اقتاۋ اسكەري سوتى كاسپي تەڭىزىندە بالىقشىلاردى اتۋعا بۇيرىق بەرگەن وفيتسەردى 6 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا ۇكىم شىعارىپ، ونىمەن بىرگە بولعان ءۇش اسكەري قىزمەتشىنى جازاعا تارتپادى. قازا تاپقان ەكى بالىقشىنىڭ تۋىستارى بۇعان رازى ەمەس.

اقتاۋ اسكەري سوتى كاسپي تەڭىزىندە بالىقشىلاردى اتۋعا بۇيرىق بەرگەن وفيتسەردى 6 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا ۇكىم شىعارىپ، ونىمەن بىرگە بولعان ءۇش اسكەري قىزمەتشىنى جازاعا تارتپادى. قازا تاپقان ەكى بالىقشىنىڭ تۋىستارى بۇعان رازى ەمەس.

جابىرلەنۋشى تاراپ سوت ايىپتىعا جۇمساق ۇكىم شىعاردى دەپ سانايدى
ماۋسىمنىڭ 2-ءى كۇنى اقتاۋ گارنيزونىنىڭ اسكەري سوتى 2008 جىلدىڭ 14 تامىزىندا كاسپي تەڭىزىندە شەكاراشىلار قولىنان قازا تاپقان بالىقشىلار ولىمىنە بايلانىستى قىلمىستىق ءىس بويىنشا ۇكىم شىعاردى.
ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى شەكارا قىزمەتىنىڭ «استانا» كورابلىنىڭ كومانديرى ءىىى دارەجەلى كاپيتان رۋسلان شۇرشەنوۆ قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 380-ءشى بابىنا («قىزمەت بابىن اسىرا پايدالانىپ، بىرەۋگە زيان كەلتىردى») سايكەس ايىپتى دەپ تانىلىپ، 6 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى.
الايدا جابىرلەنۋشى تاراپ سوتتىڭ ۇكىمىنە رازى بولماي وتىر.
– ءبىز قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 96-شى بابىن، ياعني «قاساقانا ادام ولتىرگەنى» جونىندە ايىپتى تالاپ ەتكەن ەدىك. ءىستى قاراعان سۋديا باۋىرجان قونىسباەۆ ءادىل توراعالىق ەتكەنىمەن، ايىپتىعا ول كەسكەن 6 جىل مەرزىمدى جازانى از دەپ سانايمىز. تىم قۇرماعاندا وعان 8 جىل بەرۋى كەرەك ەدى. ارينە، تاعى شاعىمدانىپ، قايتا تەرگەۋدى سۇراعانىمىزبەن، بۇل ءىس وزگەرىسسىز قالاتىنى بەلگىلى. ويتكەنى، 96-شى باپتى وسى قىلمىستىق ءىستى تەرگەۋ بارىسىندا تەرگەۋشىلەر تاعايىنداۋى ءتيىس بولاتىن، – دەپ مالىمدەدى ازاتتىق راديوسىنا جابىرلەنۋشىلەردىڭ ادۆوكاتى بەرالى سەيىتماعانبەت.
ادۆوكاتتىڭ ايتۋىنشا، جابىرلەنۋشى تاراپ ەندى ر.شۇرشەنوۆ جۇمىس ىستەگەن اسكەري ءبولىم مەن ونىڭ وزىنەن قوسىمشا مورالدىق جانە ماتەريالدىق شىعىنداردى سوت ارقىلى ءوندىرىپ الماقشى. قازاقستاننىڭ قولدانىستاعى زاڭدارى بويىنشا، ماتەريالدىق جانە مورالدىق شىعىن ازاماتتىق نەگىزدە تالاپ ەتىلەدى.
شەكاراشىلار وعىنان قازا بولعان قايرات سادىقوۆتىڭ اعاسى قۋانىش سادىقوۆ سوت ۇكىمىنە قاتىستى ءوز پىكىرىن ازاتتىققا بىلايشا ءبىلدىردى:
«اسكەردە جاي اشەيىن شاپالاقپەن تارتىپ جىبەرگەنى ءۇشىن 3-4 جىلعا ءتارتىپ باتالونىنا (ديسباتقا) كەتەدى عوي، ال مۇندا ارىستاي ەكى ازاماتتى ءولتىرىپ تاستاعاندارعا بار بولعانى 6 جىل بەردى. بۇل نە دەگەن اياۋشىلىق ەكەنى تۇسىنىكسىز. ءتىپتى، وسى 6 جىلدى شۇرشەنوۆ مىرزا شىنىمەن ارقالاپ شىعا ما، وعان دا كۇماندىمىز».

شەكاراشىلار قارۋسىز بالىقشىلاردى براكونەرلەر دەپ، قازا تاپقانداردى كىنالادى
بىلتىرعى تامىزدىڭ 14-ىندە تاڭعى ساعات 4-تەر شاماسىندا اتىراۋ وبلىسىنىڭ يساتاي اۋدانىنا قاراستى جانباي اۋىلىنان 100 شاقىرىمداي قاشىقتىقتا كاسپي تەڭىزى ۇستىندە بولعان توتەنشە وقيعانى تەرگەۋدىڭ بارىسى جايلى ازاتتىق بۇعان دەيىن حابارلاعان بولاتىن.
تاڭ قاراڭعىسىندا جانبايلىق اعايىندى ءتورت بالىقشى جىگىت مىنگەن قايىققا شەكاراشىلاردىڭ «استانا» كاتەرىندەگىلەر پۋلەمەتتەن وق جاۋدىرعان. 33 جاسار قايرات سادىقوۆ باسىنان تيگەن وقتان ميى شاشىلىپ، بىردەن ءجانتاسىلىم ەتىپ، 23 جاسار اسقار تاڭاتاروۆ ءىشى-باۋىرى مەن اياعىنان تيگەن وقتان جاعاعا جەتپەي، قانسىراپ ولگەن-تۇعىن.
وسى وقيعادان سوڭ جانبايلىقتار قايىقتى 28 جەردەن وق تەسكەنىن انىقتاعان. قالعان ەكى بالىقشى بولسا ءالى كۇنگە دەيىن قالاي امان قالعاندارىنا سەنە المايدى.
الايدا شەكاراشىلار بولعان وقيعانى وزگەشە سۋرەتتەپ، باستارىن اراشالاپ قالۋعا تىرىستى. ولار ءتىرى قالعانداردى دا، ولگەندەردى دە «براكونەرلەر» دەپ اتادى جانە «ءبىرىنشى بولىپ اسكەري كورابلگە شابۋىل جاساعان سولاردىڭ وزدەرى» دەپ كەيبىر باق ارقىلى رەسمي مالىمدەمە جاسادى. سوندىقتان دا شەكاراشىلار «وزدەرىن قورعاپ، ءىرى كاليبرلى پۋلەمەتتەن وق اتۋعا ءماجبۇر بولعاندارىن» العا تارتتى.

بالىقشىلارعا وق اتقان ءۇش اسكەري قىزمەتشى جازالانعان جوق
بىراق سوت ۇكىمىندە كاپيتاننىڭ بۇيرىعىن ورىنداعان اقتاۋداعى 2201 «ب» اسكەري ءبولىمىنىڭ قىزمەتشىلەرى – بوتسمان ابزال ەسقوجاەۆ، اعا ماتروستار مارات تىلەۋليەۆ جانە ن.ورىنبەكتەردىڭ جازاعا تارتىلماۋىنا جابىرلەنۋشى تاراپ رازى بولماي وتىر.
جابىرلەنۋشىلەردىڭ ايتۋىنشا، بالىقشىلاردىڭ قايىعىنا بوتسماننىڭ 10 رەت، ال ماتروستاردىڭ 18 رەت وق اتقانى انىقتالعان. الايدا ولاردىڭ جازادان قۇتىلۋىنا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى مۇددەلى بولىپ وتىر دەيدى ادۆوكات بەرالى سەيىتماعانبەت.
ونىڭ پايىمداۋىنشا، ەگەر وقيعاعا قاتىسى بارلاردىڭ ءبارى دەرلىك جازالانسا، ولاردىڭ ارتىندا تۇرعان تۇتاس جۇيە باسشىلارىنان باستاپ باعىنىشتىلارىنا دەيىن ابىرويلارىنان ايىرىلماق.
ءتىرى قالعان بالىقشىلاردىڭ وكىلى زەينەتكەر قاريا بوتاگوز داۋكەنباەۆا تەرگەۋدىڭ قورىتىندىسىنا كوڭىلى تولمايتىنىن ايتتى.
– قىلمىستىق ءىستى تەرگەۋدىڭ باسىنان باستاپ جابىرلەنۋشىلەرگە تەك قىسىم جاسالۋمەن كەلدى. ولاردى 8 اي بويى قىلمىسكەرلەرمەن بەتتەستىرمەدى. اقىر سوڭىندا سوت پروتسەسىندە رۋسلان شۇرشەنوۆتىڭ بۇيرىعىمەن وق اتقاندار، جاي كۋاگەرلەرگە اينالدى. ال جازىقسىز جىگىتتەردى «براكونەر» دەيتىندەي ولاردان اۋ-قۇرالدار، تاعى باسقا براكونەرلىك قۇرالداردى تاركىلەگەن جوق. وسىنىڭ ءبارى شەكاراشىلاردىڭ جوعارى جاقپەن مىقتى بايلانىستا ەكەنىن كورسەتەدى، – دەدى بوتاگوز داۋكەنباەۆا.

«بيلىك تۇرعىنداردىڭ اشۋ-ىزاسىنان سەسكەندى»
شەكاراشىلاردىڭ وعىنان مەرت بولعان ەكى بالىقشىنىڭ قازاسى بويىنشا سوت ءىسى قىلمىس بولعان جەردە ەمەس، اقتاۋ قالاسىندا ءوتتى. ونىڭ سەبەبى – بيلىك ورىندارى جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ قاھارىنان قايمىققاندىقتان دەپ تۇسىندىرەدى جانبايلىقتار.
سەبەبى، قايعىلى وقيعادان سوڭ اشۋ-ىزا كەرنەگەن جانباي تۇرعىندارى شەكاراشىلاردىڭ بەكەتىن تاسپەن اتقىلاپ، ناعىز كىنالىنى تۋىپ، تەز ارادا جازالاۋدى تالاپ ەتكەن ەدى. اۋىل تۇرعىندارىنان سەسكەنگەن قۇقىق ورىندارى بۇكىل كۇشىن وسىندا اكەپ جۇمىلدىرۋعا ءماجبۇر بولعان-تىن.

«ورىس تىلىندە وتكەن سوتتان تۇسىنگەنىمىز از بولدى»
جابىرلەنۋشىلەر وزدەرىنىڭ اقتاۋداعى سوتقا 12-16 ادام بولىپ شۇبىرىپ ءبىر اي بويىنا ارى-بەرى سەندەلگەندەرىن ايتىپ شاعىمداندى.
«اقتاۋعا 4 رەت باردىق. سوڭعى بارعىنىمىزدا، شەكاراشىلاردىڭ قولىنان قازا بولعان قايراتتىڭ اكەسى سابىرجان سادىقوۆ اقساقال قان قىسىمى كوتەرىلىپ سوتقا قاتىسا المادى»، – دەيدى قازا بولعان بالىقشىلاردىڭ تۋىسقاندارى.
اقتاۋداعى اسكەري سوتتىڭ ورىس تىلىندە وتكەنىنە دە جابىرلەنۋشىلەر نارازىلىقتارىن ءبىلدىردى.
– سوت ورىسشا جۇرگىزىلدى. بۇل ورىسشا ۇقپايتىن ءبىز ءۇشىن وتە قولايسىز بولدى. ءبىز كوپ نارسەنى تۇسىنگەن جوقپىز. ءبىر اۋدارماشى اۋدارىپ تۇردى، بىراق ونىڭ اۋدارماسىنا تۇشىنىپ جارىمادىق. ميكروفون بولماعاندىقتان، ءجوندى ەشنارسە ەستي المادىق. ءتىپتى، وسىنىڭ ءبارى ادەيى جاسالعانداي بولىپ كورىندى. ءارى اسكەري سوت دەگەن اتى بولعانىمەن ءبىرى كىرىپ، ءبىرى شىعىپ جاتتى، – دەيدى مارقۇم اسقاردىڭ اكەسى عاريفوللا تاڭاتاروۆ.
بىراق، بالىقشىلاردىڭ ادۆوكاتى بەرالى سەيىتماعانبەتتىڭ تۇسىندىرگەندەي، زاڭعا سايكەس سوتتالۋشى قاي تىلدە سويلەسە، سوت سول تىلدە جۇرگىزىلەدى ەكەن. ايىپكەر كاپيتان رۋسلان شۇرشەنوۆ قازاقشا بىلمەگەندىكتەن، سوت تا
ورىس تىلىندە ءجۇردى دەيدى ادۆوكات.
سونداي-اق جابىرلەنۋشىلەر سوت ۇكىمى وقىلىسىمەن ايىپكەر رۋسلان شۇرشەنوۆتىڭ قولىنا بىردەن كىسەن سالىنىپ، دەرەۋ قاماۋعا الىنباۋى دا كوڭىلدەرىندەگى كۇدىكتى كۇشەيتكەنىن ايتتى.
سوندىقتان دا ولار «جىلعا تارتا تۇلكى بۇلاڭعا سالعان شۇرشەنوۆ تاعى ءبىر قيتۇرقى شىعارىپ جۇرمەي مە» دەگەن قاۋىپتەرىن دە جاسىرمايدى.
«ادام ولتىرگەنى بەلگىلى بولا تۇرا، سوت بولعانشا قاماۋعا الىنباي، الشاڭداپ ءجۇردى. ءتىپتى تەرگەۋشىلەر «شۇرشەنوۆتىڭ ايەلىنىڭ اياعى اۋىر» دەپ وعان اياۋشىلىق تانىتقان بولاتىن» دەيدى جابىرلەنۋشىلەردىڭ سەنىمدى وكىلى رەتىندە ولاردىڭ قۇقىن دەربەس قورعاۋمەن اينالىسقان زەينەتكەر قارت بوتاگوز داۋكەنباەۆا.
ال ادۆوكات بەرالى سەيىتماعانبەتتىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ سوتقا دەيىن قاماۋعا الىنباۋى پروكۋراتۋرا مەن تەرگەۋ ورىندارىنىڭ شەشىمى سالدارىنان كورىنەدى.
قازا بولعان بالىقشىلاردىڭ وتباسى ەندى مارقۇم قايرات سادىقوۆتىڭ ارتىندا قالعان بالاسىنا دەربەس جاردەماقى تاعايىنداپ، ەكى ءۇيدىڭ دە ماتەريالدىق شىعىنى مەن مورالدىق زاردابىن وتەسىن دەگەن تالاپ قويىپ وتىر.

ءسانيا تويكەن، 8 شىلدە 2009 جىل
«ازاتتىق» راديوسى