراسىندا وقۋعا بارعان ەلىندە قالىپ قويعان نەمەسە بىلىكتىلىگى جەتپەگەندىكتەن جۇمىسقا تۇرا الماعان ماماندار بار. دەمەك، شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىنان الىنعان ءبىلىم بىلىكتىلىك ولشەمى بولا المايدى. بىلىكتىلىك پەن ءبىلىم ءبىرىنشى كەزەكتە ادامنىڭ نيەتىنە، ىنتا-جىگەرىنە، اقىل-پاراساتىنا بايلانىستى ۇعىم. ۇيرەنەم دەگەن ادام كەز كەلگەن جاعدايدا جانە كەز كەلگەن جوعارى وقۋ ورنىندا ءبىلىم الا الادى. ال ونداي نيەتى جوق ادامدى بىردەڭەگە مىندەتتەپ وقىتۋ مۇمكىن ەمەس.

تورتىنشىدەن، شەتەلدىك ارىپتەستەرىمەن بايلانىس قۇرۋ ءۇشىن شەتەلدىك ءبىلىم الۋ شارت ەمەس. بۇگىنگى كۇنى مەكتەپ پەن وتاندىق جوعارى وقۋ ورنىندا بەرىلەتىن شەت تىلدەرى پانىنەن تىس،  بۇكىل الەمدى جايلاعان،ءتۇرلى تىلدەردى وقىتۋ كۋرستارى، ءتىل ءبىلىمى سالاسىنداعى بىلىكتىلىكتى تەكسەرۋ ەمتيحاندارى بار. سونى تاپسىرسا جەتكىلىكتى ەمەس پە؟ ونىڭ ۇستىنە شەتەل دەگەن تەك اعىلشىن ءتىلدى ەلدەر ەمەس. دەمەك، شەتەلدە ءبىلىم الۋدىڭ ءوزى الەمنىڭ بارلىق تىلدەرىندە شەتەلدىك ارىپتەستەرمەن ءتيىمدى كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋگە جول اشپايدى عوي. ويلاپ قاراساڭىز، بۇگىنگى كۇنى قىرعىزستان دا، تاجىكىستان دا، بەلارۋس تا، رەسەي دە - شەتەل. ولاردان ءبىلىم العان مامانداردىڭ بىلىكتىلىگى قازاقستاندىق مامانداردان جوعارى نەمەسە ولار شەت تىلىندە كەلىسسوز جۇرگىزىپ ۇيرەندى دەگەن ءسوز – بوس ءسوز.

بەسىنشىدەن، مەملەكەتتىك قىزمەتكە شەتەلدە ءبىلىم العان مامانداردى عانا تارتۋ ونىڭ حالىقتىق سيپاتىنان ايىرادى. ارينە، مەملەكەت «بولاشاق» سەكىلدى باعدارلامالار ارقىلى شەتەلدە ماماندار دايارلاۋعا كوپ كوڭىل ءبولىپ وتىر دەگەنمەن، حالقىمىزدىڭ نەگىزگى دەنى شەتەلدە ءوز ەسەبىنەن بالالارىن وقىتا المايدى. ال بالالارىن وقىتا الاتىندار بالالارىنا جەكە مۇددەنى مەملەكەت مۇددەسىنەن تومەن قويۋدى قانشالىقتى دارەجەدە ۇيرەتتى دەيسىز؟! ياعني، مەملەكەتتىك اپپارات بىرتىندەپ قالتالىلاردىڭ قولىنا وتەدى. مۇنداي جاعدايدا ونسىز دا مەملەكەتتىك ورگانداردا ءوز ماسەلەلەرىن وڭتايلى شەشىمىن تابا الماي جۇرگەن قاراپايىم حالىق ءتىپتى بيلىكتەن شەتتەتىلدى دەي بەرىڭىز.

جوعارىداعى تۇجىرىمدار مەملەكەتتىك قىزمەتكە شەتەلدەن ءبىلىم العان مامانداردى الماۋ كەرەك دەگەن ويعا قالدىرماۋعا ءتيىس. ولاردىڭ قاتارىندا دا ءار ءتۇرلى ادامدار بار. ولاردىڭ اراسىندا وتاندىق مەملەكەتتىك قىزمەت جۇيەسىن وڭتايلاندىرىپ ءوز ەلىنە قىزمەت ەتكىسى كەلەتىن تۇلعالار دا از ەمەس. دەگەنمەن مەملەكەتتىك قىزمەتكە ءبىرىنشى كەزەكتە بىلىكتىلىگىن ەركىن باسەكەلەستىك جاعدايىندا دالەلدەي الاتىن ۇلتىن شەكسىز سۇيەتىن وتانشىل، رۋحى مىقتى ازاماتتار قاجەت.

مەملەكەتتىك قىزمەت سالاسىنداعى رەفورمالاردىڭ نەگىزگى دەنى يدەولوگيالىق وزگەرىستەن باستالۋى كەرەك. ءبىرىنشى كەزەكتە مەملەكەتتىك قىزمەتكەر - سالىق تولەۋشىلەردىڭ ەسەبىنەن ءومىر سۇرەتىن، بەلگىلى ايقىندالعان شەڭبەردە مەملەكەت اتىنان وكىلەتتىك جۇرگىزەتىن تۇلعا. سوندىقتان ول - مەملەكەتكە، قوعامعا جانە سول قوعامنىڭ نەگىزگى بولىگىن قۇرايتىن قاراپايىم بۇقاراعا، جالپى جاميعاتقا قىزمەت ەتەتىن ادام. مەملەكەت دەگەن مەملەكەتتىك اپپارات نەمەسە شەنەۋنىك، ايتپەسە بەلگىلى شەكارامەن بەكىتىلگەن تەرريتوريالىق اۋماق قانا ەمەس. ول - ءبىرىنشى كەزەكتە وسى ەلدى مەكەندەيتىن تۇرعىندار. بۇگىنگى كۇنى مەملەكەتتىك قىزمەتكەر حالىق الدىندا ەمەس، ءوز باسشىلارىنىڭ الدىندا عانا جاۋاپتى تۇلعا سەكىلدى ەلەستەيدى. قايسىبىرىنىڭ كابينەتىنە كىرسەڭ ۇزىن-شۇباق كەزەك. قابىلداپ جاتقان كىسىمسىگەن باستىق. ول باستىق ءوز كەزەگىندە ءوز باستىعىنا جاعىنۋعا تىرىسادى. ول باستىقتىڭ ءوز باستىعى بار دەگەندەي... بۇل ءتىزىم جالعاسا بەرەدى. الايدا تىزىمدە حالىق جوق. نەلىكتەن؟ ويتكەنى، بىزدە مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ دۇرىس يدەولوگياسى قالىپتاسپاعان. بىزدە نەگىزگى قۇندىلىق - حالىق ەمەس، جوعارى تۇرعان باستىق. بۇل - مۇلدە تەرىس، جەدەل وزگەرۋى ءتيىس يدەولوگيا!

بۇل يدەولوگيانى وزگەرتۋ ءۇشىن، ءبىرىنشى كەزەكتە بيلىك دەڭگەيلەرى اراسىنداعى ناقتى بيۋدجەتتىك جانە وكىلەتتىك ءبولىنىسى مەحانيزمدەرىن جۇزەگە اسىرۋ اقىلى جەتۋگە بولادى. بۇگىنگى كۇنى قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا جۇمىس ىستەيتىن سالىق جۇيەسى سالىق پەن مىندەتتى تولەمدەردىڭ نەگىزگى لەگى ورتالىق مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە تۇسەتىن جاعدايدا. ايماقتاردىڭ نەگىزگى بولىگى دوتاتسيالىق بولىپ ەسەپتەلەدى. بۇل جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ كوزدەگەن جوبالارىنا جۇزەگە اسىرۋعا كەدەرگى كەلتىرەدى. ونىڭ ۇستىنە ورتالىق اتقارۋشى ورگاندار مەن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ اراسىندا وكىلەتتىلىك ناقتى بولىنبەگەن. وكىلەتتىكتەردى ناقتى ايقىنداۋ مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرادى. مىسالى، ايماقتاعى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋى ءۇشىن كىم جاۋاپ بەرەدى دەگەن ساۋال ءالى كۇنگە دەيىن شەشىلمەي جاتىر. نەلىكتەن؟ سەبەبى، اۋىل تەحنيكاسىنا ارنالعان جانارمايدى ءبىر ورگان بولەدى، شەگىرتكەمەن كۇرەستى باسقا ورگان جۇزەگە اسىرادى، جەردى مينەرالدى تىڭايتقىشتارمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىنشى ورگاننىڭ قۇزىرەتىندە، سۋ رەسۋرستارىنا جاۋاپتى وزگە ورگان. بۇل ءتىزىمدى جالعاستىرا بەرۋگە بولادى. ياعني، مەملەكەتتىك قىزمەتتە بىرىزدىلىك جوق. ونىڭ ۇستىنە قاداعالاۋشى ورگاندار جۇيەسى دە مىقتى، كاسىپكەر بيزنەس اشقاننان كەيىن وعان كوپتەگەن ورگاندارمەن جۇمىس ىستەۋگە تۋرا كەلەدى. اياعىندا كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋ ەڭ ءتيىمسىز كاسىپ تۇرىنە اينالادى.

ەكىنشىدەن، اۋىلدىق اۋداندىق دەڭگەيدە اكىمدەردىڭ سايلانبالىلىعىن ەنگىزۋ. حالىق ەڭ ءجيى قاتىنايتىن، قىم-قۋىت ارالاسىپ جاتاتىن ورگاندار - جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار. اكىم سايلاۋى بۇل جاعدايدا جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ حالىق الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرادى. اكىم وبلىس اكىمىنىڭ نەمەسە قالا اكىمىنىڭ قۇيىرشىعى ەمەس، حالىققا ءتيىمدى قىزمەت كورسەتۋدى ويلاي باستايدى. ارينە، بۇعان قارسى شىعاتىن ادامدار دا بارشىلىق. ولار قازاقستان كوپۇلتتى مەملەكەت، ايماقتاردا ترايباليزم كورىنىس تابۋدا دەگەندەي جانە تاعى دا باسقا دايەكتەر ايتۋى مۇمكىن. بىراق، بىرىنشىدەن، وسى ۋاقىتقا دەيىن دە بيلىكتەگى ترايباليزم كورىنىستەرى ايقىن كورىنۋدە. ءترايباليزمنىڭ ۋشىعۋىنا اكىمنىڭ سايلانبالىلىعىنىڭ ەشقانداي قاتىسى جوق. سونداي-اق، مەملەكەتتىك قىزمەتكە ۇمىتكەرلەرگە بارلىق دەڭگەيدە مەملەكەتتىك تىلدەن جانە ءتيىستى بىلىكتىلىك ەمتيحانىن تاپسىرتۋدى قولعا الۋ كەرەك. بۇل ءوز كەزەگىندە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ بىرىكتىرۋشى الەۋەتىن ۇلعايتسا باسقا جاعىنان بىلىكتى مامانداردىڭ بيلىككە كەلۋىن قامتاماسىز ەتەدى. ودان ءارى سايلاۋ پروتسەسىندە ورىن الۋى مۇمكىن ءتۇرلى كەلەڭسىزدىكتەرگە جول بەرمەۋ ءۇشىن سايلاۋدا قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. سايلاۋ قورىتىندىلارىن شىعاراتىن تۇلعالار ءتۇرلى سايلاۋعا تۇسەتىن بارلىق ساياسي باسەكەلەستەردىڭ وكىلدەرىنەن قۇرىلۋى كەرەك. سوندا داۋىس ساناۋ پروتسەسى اشىق تۇردە وتەدى. سەبەبى، ءستاليننىڭ سوزىمەن ايتقاندا، «قالاي داۋىس بەرەتىندىگى ماڭىزدى ەمەس، داۋىستاردى قالاي سانايتىندىعى ماڭىزدى». ءبىر سايلاۋدا قارجىلىق، ترايباليستىك نەمەسە ۇلتتىق پرينتسيپكە ارقا سۇيەپ داۋىس بەرگەن تۇرعىندار ونىڭ تيىمسىزدىگىن كورگەننەن كەيىن «اۋزى كۇيگەن، ۇرلەپ ىشەدى». كەلەسى جولى ىسكەرلىك قاسيەتتەرىنە قاراپ داۋىس بەرەتىن بولادى. جەرگىلىكتى ماسەلەلەردى شەشۋگە ارنالعان بيۋدجەتتەردىڭ قالىپتاسۋى جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ءوز باسىمدىقتارى بويىنشا قارجىلىق رەسۋرستاردى بولۋگە ىقپال ەتەدى. بۇقارا حالىقتىڭ سايلاۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعى تيىسىنشە ساياسي مادەنيەتى كوتەرىلەدى. بۇگىنگى كۇنى سايلاۋعا قاتىسۋ ءتۇرلى اكىمشىلىك رەسۋرستاردى قولدانىلۋى ارقىلى قامتاماسىز ەتىلەتىن بولسا، اكىمدەردى سايلاۋ جەرگىلىكتى ماسەلەلەردى شەشۋگە حالىق مۇددەلىلىگىن ارتتىرادى. ەگەر، سانامالاپ ايتىلعان التى پرينتسيپ جۇزەگە اسسا – بۇدان كەيىنگى سايلاۋلارعا دا ادامدار شىنايى قىزىعۋشىلىقپەن بارادى.

مەملەكەتتىك دەڭگەيدە سەناتورلاردى تىكەلەي سايلاۋ مەحانيزمدەرى مەن بيلىكتىڭ شىن مانىندە ءۇش تارماققا ءبولىنۋىن قامتاماسىز ەتۋ مەملەكەتتىك اپپاراتتى رەفورمالاۋدىڭ كەلەسى ساتىسى بولۋى ءتيىس.

وسى رەفورمالاردىڭ جۇزەگە اسۋى مەملەكەتتىك قىزمەت سەكتورىنىڭ وزگە ەلدەردەگىدەي تيىمدىلىگىن ارتتىردى. ءبىزدىڭ ەلدە  دە مەملەكەتتىڭ قوعام ءۇشىن قىزمەت ەتۋى كەرەكتىگىن تۇسىنەتىن ۋاقىت جەتكەن سەكىلدى.

شىڭعىس ەرگوبەك، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اككرەديتاتسيا، رەيتينگ جانە ساپانى باسقارۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى، زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى

Abai.kz