جاقىندا جولىم ءتۇسىپ كەشەگى كيەلى اۋليەاتا، بۇگىنگى جاڭارعان جامبىل جەرىنە كەلگەن ەدىم. تاريحى مەن تاعىلىمى مول، شەجىرەسى باي وسى ولكەگە ءبىر كەلىپ، حالىقتىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن كورىپ، ەلىمەن، جەرىمەن تانىسۋ كوپتەن بەرگى ءبىر ماقساتىم ەدى.

شىنىمدى ايتسام، وسىندا تابان تىرەپ، اتباسىن بۇرعانىما قاتتى قۋانعانىم راس. مەن مۇندا ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» دەپ اتالاتىن باعدارلامالىق ماقالاسىندا ايتىلىپ، العا قويىلعان مىندەتتەر مەن تاپسىرمالاردىڭ ناقتى جۇزەگە اسىپ، حالىق اراسىندا كەڭىنەن قولداۋ تاۋىپ جاتقانىنىڭ كۋاسى بولدىم. مەنىڭشە، ول زاڭدى. ويتكەنى، جامبىلدىقتار ەلباسىمىز اتاپ وتكەن سان مىڭ جىلداردان بەرى قالىپتاسقان ۇلتتىق قۇندىلىق پەن رۋحاني باي مۇرانىڭ بىردەن-ءبىر ساقتاۋشىلارى، بۇگىنگى جالعاستىرۋشىلارى. ەلىمىزدىڭ تاريحي، مادەني ورداسىندا وتىرىپ، وسىلايشا بولماۋىنىڭ ءوزى ارعا – سىن، ابىرويعا – ءمىن ەمەس پە؟!

مەنى ەرەكشە قۋانتقان تاعى ءبىر جايت – وبلىس اكىمى كارىم ناسبەكۇلى كوكىرەكباەۆتىڭ رۋحاني يگىلىكتەردى جاساۋشى – ونەر يەلەرىنە دەگەن كوڭىلىنىڭ دارحاندىعى، ەسىگىنىڭ اشىقتىعى بولدى. اشىعىن ايتۋ كەرەك، الدىن-الا قابىلداۋىنا جازىلماعان ەدىم. سوندىقتان، مەنىمەن جولىعىپ، پىكىر الماسا قويۋى ەكىتالاي-اۋ دەپ ويلادىم. بىراق، ونەردى، مادەنيەتتى، ادەبيەتتى شىن سۇيەتىن ازامات قاۋىرت تىرلىكتىڭ اراسىندا ماعان دا ۋاقىت تاۋىپ، جۇمىس بولمەسىندە وي ءبولىسىپ، پىكىر الماستى. بويىندا قازاقى قالىپتىڭ قايماعى بۇزىلماعان بەينەسى بار بۇل اكىمدى جامبىلدىقتار تۇسىنە بىلسە، قادىرىنە جەتە بىلسە، شىن مانىندە تۋعان جەرىنە قۇت بولىپ كەلگەن ەكەن دەگەن وي ءتۇيدىم.
مەن جوعارىدا اتاپ وتكەن ەلباسىنىڭ ماقالاسىندا «قازاق «تۋعان جەرگە تۋىڭدى تىك» دەپ بەكەر ايتپاعان. پاتريوتيزم كىندىك قانىڭ تامعان جەرىڭە، وسكەن اۋىلىڭا، قالاڭ مەن وڭىرىڭە، ياعني تۋعان جەرىڭە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەن باستالادى. سول سەبەپتى، مەن «تۋعان جەر» باعدارلاماسىن قولعا الۋدى ۇسىنامىن. ونىڭ اۋقىمى ىزىنشە وپ-وڭاي كەڭەيىپ، «تۋعان ەلگە» ۇلاسادى. ماسەلەن، «اۋىلىم – ءانىم» اتتى ءاندى ايتقاندا، «تۋعان جەرىن سۇيە الماعان، سۇيە الار ما تۋعان ەلىن» دەپ شىرقايتىن ەدىك قوي. باجايلاپ قاراساق، بۇل – ماعىناسى وتە تەرەڭ سوزدەر. باعدارلاما نەگە «تۋعان جەر» دەپ اتالادى؟ ادام بالاسى – شەكسىز زەردەنىڭ عانا ەمەس، عاجايىپ سەزىمنىڭ يەسى. تۋعان جەر – اركىمنىڭ شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەن، باۋىرىندا ەڭبەكتەپ، قاز باسقان قاسيەتتى مەكەنى، تالاي جاننىڭ ءومىر-باقي تۇراتىن ولكەسى. ونى قايدا جۇرسە دە جۇرەگىنىڭ تۇبىندە الديلەپ وتپەيتىن جان بالاسى بولمايدى. تۋعان جەرگە، ونىڭ مادەنيەتى مەن سالت-داستۇرلەرىنە ايرىقشا ىڭكارلىكپەن اتسالىسۋ – شىنايى ءپاتريوتيزمنىڭ ماڭىزدى كورىنىستەرىنىڭ ءبىرى. بۇل كەز كەلگەن حالىقتى انشەيىن بىرىگە سالعان قاۋىم ەمەس، شىن مانىندەگى ۇلت ەتەتىن مادەني-گەنەتيكالىق كودىنىڭ نەگىزى. ءبىزدىڭ بابالارىمىز عاسىرلار بويى ۇشقان قۇستىڭ قاناتى تالىپ، جۇگىرگەن اڭنىڭ تۇياعى توزاتىن ۇلان عايىر اۋماقتى عانا قورعاعان جوق. ولار ۇلتتىڭ بولاشاعىن، كەلەر ۇرپاعىن، ءبىزدى قورعادى. سان تاراپتان سۇقتانعان جات جۇرتقا اتامەكەننىڭ قارىس قادامىن دا بەرمەي، ۇرپاعىنا ميراس ەتتى» دەگەن كەرەمەت سوزدەر بار. ەندەشە، مەن وبلىس اكىمىنىڭ قابىلداۋىندا بولىپ، ونىڭ اتقارىپ جاتقان جۇمىستارىمەن جانە الداعى ماقساتتارىمەن تانىسىپ، ول ءوزىنىڭ تۋعان جەرىن كوركەيتۋدە ايانباي ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن ناعىز پاتريوت دەپ باعالادىم. ويتكەنى، مەنىڭ بىلۋىمشە، كارىم ناسبەكۇلى وسى جامبىل ءوڭىرىنىڭ تۋماسى. ەندەشە، وسى جەر مەن ەلدىڭ وتكەنى مەن بولاشاعى، تىنىسى مەن تىرشىلىگى، حالىقتىڭ جاعدايى وعان بەسەنەدەن بەلگىلى. ول ءوزى باسشىلىق ەتىپ وتىرعان حالىققا بارىنشا جايلى بولىپ، جاقسى ءومىر سالتاناتىن جاساۋ ءۇشىن ايانباي جۇرگەن ازامات ەكەنىنە كوزىم جەتتى. ولاي ويلاۋىما سەبەپ – وبلىستىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ كورسەتكىشتەرىنىڭ جىل ساناپ ءوسىپ، قالالار مەن اۋىل-ايماقتاردىڭ وركەندەپ كەلە جاتقانى بولسا كەرەك. جەرگىلىكتى باسىلىم بەتتەرىن پاراقتاپ وتىرىپ وبلىستىڭ وركەندەپ دامىپ جاتقانىنا كوزىم جەتتى. مىسالى، ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامىتۋ باعدارلاماسى قارقىندى جۇزەگە اسىرىلۋدا ەكەن. ماسەلەن، ءبىرىنشى بەسجىلدىقتا 123,3 ميلليارد تەڭگەنىڭ 33 جوباسى جۇزەگە اسىرىلىپتى. سونىڭ ناتيجەسىندە 5 مىڭ جۇمىس ورنى اشىلعان. ال 2015-2019 جىلدارداعى ەكىنشى بەسجىلدىعىندا 578,9 ميلليارد تەڭگەنىڭ 23 جوباسى ىسكە اسىرىلادى، 5,2 مىڭعا جۋىق جۇمىس ورنى اشىلادى ەكەن. جامبىل ءوڭىرى جاسىل ەكونوميكانى دامىتۋدا دا الدىڭعى ورىنداردان دا كورىنىپ ءجۇر. قازىرگە دەيىن ىسكە اسىرىلعان كۇن، سۋ جانە جەلدەن قۋات وندىرەتىن 9 نىساننىڭ ارقاسىندا ساعاتىنا 114 مۆت قۋات وندىرىلۋدە.
ارينە، مەن ءوزىم ونەر سالاسىنىڭ ادامى بولعاندىقتان، وبلىس اكىمىنەن باستاپ، بارشا جامبىلدىقتاردىڭ ونەرگە، مادەنيەتكە ەرەكشە نازار اۋدارىپ، كوپ كوڭىل بولەتىنىنە ءتانتى بولدىم. بۇرناعى جىلى مەملەكەتىمىزدىڭ التىن قازىعى قاعىلعان وسى ولكەدە قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق مەرەيتويى بارىنشا ءسان-سالتاناتپەن اتاپ ءوتىلىپ، بارشا جۇرت تاڭداي قاعىسقان بولاتىن. سول ايتۋلى شاراعا ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن اعىلىپ كەلگەن قوناقتار وسىندا العان اسەرلەرى مەن شات سەزىمدەرىن ءالى كۇنگە دەيىن جىر قىلىپ ايتىپ ءجۇر ەمەس پە؟! ەلباسىمىزدىڭ دا ءوز ريزاشىلىعىن بىلدىرگەنى ەسىمىزدە.

ال مەن تارازعا تابان تىرەگەن كۇندەردە كونە شاھاردان اسقاق استاناعا ۇلتتىق كەرۋەن كوش تۇزەدى. ەلوردامىزدا وتەتىن ايتۋلى شارا – ەكسپو-2017 حالىقارالىق كورمەسىنە قاراي بەت العان بۇل كوشتىڭ دە وزىندىك ەرەكشەلىگى باسىم. «كونە تارازدان – اسقاق استاناعا!» دەپ اتالاتىن ەتنوگرافيالىق كەرۋەننىڭ قۇرامىندا 22 تۇيە، 35 جىلقى، 5 اتتى اربا، 1 كۇيمە بار. وبلىس اكىمدىگىنىڭ مادەنيەت، ارحيۆتەر جانە قۇجاتتاما باسقارماسىنىڭ باسشىسى دۇيسەنالى بىقىباەۆپەن اڭگىمە بارىسىندا مۇنداعى ونەردىڭ وركەندەپ جاتقانىنا تاعى ءبىر كوزىم جەتتى.

جالپى، قازاقتا «قوناق از وتىرىپ، كوپ سىنايدى»، «سىرت كوز – سىنشى» دەگەن سوزدەر بار. ول – راس. سىرتتان كەلگەن كەز كەلگەن ادام حالىقتىڭ قاراپايىم تىنىس-تىرشىلىگىنە قاراپ-اق سول وڭىرگە باعا بەرىپ كەتەدى ەمەس پە؟ ەندەشە، مەن جامبىلدىقتاردىڭ بۇگىنگى تىنىس-تىرشىلىگىنە قاراپ، ومىرلەرى – ءماندى، تۇرمىستارى – ءساندى، كۇندەلىكتى ومىرلەرى – كوركەم دەگەن بايلامعا كەلدىم.

ءشامىل ابىلتاەۆ،  كۇيشى-كومپوزيتور، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى

Abai.kz