ءدىني ساۋاتىنىڭ كەمشىندىگىنەن كەيبىر جاستاردىڭ قازىر ءار ءتۇرلى تەرىس اعىمداردىڭ شىرماۋىنا ءتۇسىپ، كۇڭگىرت كەلەشەككە قادام باسۋى – قوعامدىق ماسەلەگە اينالعان اششى شىندىق. ءبىلىم مەن تاربيەنى ۇشتاستىرۋدىڭ ۇشان-تەڭىز ماڭىزى جونىندە عۇلاما بابامىز ءال-فارابي «تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم – ادامزاتتىڭ قاس جاۋى» دەپ قۇندى وي ايتىپ كەتكەن.

ادام جوعارى ءبىلىمدى، جان-جاقتى ساۋاتتى، بىراق ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردەن، يماندىلىقتان جۇرداي بولسا، ونىڭ پايداسىنان زيانى باسىم، قوعامنىڭ تۇراقتىلىعىنا سەلكەۋ تۇسىرەتىن پەندە بولاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. مۇنداي ورەسكەلدىك كەيبىر ءبىلىمدى ادامداردىڭ يادرولىق قارۋ، زياندى زاتتار جاساۋ سەكىلدى ارەكەتتەرگە بارىپ، قوعامدا ءتۇرلى الاۋىزدىق تۋدىرۋعا سەبەپكەر بولعانىنان بايقالادى. ءتىپتى، بىلىمدەرىن حاريزماتيكالىق توپ قۇرۋعا، ءدىني ساۋاتى تومەن ادامداردى ارباۋعا جۇمساپ، قاتارلارىنا قوسىپ العان كوشباسشىلار تاريحتا جوق ەمەس.

مەملەكەتىمىزدى، اتا زاڭىمىزدى قۇرمەتتەيتىن ناعىز ەل ازاماتى بولىپ قالىپتاسۋ ءۇشىن دە بالانىڭ ءدىني ساۋاتىن اشىپ، يماندىلىققا باۋلۋدىڭ ماڭىزى زور. اتا-اناسىنان، مەكتەپتەن العاشقى ءدىني ءبىلىم العان بالا ەسەيە كەلە باسقالاردىڭ قۇرىعىنا تۇسپەيتىن بولادى. سوندىقتان تاربيە تال بەسىكتەن باستالاتىنىن ەسكەرىپ، ءدىني ساۋاتتاندىرۋعا دا بەي-جايقاراۋعا بولمايدى. قازىرگى تاڭداقوعامنىڭ تەرىس ءدىني اعىمدارعا قارسى توتەپ بەرە الماۋىنىڭ باستى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى – ۇرپاق تاربيەسىندە جىبەرىپ جاتقان وسى ولقىلىقتىڭ سالدارى.

الەۋمەتتانۋشىلاردىڭ ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرى بويىنشا كوپ جاعدايدا تەرىس ءدىني اعىمداردىڭ ارباۋىنا ءتۇسىپ، سولاردىڭ قاتارىن تولتىراتىن بەلسەندى توپ 17-29 جاس ارالىقتارىنداعى جاستاردان قۇرالعان. ءبىلىم ورنىندا ءتيىستى دارەجەدە ءدىني ءبىلىم بەرىلمەۋىنىڭ نەمەسە وعان ۇمتىلماۋىنىڭ سالدارىنان تەرىس ءدىني اعىمنىڭ جەتەگىندە كەتىپ، ءدىني ەكسترەميزمگە دەيىن جول تارتقان جاعدايلار بولعانى قازىر جاسىرىن ەمەس.

ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ «بولاشاقتا ەڭبەك ەتىپ، ءومىر سۇرەتىندەر – بۇگىنگى مەكتەپ وقۋشىلارى. مۇعالىم ولاردى قالاي تاربيەلەسە، قازاقستان سول دەڭگەيدە بولادى» دەگەن سوزدەرى ۇستازدىڭ جاستارعا ءبىلىم بەرۋمەن شەكتەلمەي، قوعامىمىزدىڭ ازاماتى رەتىندە قالىپتاسۋىناولشەۋسىز ۇلەس قوساتىنىن مەڭزەيدى. وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ رۋحاني قاجەتتىلىگىن وتەۋ ءۇشىن ءداستۇرلى ءدىن مەن ۇلتتىق يدەولوگيانى كۇشەيتىپ، ولاردى ءبىلىم وشاقتارى مەن عالامتور كەڭىستىگىندە جان-جاقتى دارىپتەۋ – ۋاقىت تالابى.

قوعامدا كەزدەسىپ جاتقان ءتۇرلى تەرىس ءدىني اعىمداردان جاستاردى ساقتاندىرۋدى مەكتەپ قابىرعاسىنان باستاعان ماڭىزدى. وزدەرىن قىزىقتىراتىن سان قيلى سۇراقتاردىڭ جاۋابىن ىزدەيتىن جاسوسپىرىمدىك كەزەڭ مەكتەپتەن باستالاتىندىقتان، وقۋشىنىڭ رۋحاني سۇرانىسىنا دەر كەزىندە كاسىبي مامانداردىڭ تولىمدى جاۋاپ بەرۋى كەلەڭسىزدىكتىڭ الدىن-الۋعا ءسوزسىز جاردەمدەسەدى.

وسى سالانى دامىتۋ ماقساتىمەن مەملەكەت 2009 جىلدان باستاپ ورتا مەكتەپتەرگە العاشىندا «ءدىنتانۋ نەگىزدەرىن»، 2016 جىلدان باستاپ «زايىرلىلىق جانە ءدىنتانۋ نەگىزدەرى» بولىپ وزگەرتىلگەن فاكۋلتاتيۆتىك ءپان ەنگىزگەنى بەلگىلى. ءدىني ەكسترەميزممەن جانە تەرروريزممەن كۇرەس جونىندەگى مەملەكەتتىك باعدارلاماعا سايكەس، 2017 جىلى جاڭا وقۋ جىلىنان باستاپ ەلىمىزدىڭ بارلىق مەكتەپتەرىندە 9-سىنىپ وقۋشىلارىنا وسى ءپاندى مىندەتتى تۇردە وقىتىلاتىن بولادى. وسى ءپان ارقىلى وقۋشىلار الەمدىك، ءداستۇرلى جانە ءداستۇرلى ەمەس دىندەردىڭ نەگىزدەرىمەن، ولاردىڭ قازاقستاندا تارالۋ تاريحىمەن تانىسىپ، ءدىن تۋرالى جالپىلاما ءبىلىم دەڭگەيلەرىن زايىرلىلىق قاعيداتتارى شەڭبەرىندە كەڭەيتەدى.

بۇگىنگى وقۋشى – ەرتەڭگى ستۋدەنت، سوندىقتان دا مەكتەپتەن كەيىنگى وقۋ ورىندارىندا دا ءدىني ساۋاتتىلىعىن ارتتىرعانى ورىندى. جوعارى نەمەسە ورتا وقۋ ورىندارىنا تاڭداۋ ءپانى رەتىندە ەنگىزىلگەن «ءدىنتانۋ» ءپانى جالپى ءبىلىم بەرۋ كۋرسى پاندەرى قاتارىنا قوسىلسا، ستۋدەنتتەردىڭ بۇل پانگە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋىنا سەپتىگىن تيگىزىپ، جاستار اراسىندا ءدىني ساۋاتتىلىقتى ارتتىرىپ، ناتيجە بەرەر ەدى...

ويتكەنى ءدىني ساۋاتتىلىقتىڭ تومەندىگىنەن نەمەسە ونىڭ مۇلدە بولماۋىنىڭ سالدارىنان جاستار ءدىني ەكسترەميستىك قاۋىمداردىڭ قاتارىن كوبەيتىپ، ايتۋعا اۋىز بارمايتىن قاتەرلى ىندەت ءدىني ەكسترەميزمگە بەت بۇرۋدا. ال تەرىس ءدىني اعىم وكىلدەرىنىڭ ءدال وسىنداي اق پەن قارانى ءالى ايىرا المايتىن جاستارمەن ءوز قاتارلارىن كوبەيتۋى ولاردىڭ ساياسي مۇددەلەرى مەن ارام پيعىلدارىن جۇزەگە اسىرۋدا تاپتىرماس ءتيىمدى ءادىس بولىپ وتىر.

ءدىني ەكسترەميزمنەن ساقتاندىرۋدىڭ تاعى ءبىر جولى – جاستاردى ءدىني ساۋاتتاندىرۋمەن قاتار الەۋمەتتىك تۇرعىدان قولداۋ دا وزەكتى ماسەلە.

جاستاردى الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ ماقساتىندا مەملەكەت تاراپىنان بەلگىلەنگەن «جۇمىسپەن قامتۋ جول كارتاسى – 2020»، «جاسىل ەل»، «بيزنەستىڭ جول كارتاسى – 2020» سەكىلدى ءتۇرلى باعدارلامالاردىڭ ەلىمىزدە بەلسەندى تۇردە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانى ءمالىم. الايدا، كەيبىر جاستاردىڭ ءالى دە بۇل باعدارلامالاردان بەيحابار ەكەندىگى بايقالادى. جاستار اۋديتوريالارىندا ءدىني ەكسترەميزم مەن تەرروريزمدى الدىن-الۋ، ءدىني ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ ماقساتىندا وتەتىن شارالاردا ارنايى قاتىسۋشى ماماندار، دارىسكەرلەر مەملەكەتتىڭ جاستارعا ۇسىنعان ءتيىمدى باعدارلامالارى جونىندە ايتىپ تۇسىندىرگەنى ءجون. ويتكەنى تەرىس ءدىني اعىمدارعا توسقاۋىل قويۋ جولىندا ءدىني ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ مەن الەۋمەتتىك ماسەلەلەر بويىنشا قامسىزداندىرۋ توڭىرەگىندەگى اقپاراتتاردى ءبىلۋ جاستار ءۇشىن وزەكتى.

ەلباسى 2017 جىلدىڭ 31 قاڭتارىنداعى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا «ءدىني ەكسترەميزمدى ناسيحاتتاۋدىڭ الدىن الۋ، اسىرەسە عالامتور مەن الەۋمەتتىك جەلىدە ونىڭ جولىن كەسۋدە جۇمىس جۇرگىزۋ كەرەك...جانە وسكەلەڭ ۇرپاقتى رۋحاني-ادامگەرشىلىك رۋحىندا تاربيەلەۋ ءۇشىن قوسىمشا قادامدار جاساۋ كەرەك»، - دەپ ايتقان.

جاستاردىڭ ءدىني ساۋاتتىلىعىن جەتىلدىرۋ ارقىلى ولاردى تەرىس ءدىني اعىمداردىڭ ارباۋىنان، ال قوعامدى ءدىني الاۋىزدىقتان، ءدىني ەكسترەميزمنەن اراشالاۋعا بولادى. جان-جاقتى دامىعان، ءدىني ساۋاتى جەتكىلىكتى جاستار سوندا عانا ەرتەڭگى قاۋىپسىز قوعامنىڭ كەپىلى بولماق.

قالاباي گۇلناز بولاتقىزى، قر دىاقم دىك ءدىن ماسەلەلەرى جونىندەگى عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تالداۋ ورتالىعى ءدىني بىرلەستىكتەردى زەرتتەۋ ءبولىمىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى

Abai.kz