قىران بۇركىت وزىنىڭ بالاپاندارىنا اكەنى قالاي تاڭدايتىنىن بىلەسىز بە؟

مىناداي قىزىق جاسايدى. ۇرعاشى بۇركىت تۇمسىعىمەن اعاشتىڭ ءبىر بۇتاعىن سىندىرىپ الادى دا، كوككە سامعايدى. بۇتاقتى تۇمسىعىنا قىستىرىپ، سول زاڭعار كوكتە ۇزاق قالىقتايدى. ۇياباساردى كورگەن ءشاۋلى اتاۋلى ونىڭ اينالاسىنا جينالا باستايدى. سول كەزدە ۇياباسار تۇمسىعىنا تىستەگەن بۇتاقتى تومەنگە تاستاي سالادى. كوپتىڭ ىشىنەن ءبىر بۇركىت زۋ ەتىپ سول بۇتاقتى جول ورتادان ۇستاي الادى. بۇتاقتى قايتادان ۇياباساردىڭ تۇمسىعىنا قىستىرادى. ۇياباسار بۇتاقتى قايتىپ الادى. سويتەدى دە قايتا تاستايدى. جاڭاعى بۇركىت قايتادان جەرگە تۇسىرمەي قاعىپ الادى. وسىلاي كوپ رەت قايتالانادى. ۇياباسار ءبىرشاما ۋاقىت وسىنداي سىناق جاسايدى. اقىرىندا سىناقتان سۇرىنبەي، الگى بۇتاقتى جەرگە تۇسىرمەگەن شاۋلىمەن جۇپتاسادى. ەكەۋى جۇپتاسقان سوڭ شاعىلىسادى. بۇركىتتەر دە اققۋلار سەكىلدى ادال قۇستار. ءبىر جۇپ ارقاشان بىرگە قالادى. ال، سىناقتى نە ءۇشىن جاساعانىن ءسال كەيىندەۋ تۇسىنەسىز.

جۇپتاسقان سوڭ ەكەۋلەپ بيىك جاردىڭ باسىنا ۇلكەن ۇيا سالادى. الدىمەن بۇتا-تالداردى اكەلىپ، قاڭقاسىن قۇراستىرادى. سوسىن ەكەۋى تۇمسىقتارىمەن ءۇستى-باستارىنان مامىق پەن قاناتتارىن جۇلا باستايدى. وسى مامىقتى ۇياعا قالىڭ سالىپ، بارلىق جەل ۋىلدەيتىن تەسىكتى بىتەيدى. ۇيانى جىلى، ىقتاسىن ەتەدى. وسىنداي سۇيكىمدى، جىلى ۇياعا ۇياباسار جۇمىرتقاسىن باسادى. سوسىن ودان شىققان بالاپاندارىن باۋىرىمەن جىلىتادى. بالاپاندار جۇمىرتقا جارعاندا (بالاپاندار وتە ءالجۋاز، تىرجالاڭاش، قاۋقارسىز بولادى) سارشا مەن ۇياباسار كەزەكتەسىپ باۋىرىمەن جىلىتىپ وتىرادى. بالاپاننىڭ قاناتى قاتايعانشا جىلى-جۇمساقتى اۋزىنا توسادى. جاڭبىر مەن ىستىق كۇننەن قاناتىمەن جاۋىپ، قالقالاپ، كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتايدى. سۋ تاسىپ، جەم تاسىپ، تۇمسىعىمەن اۋزىنا سالىپ وتىرادى. وسىلايشا بالاپان تەز ءوسىپ، جەتىلەدى. قاناتىنا ءجۇن شىعىپ، قاتايا باستاعان كەزگە دەيىن اتا-اناسى مەيلىنشە قامقور، مەيىرىمدى بولادى.

سودان، مىنەكەي، بالاپاندار ءوستى-اۋ دەگەندە اتا-اناسى ولارعا قاراپ ۋاقىت كەلدى دەپ ەسەپتەيدى…

سارشا ۇيانىڭ ەڭ شەتىنە وتىرىپ، ونى قاناتىمەن سابالايدى. ۇياداعى مامىقتىڭ ءبارىن تارسىلداتىپ قاعىپ تاستايدى. نە ءۇشىن؟ مامىق پەن جىلى-جۇمساقتىڭ بارىنەن ادالاۋ ءۇشىن. ۇيانىڭ بۇتادان قۇرالعان قاتتى قاڭقاسىن عانا قالدىرادى. مامىقتان ايىرىلىپ، بالاپاندار اڭىرايعان تەسىكتەرى كوپ ەبەدەيسىز ۇيادا قالادى. نە بوپ قالدى؟ بۇعان دەيىن اتا-انالارى سونداي مەيىرىمدى ەدى. قامقور بولىپ ەدى. اكەلەرى ۇيانىڭ شاڭىن قاعىپ جاتقان كەزدە ۇياباسار بالىق اۋلاپ كەلەدى. بالىعىن ۇيادان ءسال ارەگىرەك، شامامەن بەس مەتر اۋلاققا اپارىپ قويادى. بالاپاندارعا كورىنەتىندەي جەردە وتىرادى. سوسىن بالاپاندارىنىڭ كوزىنشە الگى بالىقتى اسىقپاي جەي باستايدى. بالاپاندار ۇيادا وتىرىپ باقىرىپ-شاقىرادى. نە بوپ قالدى؟ بۇرىن ءبارى باسقاشا ەدى عوي دەپ تۇسىنە الماي دال. اتا-انالارى جەم تاسىپ، سۋ تاسىپ، اۋىزدارىنا توساتىن، ال ەندى ۇيانىڭ مامىعىن قاعىپ سالدى، وزدەرى بالىق جەيدى، بالاپاندارعا بەرمەيدى.

نە ىستەسە بولادى؟ قارىن اشتى. ۇيادان شىعۋ كەرەك. بالىق جەگىسى كەلگەن بالاپاندار ۇيادان شىعۋعا قارەكەت جاسايدى. بۇرىن شىعىپ كورمەگەن. ەگەر اتا-اناسى ماجبۇرلەمەسە الدە دە شىقپاس ەدى. بالاپاندار تىرمىسىپ، ۇيادان شىعادى. بالاپان بۇركىت ۇيادان اسىپ ءتۇستى. قيمىلى شيراماعان، ءالى دۇرىس ءجۇرىپ-تۇرا المايدى. تۇك بىلمەيدى. ۇيا جاردىڭ باسىندا. وعان ەشبىر جىرتقىش جەتە المايدى. بالاپان جارعا شىعىپ كەتكەن سوڭ تايعاناقتاپ، تومەنگە قۇلديلايدى. وسى ساتتە (باياعىدا بۇتاقتى جەرگە تيگىزبەگەن سارشا) اكەسى بالاپاندى ارقاسىنا قوندىرىپ ۇلگەرەدى. قايتادان ىڭعايسىز ۇياعا اكەلىپ سالادى. ءبارى باسىنان باستالادى. بالاپاندار تايعاناقتاپ، جاردان قۇلايدى. اكەسى ارقاسىن توسىپ، امان-ەسەن ۇياعا جەتكىزەدى. اكەسى قىران بولعاندىقتان بالاپانىنا ارقاسىن توسىپ وتىرادى. قىرانداردىڭ بىردە ءبىر بالاپانى جاردان قۇلاپ ولمەيدى ەكەن.

وسىلاي قۇلاپ ءجۇرىپ بالاپان بۇرىن جاساماعان قيمىل جاساپ ۇيرەنەدى. جەلگە قارسى قاناتىن جايىپ، ۇشادى. وسىلاي قىراندار بالاپاندارىنا ۇشۋدى كورسەتەدى ەكەن. بالاپان قاناتىن جايىپ، ۇشۋدى ۇيرەنە سالىسىمەن اتا-اناسى ونى بالىق اۋلاۋعا ەرتىپ اكەتەدى. بۇدان بىلاي تۇمسىعىنا بالىق قىستىرىپ، بالاپاندى تاماقتاندىرمايدى.

بۇل وزىڭنەن تۋعان بالا مەن رۋحاني شاكىرتتەرىڭدى تاربيەلەۋ ءادىسىنىڭ تاماشا مىسالى. بالاپاندى جىلى ۇيادا ارتىق ۇستاپ قويماۋدىڭ ەسكەرتپەسى. ءوزى دە بالىق ۇستاي الاتىن شاماسى بار كەزدە اۋزىنا دايىن استى تىعا بەرمەۋ. دەگەنمەن، ۇشۋدى ۇيرەتۋ ءۇشىن شەكسىز مەيىرىم كەرەك. بارلىق ىزگىلىك پەن دانالىقتى بىرىكتىرە وتىرىپ، بالاپانعا جاڭا دۇنيەنى تانۋعا جول اشۋ وتە ماڭىزدى.

ۇياباسار بۇتاقتى جەرگە تاستاپ، بەكەر سىناق جاسامايدى ەكەن. ول بالاپاندارىنىڭ جاردان قۇلاپ ولگەنىن قالاماعان سوڭ وسىلاي وزىنە مىقتى سىڭار ىزدەيدى. سارشاسى وسال بولسا، بالاپاننىڭ سانىنا جەتە الماس ەدى. قىراندار بالاپاندى ونسىز دا از باسادى. بىرەۋ، نە ەكەۋ عانا…

ارمينە ۆانيان،

اۋدارعان شىنار ءابىلدا

فەيسبۋك پاراقشاسىنان