بۇگىن اقوردانىڭ رەسمي سايتىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ حالقىنا ارنالعان كەزەكتى جولداۋى جاريالاندى. جولداۋ تاقىرىبى «ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋتسيا جاعدايىنداعى دامۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرى» دەپ اتالادى.

---

ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋتسيا جاعدايىنداعى دامۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرى

قۇرمەتتى قازاقستاندىقتار!

بۇگىندە الەم ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋتسيا داۋىرىنە، تەحنولوگيالىق، ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك سالالارداعى تەرەڭ جانە قارقىندى وزگەرىستەر كەزەڭىنە قادام باسىپ كەلەدى.

جاڭا تەحنولوگيالىق قالىپ ءبىزدىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىمىزدى، ازاماتتىق قۇقىقتارىمىزدى قالاي ىسكە اسىراتىنىمىزدى، بالالارىمىزدى قالاي تاربيەلەيتىنىمىزدى تۇبەگەيلى وزگەرتۋدە.

ءبىز جاھاندىق وزگەرىستەر مەن سىن-قاتەرلەرگە دايىن بولۋ قاجەتتىگىن ەسكەرىپ، «قازاقستان-2050» دامۋ ستراتەگياسىن قابىلدادىق.

الدىمىزعا وزىق دامىعان وتىز ەلدىڭ قاتارىنا كىرۋ ماقساتىن قويدىق.

100 ناقتى قادام – ۇلت جوسپارى جۇزەگە اسىرىلۋدا. ونىڭ 60 قادامى قازىردىڭ وزىندە ورىندالىپ قويدى. قالعاندارى، نەگىزىنەن، ۇزاق مەرزىمگە ارنالعان جانە جوسپارلى تۇردە ىسكە اسىرىلۋدا.

وتكەن جىلى قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى جاڭعىرۋى باستاۋ الدى.

يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسى تابىستى ىسكە اسۋدا.

«تسيفرلىق قازاقستان» كەشەندى باعدارلاماسى قابىلداندى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى دامۋىنىڭ كەشەندى ستراتەگيالىق جوسپارى جاسالدى.

ءبىزدىڭ ۇزاق مەرزىمدى ماقساتتارىمىز وزگەرىسسىز قالا بەرەدى.

قاجەتتى باعدارلامالاردىڭ بارلىعى بار.

بۇل جولداۋ جاڭا الەمگە، ياعني ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋتسيا الەمىنە بەيىمدەلۋ مەن جەتىستىككە جەتۋ جولىن تابۋ ءۇشىن نە ىستەۋ قاجەتتىگىن ايقىندايدى.

قۇرمەتتى وتانداستار!

ءبىز الەم ەلدەرىنىڭ سەنىمى مەن قۇرمەتىنە بولەنىپ، برەندكە اينالعان تاۋەلسىز قازاقستاندى قۇردىق.

2017 جىلى ءبىزدىڭ ەل بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەسى بولدى.

2018 جىلدىڭ قاڭتار ايىندا وعان توراعالىق ەتۋدەمىز.

ءبىز دۇنيەجۇزىلىك ەكسپو مامانداندىرىلعان كورمەسىن وتكىزۋ ءۇشىن الەمدىك قوعامداستىق تاڭداپ العان تمد جانە شىعىس ەۋروپا ەلدەرى اراسىنداعى ءبىرىنشى مەملەكەت بولدىق.

قازاقستاندا تابىستى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان نارىقتىق ەكونوميكا مودەلى قالىپتاستى.

2017 جىلى ەلىمىز الەمدىك داعدارىستىڭ قولايسىز سالدارىن ەڭسەرىپ، سەنىمدى ءوسۋ جولىنا قايتا ءتۇستى.

جىل قورىتىندىسى بويىنشا ىشكى جالپى ءونىمنىڭ ءوسۋى 4 پروتسەنت بولىپ، ال ونەركاسىپتىك ءونىمنىڭ ءوسۋى 7 پروتسەنتتەن استى.

بۇل ورايدا، ونەركاسىپتىڭ جالپى كولەمىندە وڭدەۋشى سەكتوردىڭ ۇلەسى 40 پروتسەنتتەن اسىپ ءتۇستى.

قازاقستاننىڭ قولايلى دامۋى ورتا تاپتىڭ قالىپتاسۋىنا مۇمكىندىك بەردى.

كەدەيشىلىك 13 ەسە قىسقارىپ، جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 4,9 پروتسەنتكە دەيىن تومەندەدى.

ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تابىستارىنىڭ نەگىزى – ءبىزدىڭ باستى قۇندىلىقتارىمىز رەتىندە قالا بەرەتىن ازاماتتىق بەيبىتشىلىك، ۇلتارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىم.

دەگەنمەن، قازاقستاننىڭ جەتىستىكتەرى سەنىمدى تىرەك سانالادى، بىراق ول ەرتەڭگى تابىستارىمىزدىڭ كەپىلى ەمەس ەكەنىن جاقسى سەزىنۋىمىز كەرەك.

«كول-كوسىر مۇنايدىڭ» ءداۋىرى اياقتالىپ كەلەدى. ەلىمىزگە دامۋدىڭ جاڭا ساپاسى قاجەت.

جاھاندىق ترەندتەر كورسەتىپ وتىرعانداي، ول، ءبىرىنشى كەزەكتە، ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋتسيا ەلەمەنتتەرىن كەڭىنەن ەنگىزۋگە نەگىزدەلۋى ءتيىس.

مۇنىڭ وزىندىك سىن-قاتەرلەرى دە، مۇمكىندىكتەرى دە بار.

جاڭا الەم كوشباسشىلارىنىڭ قاتارىنا قوسىلۋ ءۇشىن قازاقستاندا قاجەتتى نارسەنىڭ ءبارى بار ەكەنىنە سەنىمدىمىن.

بۇل ءۇشىن مىناداي مىندەتتەردى شەشۋگە جۇمىلۋىمىز كەرەك.

ءبىرىنشى. يندۋستريالاندىرۋ جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋدىڭ كوشباسشىسىنا اينالۋى ءتيىس.

ونىڭ ناتيجەلەرى مۇناي باعاسى كۇرت تومەندەگەن 2014-2015 جىلدارداعى داعدارىستا نەگىزگى تۇراقتاندىرۋشى فاكتورلاردىڭ ءبىرى بولدى.

سول سەبەپتى جوعارى ەڭبەك ونىمدىلىگى بار قايتا وڭدەۋ سەكتورىنا دەگەن باعدارىمىز وزگەرگەن جوق.

سونىمەن قاتار يندۋستريالاندىرۋ 4.0 جاڭا تەحنولوگيالىق قالىپتىڭ بارلىق مۇمكىندىكتەرىن پايدالانا وتىرىپ، مەيلىنشە يننوۆاتسيالىق سيپاتقا يە بولۋعا ءتيىس.

كاسىپورىندارىمىزدى جاڭعىرتۋعا جانە تسيفرلاندىرۋعا باعىتتالعان، ءونىمنىڭ ەكسپورتقا شىعۋىن كوزدەيتىن جاڭا قۇرالداردى ازىرلەپ، سىننان وتكىزۋ قاجەت.

بۇلار، ءبىرىنشى كەزەكتە، تەحنولوگيالاردىڭ ترانسفەرتىن ىنتالاندىرۋعا ءتيىس.

ەلىمىزدىڭ بىرنەشە ونەركاسىپتىك كاسىپورنىن تسيفرلاندىرۋ جونىندەگى پيلوتتىق جوبانى ىسكە اسىرىپ، بۇل تاجىريبەنى كەڭىنەن تاراتۋ كەرەك.

تسيفرلىق جانە باسقا دا يننوۆاتسيالىق شەشىمدەردى ازىرلەۋشىلەردىڭ ءوز ەكوجۇيەسىن دامىتۋى اسا ماڭىزدى ماسەلەگە اينالىپ كەلەدى.

ول ءبىزدىڭ نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى، «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى، IT-ستارتاپتاردىڭ حالىقارالىق تەحنوپاركى سياقتى يننوۆاتسيالىق ورتالىقتاردىڭ توڭىرەگىندە قالىپتاسۋعا ءتيىس.

«الاتاۋ» يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار پاركىنىڭ قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋدى تۇبەگەيلى قايتا قاراۋ قاجەت.

ناقتى سەكتوردىڭ جاڭا تەحنولوگيالارعا دەگەن سۇرانىستى ىنتالاندىرۋى جانە ۆەنچۋرلىق قارجىلاندىرۋدىڭ جەكە نارىعىنىڭ قىزمەتى يننوۆاتسيالىق ەكوجۇيە جەتىستىكتەرىنىڭ نەگىزگى فاكتورلارى بولىپ سانالادى.

بۇل ءۇشىن ءتيىستى زاڭناما قاجەت.

بۇدان بولەك، IT جانە ينجينيرينگتىك قىزمەت كورسەتۋدى دامىتۋ ەرەكشە ماڭىزعا يە بولىپ وتىر.

ەكونوميكانى تسيفرلاندىرۋ تابىس اكەلگەنىمەن، جۇمىس كۇشىنىڭ كوپتەپ بوساپ قالۋ قاۋپىن دە تۋدىرادى.

بوسايتىن جۇمىس كۇشىن ەڭبەكپەن قامتۋ ءۇشىن كەلىسىلگەن ساياساتتى الدىن الا تياناقتاۋ كەرەك.

ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن، كوممۋنيكاتسيا مەن ستاندارتتاۋ سالالارىن جاڭا يندۋستريالاندىرۋ تالاپتارىنا بەيىمدەۋ قاجەت بولادى.

2018 جىلى «تسيفرلىق ءداۋىر» ونەركاسىبىن قالىپتاستىرۋعا ارنالعان يندۋستريالاندىرۋدىڭ ءۇشىنشى بەسجىلدىعىن ازىرلەۋگە كىرىسۋ كەرەك.

ەكىنشى. رەسۋرستىق الەۋەتتى ودان ءارى دامىتۋ.

ءححى عاسىردا الەمنىڭ تابيعي رەسۋرستارعا دەگەن مۇقتاجدىعى جالعاسۋدا. ولار بولاشاقتا جاھاندىق ەكونوميكانى جانە ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن دامىتۋ بارىسىندا ەرەكشە ماڭىزعا يە بولادى.

بىراق شيكىزات يندۋستريالارىن ۇيىمداستىرۋ ءىسىن، تابيعي رەسۋرستاردى باسقارۋعا قاتىستى ۇستانىمداردى سىني تۇرعىدان قايتا پىسىقتاۋ كەرەك.

كەشەندى اقپاراتتىق-تەحنولوگيالىق پلاتفورمالاردى بەلسەندى تۇردە ەنگىزۋ قاجەت.

كاسىپورىنداردىڭ ەنەرگيا تيىمدىلىگى مەن ەنەرگيا ۇنەمدەۋگە، سونداي-اق ەنەرگيا وندىرۋشىلەردىڭ ءوز جۇمىستارىنىڭ ەكولوگيالىق تازالىعى مەن تيىمدىلىگىنە قويىلاتىن تالاپتاردى ارتتىرۋ كەرەك.

استانادا وتكەن ەكسپو-2017 كورمەسى بالامالى، «تازا» ەنەرگيا سالاسىنداعى دامۋدىڭ قانشالىقتى قارقىندى ەكەنىن كورسەتتى.

بۇگىندە الەم بويىنشا وندىرىلەتىن ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ تورتتەن ءبىرى جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنە تيەسىلى.

بولجام بويىنشا، 2050 جىلعا قاراي بۇل كورسەتكىش 80 پروتسەنتكە جەتەدى.

ءبىز 2030 جىلعا قاراي قازاقستانداعى بالامالى ەنەرگيا ۇلەسىن 30 پروتسەنتكە جەتكىزۋ مىندەتىن قويدىق.

قازىر بىزدە جالپى قۋاتتىلىعى 336 مۆت بولاتىن جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنىڭ 55 نىسانى جۇمىس ىستەيدى. سولاردا 2017 جىلى 1,1 ميلليارد كيلوۆاتت-ساعات «جاسىل» ەنەرگيا ءوندىرىلدى.

«جاسىل» تەحنولوگيالارعا ينۆەستيتسيا سالۋ ءۇشىن بيزنەستى ىنتالاندىرۋ ماڭىزدى.

وڭىرلەردىڭ اكىمدەرى شاعىن جانە ورتا بيزنەس سۋبەكتىلەرىن كەڭىنەن تارتىپ، تۇرمىستىق قاتتى قالدىقتاردى زامان تالابىنا ساي ۋتيليزاتسيالاۋ جانە قايتا وڭدەۋ ءۇشىن شارالار قابىلداۋ كەرەك.

وسى جانە باسقا دا شارالار زاڭناماعا، سونىڭ ىشىندە ەكولوگيالىق كودەكسكە وزگەرىستەر ەنگىزۋدى تالاپ ەتەدى.

ءۇشىنشى. «اقىلدى تەحنولوگيالار» – اگروونەركاسىپ كەشەنىن قارقىندى دامىتۋ مۇمكىندىگى.

اگرارلىق ساياسات ەڭبەك ونىمدىلىگىن تۇبەگەيلى ارتتىرۋعا جانە وڭدەلگەن ءونىمنىڭ ەكسپورتىن ۇلعايتۋعا باعىتتالۋى كەرەك.

ءبىز ەگىن ەگىپ، ءداندى داقىلداردى ءوسىرۋدى ۇيرەندىك.

ونى ماقتان تۇتامىز. الايدا، قازىر ول جەتكىلىكسىز.

شيكىزاتتى قايتا وڭدەۋدى قامتاماسىز ەتىپ، الەمدىك نارىقتارعا جوعارى ساپالى دايىن ونىممەن شىعۋىمىز قاجەت.

بۇل ماسەلەنى شەشۋگە بارلىق اگرارلىق كەشەننىڭ تۇبەگەيلى بەت بۇرۋى ماڭىزدى.

اگرارلىق عىلىمدى دامىتۋ ماسەلەسى باستى نازاردا بولۋعا ءتيىس.

ول ەڭ الدىمەن جاڭا تەحنولوگيالاردى ترانسفەرتتەۋمەن جانە ولاردى وتاندىق جاعدايعا بەيىمدەۋمەن اينالىسۋى قاجەت.

وسىعان وراي اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ ءرولىن قايتا قاراۋ كەرەك.

ولار ديپلوم بەرىپ قانا قويماي، اۋىل شارۋاشىلىعى كەشەنىندە ناقتى جۇمىس ىستەيتىن نەمەسە عىلىممەن اينالىساتىن مامانداردى دايىنداۋعا ءتيىس.

بۇل جوعارى وقۋ ورىندارىنان وقۋ باعدارلامالارىن جاڭارتىپ، اگروونەركاسىپ كەشەنىندەگى وزىق ءبىلىم مەن ۇزدىك تاجىريبەنى تاراتاتىن ورتالىقتارعا اينالۋ تالاپ ەتىلەدى.

مىسالى، ەگىن ەگۋ مەن استىق جيناۋدىڭ وڭتايلى ۋاقىتىن بولجامداۋدىڭ، «اقىلدى سۋارۋدىڭ»، مينەرالدى تىڭايتقىش سەبۋدىڭ، زيانكەستەرمەن جانە ارامشوپپەن كۇرەسۋدىڭ ينتەللەكتۋالدى جۇيەلەرى ارقىلى ونىمدىلىكتى بىرنەشە ەسە ارتتىرۋعا بولادى.

جۇرگىزۋشىسى جوق تەحنيكا ادامي فاكتوردى ازايتىپ، ەگىنشىلىكتىڭ وزىندىك قۇنىن ايتارلىقتاي تومەندەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

جاڭا تەحنولوگيالار مەن بيزنەس-مودەلدەردى ەنگىزۋ، اگروونەركاسىپ كەشەنىنىڭ عىلىمعا نەگىزدەلۋىن ارتتىرۋ شارۋاشىلىقتاردى كووپەراتسيالاۋ قاجەتتىگىن كۇشەيتەدى.

اۋىل شارۋاشىلىعى سۋبەكتىلەرىنىڭ كووپەراتيۆ تۇرىندە جۇمىس ىستەۋىنە جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋ كەرەك.

مەملەكەت بيزنەسپەن بىرلەسىپ، وتاندىق ءونىمدى حالىقارالىق نارىققا شىعارۋدىڭ ستراتەگيالىق جولىن تاۋىپ، ىلگەرىلەتۋگە ءتيىس.

اۋىل شارۋاشىلىعىن قارقىندى دامىتۋ ءونىمنىڭ ساپاسى مەن ەكولوگيالىق تازالىعىن ساقتاي وتىرىپ جۇرگىزىلۋى قاجەت.

بۇل بۇكىل الەمگە تانىلاتىن «قازاقستاندا جاسالعان» تابيعي ازىق-تۇلىك برەندىن قالىپتاستىرىپ، ىلگەرىلەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

سونىمەن قاتار جەردى بارىنشا ءتيىمدى يگەرەتىندەردى ىنتالاندىرىپ، ال دۇرىس پايدالانا المايتىندارعا شارا قولدانۋ كەرەك.

ءتيىمسىز سۋبسيديالاردى اۋىل شارۋاشىلىعى كەشەنى سۋبەكتىلەرىنە ارنالعان بانك نەسيەلەرىن ارزانداتۋعا قايتا باعىتتاۋ قاجەت.

5 جىل ىشىندە اگروونەركاسىپ كەشەنىندەگى ەڭبەك ونىمدىلىگىن جانە وڭدەلگەن اۋىل شارۋاشىلىعى ءونىمىنىڭ ەكسپورتىن، تيىسىنشە، كەم دەگەندە 2,5 ەسەگە ارتتىرۋدى تاپسىرامىن.

ءتورتىنشى. كولىك-لوگيستيكا ينفراقۇرىلىمىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ.

بۇگىندە قازاقستان ارقىلى بىرنەشە ترانسكونتينەنتالدى كوريدور وتەدى.

بۇل تۋرالى كوپ ايتىلدى.

جالپى، قازاقستان ارقىلى وتكەن جۇك ءترانزيتى 2017 جىلى 17 پروتسەنتكە ءوسىپ، 17 ميلليون تونناعا جۋىقتادى.

ترانزيتتەن تۇسەتىن جىل سايىنعى تابىستى 2020 جىلى 5 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ مىندەتى تۇر.

بۇل ينفراقۇرىلىمعا جۇمسالعان مەملەكەت قاراجاتىن تەز ارادا قايتارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

جۇك قوزعالىسىن ونلاين رەجىمىندە باقىلاپ، ولاردىڭ كەدەرگىسىز تاسىمالدانۋى ءۇشىن جانە كەدەندىك وپەراتسيالاردى جەڭىلدەتۋ ماقساتىمەن بلوكچەين سياقتى تسيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ اۋقىمدى تۇردە ەنگىزىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت.

زاماناۋي شەشىمدەر لوگيستيكانىڭ بارلىق بۋىنىنىڭ ءوزارا بايلانىسىن ۇيىمداستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

«ۇلكەن دەرەكتەردى» (Big data) پايدالانۋ ساپالى تالداۋدى قامتاماسىز ەتۋگە، ءوسىمنىڭ رەزەرۆىن انىقتاۋعا جانە ارتىق شىعىندى ازايتۋعا جاعداي تۋعىزادى.

وسى ماقساتتار ءۇشىن ينتەللەكتۋالدى كولىك جۇيەسىن ەنگىزۋ قاجەت.

بۇل جۇيە كولىك اعىنىن ءتيىمدى باسقارۋعا جانە ينفراقۇرىلىمدى ودان ءارى دامىتۋ قاجەتتىگىن انىقتاۋعا جول اشادى.

ىشكى وڭىرلىك قاتىناستاردى جاقسارتۋ ءۇشىن اۆتوجولداردىڭ جەرگىلىكتى جەلىسىن جوندەۋ مەن قايتا سالۋعا ارنالعان قارجى كولەمىن كوبەيتۋ كەرەك.

وسىعان جىل سايىن بولىنەتىن بيۋدجەت قاراجاتىنىڭ جالپى كولەمىن ورتاشا مەرزىمدەگى كەزەڭدە 150 ميلليارد تەڭگەگە جەتكىزۋ قاجەت.

بۇل جۇمىسقا وڭىرلەردەگى بارلىق اكىمدىكتەردىڭ بەلسەندى قاتىسۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك.

بەسىنشى. قۇرىلىسقا جانە كوممۋنالدىق سەكتورعا زاماناۋي تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ.

جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان باعدارلامالار ارقاسىندا قازاقستاندا پايدالانۋعا بەرىلگەن تۇرعىن ۇيلەردىڭ كولەمى جىلىنا 10 ميلليون شارشى مەتردەن استى.

تۇرعىن ءۇيدى كوپشىلىككە قولجەتىمدى ەتكەن تۇرعىن ءۇي جيناقتاۋ جۇيەسى ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋدە.

باسپانامەن قامتۋ كورسەتكىشى سوڭعى 10 جىلدا ءبىر تۇرعىنعا شاققاندا 30 پروتسەنتكە ءوسىپ، بۇگىندە 21,6 شارشى مەتردى قۇرادى.

بۇل كورسەتكىشتى 2030 جىلى 30 شارشى مەترگە دەيىن جەتكىزۋ كەرەك.

وسى مىندەتتى ورىنداۋ بارىسىندا قۇرىلىس سالۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن، زاماناۋي ماتەريالداردى، سونداي-اق عيماراتتاردىڭ جوباسى مەن قالا قۇرىلىسىنىڭ جوسپارىن جاساعاندا مۇلدە باسقا تاسىلدەردى قولدانۋ كەرەك.

عيماراتتاردىڭ ساپاسىنا، ەكولوگيالىق تازالىعىنا جانە ەنەرگيالىق تيىمدىلىگىنە جوعارى تالاپ قويۋ قاجەت.

سالىناتىن جانە سالىنعان ۇيلەر مەن ينفراقۇرىلىمدىق نىسانداردى ينتەللەكتۋالدى باسقارۋ جۇيەلەرىمەن جابدىقتاۋ كەرەك.

بۇل تۇرعىندارعا قولايلى جاعداي جاساپ، ەلەكتر ەنەرگياسىن، جىلۋ مەن سۋدى تۇتىنۋدى قىسقارتىپ، تابيعي مونوپوليستەردى ءتيىمدى جۇمىسقا ىنتالاندىرادى.

زاڭناماعا، سونىڭ ىشىندە تابيعي مونوپوليالار سالاسىن رەتتەيتىن زاڭدارعا ءتيىستى وزگەرىستەر ەنگىزۋ قاجەت.

اكىمدەر تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق ينفراقۇرىلىمىن جەتىلدىرۋ ماسەلەسىن مەملەكەت-جەكەمەنشىك سەرىكتەستىگى نەگىزىندە بەلسەندى شەشۋى كەرەك.

اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردى ساپالى اۋىزسۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ۇكىمەت بۇل ىسكە بارلىق قاراجات كوزدەرىنەن جىل سايىن كەم دەگەندە 100 ميلليارد تەڭگە قاراستىرۋى قاجەت.

التىنشى. قارجى سەكتورىن «قايتا جاڭعىرتۋ».

بانكتىك پورتفەلدەردى «ناشار» نەسيەدەن ارىلتۋ ءىسىن اياقتاۋ قاجەت.

ول ءۇشىن بانك يەلەرى شىعىندارىن مويىنداي وتىرىپ، ەكونوميكالىق جاۋاپكەرشىلىك الۋعا ءتيىس.

اكتسيونەرلەردىڭ اففيليرلەنگەن كومپانيالار مەن جەكە ادامداردىڭ پايداسى ءۇشىن بانكتەردەن قارجى شىعارۋى اۋىر قىلمىس بولىپ سانالۋعا ءتيىس.

ۇلتتىق بانك مۇنداي ىستەرگە نەمقۇرايلى قاراماۋ كەرەك.

ايتپەسە، مۇنداي مەملەكەتتىك ورگاننىڭ نە كەرەگى بار؟

ۇلتتىق بانك تاراپىنان قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ قىزمەتىن قاداعالاۋ قاتاڭ، ۋاقتىلى ءارى ناتيجەلى بولۋعا ءتيىس.

مەملەكەت قاراپايىم ازاماتتاردىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋعا ودان ءارى كەپىلدىك بەرەدى.

جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى تۋرالى زاڭ قابىلداۋدى تەزدەتۋ قاجەت.

سونىمەن قاتار 2016 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىن حالىققا بەرىلگەن ۆاليۋتالىق يپوتەكالىق زايمدار جونىندەگى ماسەلەنى ۇلتتىق بانككە تولىعىمەن شەشۋدى تاپسىرامىن.

سول كۇننەن باستاپ اتالعان ۆاليۋتالىق زايمداردى جەكە تۇلعالارعا بەرۋگە زاڭ جۇزىندە تىيىم سالىنعان بولاتىن.

ۇلتتىق بانك پەن ۇكىمەت ەكونوميكا سالالارىنداعى ناقتى تيىمدىلىكتى ەسەپكە الاتىن ستاۆكالارمەن بيزنەسكە ۇزاق مەرزىمدى نەسيەلەندىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىن بىرلەسىپ شەشۋگە ءتيىس.

ينۆەستيتسيالىق احۋالدىڭ ودان ءارى جاقسارۋى جانە قور نارىعىنىڭ دامۋى ماڭىزدى بولىپ سانالادى.

بۇل – جۇمىسىن باستاعان «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى.

ول حالىقارالىق وزىق تاجىريبەنى پايدالانىپ، اعىلشىن قۇقىعى مەن زاماناۋي قارجى تەحنولوگيالارىن قولداناتىن وڭىرلىك حابقا اينالۋعا ءتيىس.

«سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى» ۇلتتىق كومپانيالارىنىڭ اكتسيالارىن IPO-عا تابىستى تۇردە شىعارۋ قور نارىعىن دامىتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.

جەتىنشى. ادامي كاپيتال – جاڭعىرۋ نەگىزى.

ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا ساپاسى.

بارلىق جاستاعى ازاماتتاردى قامتيتىن ءبىلىم بەرۋ ىسىندە ءوزىمىزدىڭ وزىق جۇيەمىزدى قۇرۋدى جەدەلدەتۋ قاجەت.

ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ نەگىزگى باسىمدىعى وزگەرىستەرگە ۇنەمى بەيىم بولۋ جانە جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرۋ قابىلەتىن دامىتۋ بولۋعا ءتيىس.

2019 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىنە قاراي مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ ىسىندە بالالاردىڭ ەرتە دامۋى ءۇشىن ءوز بەتىنشە وقۋ ماشىعى مەن الەۋمەتتىك داعدىسىن دامىتاتىن باعدارلامالاردىڭ بىرىڭعاي ستاندارتتارىن ەنگىزۋ قاجەت.

ورتا ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا جاڭارتىلعان مازمۇنعا كوشۋ باستالدى، ول 2021 جىلى اياقتالاتىن بولادى.

بۇل – مۇلدە جاڭا باعدارلامالار، وقۋلىقتار، ستاندارتتار جانە كادرلار.

پەداگوگتاردى وقىتۋ جانە ولاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ جولدارىن قايتا قاراۋ كەرەك بولادى.

ەلىمىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەرىندەگى پەداگوگيكالىق كافەدرالار مەن فاكۋلتەتتەردى دامىتۋ قاجەت.

ءبىلىم بەرۋدىڭ بارلىق دەڭگەيىندە ماتەماتيكا جانە جاراتىلىستانۋ عىلىمدارىن وقىتۋ ساپاسىن كۇشەيتۋ كەرەك.

بۇل – جاستاردى جاڭا تەحنولوگيالىق قالىپقا دايىنداۋدىڭ ماڭىزدى شارتى.

ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىنىڭ اراسىنداعى باسەكەلەستىكتى ارتتىرىپ، جەكە كاپيتالدى تارتۋ ءۇشىن قالا مەكتەپتەرىندە جان باسىنا قاتىستى قارجىلاندىرۋ ەنگىزىلەتىن بولادى.

بىزدەگى وقۋشىلاردىڭ جۇكتەمەسى تمد ەلدەرىنىڭ ىشىندە ەڭ جوعارى بولىپ وتىرعانىن جانە ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمى ەلدەرىنە قاراعاندا ورتا ەسەپپەن ۇشتەن ءبىر ەسەدەن كوپ ەكەنىن ەسكەرىپ، ونى تومەندەتۋ كەرەك.

بارلىق وڭىرلەردەگى وقۋشىلار سارايلارىنىڭ بازاسىندا كومپيۋتەرلەردى، لابوراتوريالاردى جانە 3د-پرينتەرلەردى قوسا العاندا، بارلىق قاجەتتى ينفراقۇرىلىمدارى بار بالالار تەحنوپاركتەرى مەن بيزنەس-ينكۋباتورلارىنىڭ جەلىسىن قۇرۋ كەرەك.

بۇل جاس ۇرپاقتى عىلىمي-زەرتتەۋ سالاسىنا جانە وندىرىستىك-تەحنولوگيالىق ورتاعا ۇتىمدى تۇردە كىرىستىرۋگە كومەكتەسەدى.

قازاقستاندىقتاردىڭ بولاشاعى – قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىن ەركىن مەڭگەرۋىندە.

ورىس ءتىلدى مەكتەپتەر ءۇشىن قازاق ءتىلىن وقىتۋدىڭ جاڭا ادىستەمەسى ازىرلەنىپ، ەنگىزىلۋدە.

ەگەر ءبىز قازاق ءتىلى عۇمىرلى بولسىن دەسەك، ونى ءجونسىز تەرمينولوگيامەن قيىنداتپاي، قازىرگى زامانعا لايىقتاۋىمىز قاجەت.

الايدا، سوڭعى جىلدارى الەمدە قالىپتاسقان 7 مىڭ تەرمين قازاق تىلىنە اۋدارىلعان.

مۇنداي «جاڭالىقتار» كەيدە كۇلكىڭدى كەلتىرەدى.

مىسالى، «عالامتور» (ينتەرنەت), «قولتىراۋىن» (كروكوديل), «كۇيساندىق» (فورتەپيانو) جانە تاعى سول سياقتىلار تولىپ جاتىر.

وسىنداي اۋدارمالاردى نەگىزدەۋ تاسىلدەرىن قايتا قاراستىرىپ، تەرمينولوگيا تۇرعىسىنان قازاق ءتىلىن حالىقارالىق دەڭگەيگە جاقىنداتۋ كەرەك.

لاتىن الىپبيىنە كوشۋ بۇل ماسەلەنى رەتتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

2025 جىلعا دەيىن ءبىلىم بەرۋدىڭ بارلىق دەڭگەيىندە لاتىن الىپبيىنە كوشۋدىڭ ناقتى كەستەسىن جاساۋ قاجەت.

ورىس ءتىلىن ءبىلۋ ماڭىزدى بولىپ قالا بەرەدى.

2016 جىلدان بەرى جاڭارتىلعان باعدارلاما بويىنشا ورىس ءتىلى قازاق مەكتەپتەرىندە 1-سىنىپتان باستاپ وقىتىلىپ كەلەدى.

2019 جىلدان 10-11-سىنىپتارداعى جاراتىلىستانۋ عىلىمىنىڭ جەكەلەگەن پاندەرىن وقىتۋدى اعىلشىن تىلىنە كوشىرۋ باستالاتىن بولادى.

ناتيجەسىندە، ءبىزدىڭ بارلىق تۇلەكتەرىمىز ەلىمىزدە جانە جاھاندىق الەمدە ءومىر ءسۇرىپ، جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن قاجەتتى دەڭگەيدە ءۇش ءتىلدى مەڭگەرەتىن بولادى.

سوندا عانا ناعىز ازاماتتىق قوعام قۇرىلادى.

كەز كەلگەن ەتنيكالىق توپتىڭ وكىلى كەز كەلگەن جۇمىستى تاڭداي الادى، ءتىپتى پرەزيدەنت بولىپ سايلانۋعا دا مۇمكىندىگى بولادى.

قازاقستاندىقتار ءبىرتۇتاس ۇلتقا اينالادى.

وقىتۋدىڭ مازمۇندىلىعى زاماناۋي تەحنيكالىق تۇرعىدان قولداۋ كورسەتۋ ارقىلى ۇيلەسىمدى تۇردە تولىقتىرىلۋعا ءتيىس.

تسيفرلىق ءبىلىم بەرۋ رەسۋرستارىن دامىتۋ، كەڭ جولاقتى ينتەرنەتكە قوسۋ جانە مەكتەپتەرىمىزدى ۆيدەوقۇرىلعىلارمەن جابدىقتاۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋ قاجەت.

جۇمىس بەرۋشىلەردى تارتۋ ارقىلى جانە حالىقارالىق تالاپتار مەن تسيفرلىق داعدىلاردى ەسكەرە وتىرىپ، تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن جاڭارتۋ كەرەك.

«بارشاعا تەگىن كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ» جوباسىن جۇزەگە اسىرۋدى جالعاستىرۋ قاجەت.

مەملەكەت جاستارعا العاشقى ماماندىقتى بەرەدى.

ۇكىمەت بۇل مىندەتتى ورىنداۋعا ءتيىس.

ورتا مەكتەپ پەن كوللەدجدەر جانە جوعارى وقۋ ورىندارى ۇزدىك وقىتۋشىلارىنىڭ ۆيدەوساباقتارى مەن ۆيدەولەكتسيالارىن ينتەرنەتتە ورنالاستىرۋ كەرەك.

بۇل بارلىق قازاقستاندىقتارعا، ونىڭ ىشىندە شالعايداعى ەلدى مەكەن تۇرعىندارىنا وزىق ءبىلىم مەن قۇزىرەتتىلىككە قول جەتكىزۋگە جول اشادى.

جوعارى ءبىلىم بەرۋ ىسىندە جاساندى ينتەللەكتپەن جانە «ۇلكەن دەرەكتەرمەن» جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن اقپاراتتىق تەحنولوگيالار بويىنشا ءبىلىم العان تۇلەكتەر سانىن كوبەيتۋ كەرەك.

وسىعان وراي مەتاللۋرگيا، مۇناي-گاز حيمياسى، اگروونەركاسىپ كەشەنى، بيو جانە IT-تەحنولوگيالارسالالارىن زەرتتەۋ ىسىندە باسىمدىق بەرەتىن جوعارى وقۋ ورنى عىلىمىن دامىتۋ كەرەك.

قولدانبالى عىلىمي-زەرتتەۋلەردى اعىلشىن تىلىنە بىرتىندەپ كوشىرۋدى جۇزەگە اسىرۋ تالاپ ەتىلەدى.

جوعارى وقۋ ورىندارى شەتەلدەردىڭ جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەرىمەن، عىلىمي ورتالىقتارىمەن، ءىرى كاسىپورىندارىمەن جانە ترانسۇلتتىق كورپوراتسيالارىمەن بىرلەسكەن جوبالاردى بەلسەندى تۇردە جۇزەگە اسىرۋى قاجەت.

جەكە سەكتوردىڭ بىرلەسكەن قارجىلاندىرۋعا اتسالىسۋى بارلىق قولدانبالى عىلىمي-زەرتتەۋ ازىرلەمەلەرى ءۇشىن مىندەتتى تالاپ بولۋعا ءتيىس.

جاس عالىمدارىمىزعا عىلىمي گرانتتار اياسىندا كۆوتا ءبولىپ، ولاردى قولداۋدىڭ جۇيەلى ساياساتىن جۇرگىزۋىمىز كەرەك.

ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا ءوزىنىڭ ينۆەستيتسيالىق جوبالارى مەن ەكسپورتتىق الەۋەتى بار ەكونوميكانىڭ جەكە سالاسى رەتىندە قارايتىن كەز كەلدى.

جوعارى وقۋ ورىندارىنا ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن جاساۋعا كوبىرەك قۇقىق بەرىپ، ولاردىڭ اكادەميالىق ەركىندىگىن زاڭنامالىق تۇرعىدان بەكىتۋ كەرەك.

وقىتۋشىلاردىڭ قايتا دايارلىقتان وتۋىنە كۇش سالىپ، جوعارى وقۋ ورىندارىنا شەتەلدىك مەنەدجەرلەردى تارتىپ، الەمدىك ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ كامپۋستارىن اشۋ قاجەت.

ۇلتتىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ ءۇشىن مادەنيەتىمىز بەن يدەولوگيامىزدى ودان ءارى دامىتۋىمىز كەرەك.

«رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ» ءمان-ماڭىزى دا ناق وسىندا.

ءوزىنىڭ تاريحىن، ءتىلىن، مادەنيەتىن بىلەتىن، سونداي-اق زامانىنا لايىق، شەت تىلدەرىن مەڭگەرگەن، وزىق ءارى جاھاندىق كوزقاراسى بار قازاقستاندىق ءبىزدىڭ قوعامىمىزدىڭ يدەالىنا اينالۋعا ءتيىس.

ۇزدىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ءىسى جانە دەنى ساۋ ۇلت.

حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعىنىڭ وسۋىنە جانە مەديتسينالىق تەحنولوگيالاردىڭ دامۋىنا بايلانىستى مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋگە دەگەن سۇرانىس كولەمى ارتا تۇسەتىن بولادى.

قازىرگى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءىسى قىمباتقا تۇسەتىن ستاتسيونارلىق ەمگە ەمەس، نەگىزىنەن اۋرۋدىڭ الدىن الۋعا باعىتتالۋعا ءتيىس.

سالاماتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، قوعامدىق دەنساۋلىقتى باسقارۋ ءىسىن كۇشەيتۋ كەرەك.

جاستاردىڭ رەپرودۋكتيۆتى دەنساۋلىعىن قورعاۋعا جانە نىعايتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارۋ كەرەك.

تيىمدىلىگى از جانە مەملەكەت ءۇشىن شىعىنى كوپ ديسپانسەرلىك ەم قولدانۋدان نەگىزگى سوزىلمالى اۋرۋلارعا الىستان دياگنوستيكا جاساپ، سونداي-اق وسى سالانى امبۋلاتورلىق ەمدەۋ ارقىلى باسقارۋعا كوشۋ قاجەت.

بۇل تاجىريبە الەمدە بۇرىننان بار.

ونى باتىل ءارى بەلسەندى تۇردە ەنگىزۋ كەرەك.

ونكولوگيالىق اۋرۋلارمەن كۇرەسۋ ءۇشىن كەشەندى جوسپار قابىلداپ، عىلىمي ونكولوگيالىق ورتالىق قۇرۋ قاجەت.

حالىقارالىق وزىق تاجىريبە نەگىزىندە اۋرۋدى ەرتە دياگنوستيكالاۋدىڭ جانە قاتەرلى ىسىكتى ەمدەۋدىڭ جوعارى تيىمدىلىگى قامتاماسىز ەتىلۋگە ءتيىس.

ءبىز كارديولوگيا، بوساندىرۋ جانە وكپە اۋرۋىمەن كۇرەسۋ كەزىندە اتقارعان ىستەرىمىز سياقتى جۇمىستاردى دا جۇرگىزۋىمىز كەرەك.

دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى حالىقتىڭ، مەملەكەتتىڭ جانە جۇمىس بەرۋشىنىڭ ورتاق جاۋاپكەرشىلىگىنە نەگىزدەلگەن مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە كەزەڭ-كەزەڭىمەن كوشەتىن بولادى.

ونى ەنگىزۋدىڭ قاجەتتىلىگى ەشقانداي كۇمان تۋعىزبايدى.

الايدا، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى مەن ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى ىسكە اسىرماعان دايىندىق جۇمىستارىن تىڭعىلىقتى جۇرگىزۋ تالاپ ەتىلەدى.

مەملەكەتتىڭ مىندەتتەرىن ناقتى بەلگىلەي وتىرىپ، تەگىن مەديتسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن كولەمىنىڭ جاڭا مودەلىن ازىرلەۋ قاجەت.

حالىق مەملەكەت تاراپىنان كەپىلدىك بەرىلمەگەن قىزمەتتەردى مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىنىڭ قاتىسۋشىسى رەتىندە نەمەسە ەرىكتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ، سونداي-اق بىرلەسە تولەۋ ارقىلى الا الادى.

اقپاراتتىق جۇيەلەردى بىرىكتىرۋ، موبيلدىك تسيفرلىق قوسىمشالاردى قولدانۋ، ەلەكتروندىق دەنساۋلىق پاسپورتىن ەنگىزۋ، «قاعاز قولدانبايتىن اۋرۋحاناعا» كوشۋ ارقىلى مەديتسينالىق كومەكتىڭ قولجەتىمدىلىگى مەن تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ قاجەت.

مەديتسينادا اۋرۋلاردى دياگنوستيكالاۋ مەن ەمدەۋدىڭ تيىمدىلىگىن ايتارلىقتاي ارتتىراتىن گەنەتيكالىق تالداۋ مەن جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋگە كىرىسۋىمىز كەرەك.

مەديتسينالىق كادرلارمەن قامتاماسىز ەتۋ جانە ولاردى ساپالى دايارلاۋ ماڭىزدى ماسەلە بولىپ سانالادى.

بۇگىندە بىزدە نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بىرەگەي مەديتسينا مەكتەبى بار. وندا بىرىكتىرىلگەن ۋنيۆەرسيتەت كلينيكاسى جۇمىس ىستەيدى.

بۇل تاجىريبە بارلىق مەديتسينالىق جوعارى وقۋ ورىندارىنا تاراتىلۋعا ءتيىس.

وسى جانە باسقا دا شارالاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن «حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» كودەكستىڭ جاڭا رەداكتسياسىن ازىرلەۋ قاجەت.

ساپالى جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋدىڭ ادىلەتتى جۇيەسى.

ەڭبەك نارىعىنىڭ تيىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتىپ، ءاربىر ادامنىڭ ءوز الەۋەتىن ىسكە اسىرا الۋى ءۇشىن جاعداي جاساۋدىڭ ماڭىزى زور.

بارلىق نەگىزگى ماماندىق بويىنشا  زاماناۋي ستاندارتتار ازىرلەۋ قاجەت.

بۇل ستاندارتتاردا جۇمىس بەرۋشىلەر مەن بيزنەسمەندەر ەڭبەككەرلەردىڭ ءبىلىمى، قابىلەتى مەن قۇزىرەتىنىڭ قانداي بولۋى قاجەتتىگىن ناقتى بەلگىلەيدى.

كاسىبي ستاندارتتاردىڭ تالاپتارىن ەسكەرىپ، ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا باعدارلامالارىن ازىرلەۋ قاجەت نەمەسە قازىرگى باعدارلامالاردى جاڭارتۋ كەرەك.

ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىعاندار مەن جۇمىسسىزدار ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ رەزەرۆى سانالادى.

مەن ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىعاندار ماسەلەسىن قاراستىرۋ جونىندە بىرنەشە رەت تالاپ قويعانمىن.

ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى بۇل ىسكە جاۋاپسىزدىق تانىتىپ، ءاتۇستى قاراپ وتىردى.

ادامداردى ناتيجەلى جۇمىسقا تارتۋ ءۇشىن كوبىرەك مۇمكىندىك بەرىپ، ولاردىڭ جەكە كاسىبىن باستاۋىنا نەمەسە جاڭا ماماندىق الىپ، جۇمىسقا ورنالاسۋىنا جاعداي جاساۋ كەرەك.

«اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ بيزنەستى ۇيرەتۋ جونىندەگى جۇمىستارى قولداۋعا تۇرارلىق.

ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋدى جانە جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ باعدارلاماسى اياسىندا ونىڭ قۇرالدارىن نىعايتا وتىرىپ، حالىقتىڭ وسى ساناتتارىن كەڭىنەن تارتۋ قاجەت.

ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىعانداردى تىركەۋ ۇدەرىسىن مەيلىنشە جەڭىلدەتىپ، ولارعا مەملەكەت الدىنداعى مىندەتتەرىن ادال اتقارۋ ءتيىمدى بولاتىنداي جاعداي تۋعىزۋ قاجەت.

قازاقستاندىقتاردىڭ جاڭا جۇمىس ورنىن سالىستىرمالى تۇردە تەزىرەك يەلەنۋگە، سونىڭ ىشىندە ەلىمىزدىڭ باسقا دا ەلدى مەكەندەرىنەن جۇمىس تابۋعا مۇمكىندىگى بولۋعا ءتيىس.

بىرىڭعاي ەلەكتروندىق ەڭبەك بيرجاسىن كەڭ اۋقىمدا ەنگىزۋ قاجەت. وندا بوس جۇمىس ورىندارى مەن جۇمىس ىزدەۋشىلەر تۋرالى بارلىق اقپارات جيناقتالۋعا ءتيىس.

ازاماتتار ۇيلەرىنەن شىقپاي-اق كاسىبي باعدارلى تەست تاپسىرىپ، وقۋ كۋرستارى مەن مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى تۋرالى ءبىلىپ، ءوزىن قىزىقتىراتىن جۇمىس تابا الاتىن بولادى.

ەڭبەك كىتاپشالارىن دا ەلەكتروندىق فورماتقا كوشىرگەن ءجون.

ەلەكتروندىق ەڭبەك بيرجاسى تۋرالى زاڭدى 2018 جىلعى 1 ساۋىرگە دەيىن قابىلداۋ قاجەت.

الەۋمەتتىك ساياسات ازاماتتاردى تولىققاندى ەكونوميكالىق ومىرگە تارتۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى.

قازىر زەينەتاقى جۇيەسى تولىقتاي ەڭبەك وتىلىنە بايلانىستىرىلعان.

كىم كوپ جۇمىس ىستەسە، سول كوپ زەينەتاقى الاتىن بولادى.

وسىعان وراي، بارشا قازاقستاندىقتار وزدەرىنىڭ اتقاراتىن جۇمىستارىن زاڭداستىرۋعا زور ءمان بەرۋى كەرەك.

الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ جۇيەسىندە دە ەڭبەك ءوتىلى مەن وتەماقى مولشەرى اراسىنداعى ءوزارا بايلانىس كۇشەيتىلەتىن بولادى.

ءبىز 2018 جىلدان باستاپ حالىقتىڭ الەۋمەتتىك تۇرعىدان از قامتىلعان توبىنا اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك كورسەتۋدىڭ جاڭا تارتىبىنە كوشتىك.

ونىڭ شەگى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ 40 پروتسەنتىنەن 50 پروتسەنتىنە دەيىن كوتەرىلدى.

ەڭبەككە قابىلەتتى الەۋمەتتىك تۇرعىدان از قامتىلعان ازاماتتار ءۇشىن بەرىلەتىن قارجىلاي كومەك ولار جۇمىسپەن قامتۋ شارالارىنا قاتىسقان جاعدايدا عانا قولجەتىمدى بولادى.

ەڭبەككە قابىلەتسىز ازاماتتارعا مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتۋ شارالارى كۇشەيتىلەدى.

قىمباتتى قازاقستاندىقتار!

مەملەكەت ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك مىندەتتەمەلەرىنىڭ بارلىعىن تولىقتاي ورىندايدى.

2016-2017 جىلدارى زەينەتاقى مەن جاردەماقى ءۇش رەت كوبەيگەنىن ەسكە سالعىم كەلەدى.

بازالىق زەينەتاقى، جالپى العاندا، 29 پروتسەنتكە، ىنتىماقتى زەينەتاقى 32 پروتسەنتكە، بالا تۋعا بايلانىستى جاردەماقى 37 پروتسەنتكە، ال مۇگەدەكتەر مەن اسىراۋشىسىنان ايىرىلعاندارعا تولەنەتىن جاردەماقىنىڭ ارقايسىسى 43 پروتسەنتكە ءوستى.

دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسى 28 پروتسەنتكە دەيىن، ءبىلىم بەرۋ سالاسى قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسى 29 پروتسەنتكە دەيىن، الەۋمەتتىك قورعاۋ سالاسى قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسى 40 پروتسەنتكە دەيىن، «ب» كورپۋسىنداعى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ جالاقىسى 30 پروتسەنتكە، ستيپەنديالار 25 پروتسەنتكە ءوستى.

داعدارىس زامانى. ايتسە دە، الەمنىڭ ساناۋلى عانا ەلدەرى الەۋمەتتىك سالاعا جۇمسايتىن شىعىندارىن وسىلاي ارتتىرا الدى.

رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ الەۋمەتتىك سالاعا بولىنگەن شىعىنى 2018 جىلى 12 پروتسەنتكە ءوسىپ، 4,1 تريلليون تەڭگەدەن استى.

الەۋمەتتىك تولەمدەردى، سونىڭ ىشىندە زەينەتاقىنى ءوسىرۋ 3 ميلليوننان استام قازاقستاندىقتىڭ تابىستارىن كوبەيتەدى.

2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ىنتىماقتى زەينەتاقى 8 پروتسەنتكە ارتتى.

مۇگەدەكتەرگە، اسىراۋشىسىنان ايىرىلعان جانە مۇگەدەك بالالار تاربيەلەپ وتىرعان وتباسىلارىنا ارنالعان جاردەماقىلار 16 پروتسەنتكە دەيىن ءوستى.

2018 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ بازالىق زەينەتاقى ەڭبەك وتىلىنە بايلانىستى ورتاشا العاندا 1,8 ەسە كوبەيەتىن بولادى.

بۇدان بولەك، 2018 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ كامەلەتكە تولعان، بالا كەزىنەن ءبىرىنشى توپتاعى مۇگەدەكتەردى باعىپ وتىرعان اتا-انالار ۇشىن قوسىمشا مەملەكەتتىك جاردەماقىنى ەنگىزۋدى تاپسىرامىن.

ءبىر ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن كەم ەمەس مۇنداي جاردەماقىنى شامامەن 14 مىڭ وتباسى اي سايىن الادى.

2018 جىلى وسى ماقساتقا 3 ميلليارد تەڭگەگە دەيىن قارجى قاجەت بولادى.

مۇعالىم مارتەبەسىن ارتتىرۋ ماقساتىمەن ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭارتىلعان مازمۇنىنا كوشكەن ۇستازداردىڭ لاۋازىمدىق جالاقىسىن 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ 30 پروتسەنتكە كوبەيتۋدى تاپسىرامىن.

جاڭارتىلعان مازمۇن دەگەنىمىز – حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي كەلەتىن جانە نازارباەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرىندە بەيىمدەلۋدەن وتكەن زاماناۋي وقۋ باعدارلامالارى.

بۇلار ءبىزدىڭ بالالارىمىزعا قاجەتتى فۋنكتسيونالدىق ساۋاتتىلىق پەن سىني تۇرعىدان ويلاۋ قابىلەتىن دارىتادى.

سونىمەن قاتار 2018 جىلى كاتەگوريالار اراسىنداعى الشاقتىقتى ارتتىرىپ، مۇعالىمدەر ءۇشىن بىلىكتىلىك دەڭگەيىن ەسكەرەتىن كاتەگوريالاردىڭ جاڭا كەستەسىن ەنگىزۋدى تاپسىرامىن.

كاتەگوريالاردى بۇكىل الەمدە قولدانىلىپ جۇرگەن ۇلتتىق بىلىكتىلىك تەست ارقىلى بەرۋ كەرەك.

بۇل پەداگوگتاردى وزدەرىن ۇدايى جەتىلدىرۋگە ىنتالاندىراتىن بولادى.

ناتيجەسىندە، مۇعالىمدەردىڭ جالاقىسى بىلىكتىلىگىنىڭ راستالۋىنا بايلانىستى تۇتاستاي العاندا 30 پروتسەنتتەن 50 پروتسەنتكە دەيىن وسەدى.

بۇل ءۇشىن بيىل قوسىمشا 67 ميلليارد تەڭگە ءبولۋ قاجەت.

سەگىزىنشى. ءتيىمدى مەملەكەتتىك باسقارۋ.

مەملەكەتتىك اكىمشىلەندىرۋ كەزىندە كاسىپكەرلەر مەن تۇرعىنداردىڭ شىعىندارىن قىسقارتۋعا بايلانىستى جۇمىستاردى جالعاستىرۋ قاجەت.

وسىعان وراي بيزنەستى رەتتەۋگە قاتىسۋدى ءارى قاراي ازايتۋعا باعىتتالعان زاڭ قابىلداۋدى جىلدامداتۋ كەرەك.

«ءبىر تەرەزە» قاعيداتى بويىنشا بيزنەسكە مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتۋ ۇدەرىستەرىن تسيفرلاندىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ قاجەت.

مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەرىنىڭ ينتەگراتسياسى «ءبىر ءوتىنىش» قاعيداتى بويىنشا جەكەلەگەن مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋدەن كەشەندى قىزمەت كورسەتۋگە كوشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

سونىمەن قاتار تابيعي مونوپوليا سۋبەكتىلەرى كورسەتەتىن قىزمەتتەرىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ جونىندەگى جۇمىستى جالعاستىرۋ كەرەك.

ولار ءۇشىن جانە ەنەرگيا وندىرۋشىلەر ءۇشىن ينۆەستيتسيالىق باعدارلامالارىن ەسكەرىپ، نەگىزدەلگەن تاريفتەردى بەلگىلەۋ ماڭىزدى.

بيزنەس-كليماتتى جاقسارتۋ ءۇشىن باتىل ءىس-قيمىل تالاپ ەتىلەدى، اسىرەسە وڭىرلىك دەڭگەيدە.

ۇكىمەت بيزنەستى كولەڭكەدەن شىعارىپ، ونى قولداۋعا باعىتتالعان جۇيەلى شارالاردىڭ جاڭا پاكەتىن دايىنداۋعا ءتيىس.

مەملەكەتتىك ورگاندارعا باعىنىشتى ۇيىمداردىڭ سانىن قىسقارتۋ ەسەبىنەن جەكەشەلەندىرۋ جوسپارىن كەڭەيتە وتىرىپ، ونى ىسكە اسىرۋدى جەدەلدەتۋ قاجەت.

اكىمشىلىك شىعىنداردى ازايتۋ ءۇشىن  ۆەدومستۆوعا باعىنىشتى ناقتى قاجەتتى ۇيىمداردى مۇمكىندىگىنشە بىرىكتىرۋ كەرەك.

بوساعان قاراجاتتى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ فاكتورلىق-بالدىق شكالاعا نەگىزدەلگەن جاڭا ەڭبەكاقى جۇيەسىن ەنگىزۋگە باعىتتاۋ قاجەت.

بۇل ورتالىقتاعى جانە وڭىرلەردەگى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر جالاقىسىنىڭ ديسپروپورتسياسىن قىسقارتادى، سونداي-اق جۇمىستىڭ سيپاتى مەن تيىمدىلىگى ەسكەرىلەتىن بولادى.

ۇكىمەتكە مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگىمەن بىرلەسىپ، 2018 جىلى ورتالىق جانە جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ورگانداردا وسى جۇيەنى ەنگىزۋدىڭ پيلوتتىق جوبالارىن ىسكە اسىرۋدى تاپسىرامىن.

وڭىرلەردەگى مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ تيىمدىلىك الەۋەتىن ولاردىڭ ەكونوميكالىق دەربەستىگى مەن جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ ارقىلى مەيلىنشە تولىق اشۋ كەرەك.

جالپى العاندا، وڭىرلىك ساياسات وڭىرلەردىڭ شىعىندارىن تەڭەستىرۋدەن جەكە تابىستارىنىڭ ءوسىمىن ىنتالاندىرۋعا باعىتتالۋعا ءتيىس.

اتاپ ايتقاندا، بۇگىندە الەمدەگى ءاربىر ونىنشى جۇمىس ورنىن اشىپ وتىرعان سىرتتان كەلۋشىلەر ءتۋريزمى مەن ىشكى تۋريزم كەز كەلگەن ءوڭىر ءۇشىن پەرسپەكتيۆالىق تابىس كوزدەرىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى.

ۇكىمەت ۆيزا ماسەلەلەرىن جەڭىلدەتۋدى، ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋدى جانە تۋريزم سالاسىنداعى كەدەرگىلەردى الىپ تاستاۋدى قامتيتىن كەشەندى شارالار قابىلداۋى كەرەك.

فيسكالدى ورتالىقسىزداندىرۋ اياسىندا شاعىن جانە ورتا بيزنەستەن تۇسەتىن كورپوراتيۆتى تابىس سالىعىن وڭىرلىك بيۋدجەتتەرگە بەرۋ ماسەلەسىن شەشۋ كەرەك.

2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ 2 مىڭنان استام ادام تۇراتىن اۋداندىق ماڭىزى بار قالالار، اۋىلدار مەن اۋىلدىق وكرۋگتەردە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋدىڭ دەربەس بيۋدجەتى مەن كوممۋنالدىق مەنشىگىن ەنگىزۋ زاڭ جۇزىندە بەلگىلەنگەن.

2020 جىلدان باستاپ بۇل نورمالار بارلىق ەلدى مەكەندەردە كۇشىنە ەنەدى.

سالىقتىق جانە سالىقتان تىس باسقا دا تۇسىمدەردىڭ 7 ءتۇرى، سونداي-اق شىعىنداردىڭ 19 باعىتى اۋىل بيۋدجەتىنە بەرىلدى.

بۇل جەرگىلىكتى ماڭىزى بار ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن حالىقتى تارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك ورگاندار ناقتى ۋاقىت جانە جەدەل جاۋاپ بەرۋ رەجىمىندە ازاماتتاردىڭ ەسكەرتپەلەرى مەن ۇسىنىستارىن ەسەپكە الۋ ءۇشىن زاماناۋي تسيفرلىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋعا ءتيىس.

مەملەكەت پەن كومپانيالار جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزە وتىرىپ، ءوز اقپاراتتىق جۇيەلەرى مەن قۇرىلعىلارىنىڭ بەرىك قورعالۋىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك.

بۇگىندە كيبەرقاۋىپسىزدىك ۇعىمى تەك اقپاراتتى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار وندىرىستىك جانە ينفراقۇرىلىمدىق نىسانداردى باسقارۋ تەتىگىن قورعاۋ دەگەندى دە بىلدىرەدى.

وسى جانە وزگە دە شارالار قازاقستاننىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ستراتەگياسىندا كورىنىس تابۋعا ءتيىس.

توعىزىنشى. جەمقورلىقپەن كۇرەس جانە زاڭنىڭ ۇستەمدىگى.

جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋعا باعىتتالعان كۇرەس جالعاسا بەرەدى.

كوپ جۇمىس ىستەلىپ جاتىر.

سوڭعى 3 جىلدا عانا جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەر مەن مەملەكەتتىك كومپانيالاردىڭ باسشىلارىن قوسا العاندا، جەمقورلىق ءۇشىن 2,5 مىڭنان استام ادام سوتتالدى.

وسى ۋاقىت ىشىندە ولاردىڭ 17 ميلليارد تەڭگە كولەمىندە كەلتىرگەن زالالى وتەلدى.

مەملەكەتتىك ورگاندارداعى پروتسەستەردى، سونىڭ ىشىندە ولاردىڭ حالىقپەن جانە بيزنەسپەن قارىم-قاتىناسىن تسيفرلاندىرۋ ماڭىزدى بولىپ سانالادى.

اتاپ ايتقاندا، ازاماتتار ءوز وتىنىشتەرىنىڭ قالاي قاراستىرىلىپ جاتقانىن كورىپ، دەر كەزىندە ساپالى جاۋاپ الۋعا ءتيىس.

سوت جانە قۇقىق قورعاۋ جۇيەلەرىن ينستيتۋتسيونالدى تۇرعىدان وزگەرتۋ جۇزەگە اسىرىلۋدا.

زاڭناماعا قىلمىستىق پروتسەستەگى ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ ءىسىن كۇشەيتۋدى، ونىڭ اسىرە قاتاڭدىعىن باسەڭدەتۋدى كوزدەيتىن نورمالار ەنگىزىلدى.

ادۆوكاتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن سوتقا دەيىنگى ساتىداعى سوت باقىلاۋىنىڭ اياسى كەڭەيدى.

قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ وكىلەتتىگى مەن جاۋاپكەرشىلىك شەگى ايقىندالدى.

ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىنا كەپىلدىكتى نىعايتۋ، قۇقىق ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، قۇقىق قورعاۋ قىزمەتىن ىزگىلەندىرۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋ قاجەت.

قوعامدىق ءتارتىپتى ساقتاۋ جانە قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ سالاسىندا كوشەلەردە جانە ادام كوپ جينالاتىن قوعامدىق ورىنداردا بەينەباقىلاۋ جۇرگىزەتىن، ازاماتتاردى انىقتايتىن جانە جول قوزعالىسىن قاداعالايتىن ينتەللەكتۋالدى جۇيەلەردى بەلسەندى تۇردە ەنگىزۋ كەرەك.

ونىنشى. «اقىلدى قالالار» «اقىلدى ۇلت» ءۇشىن.

2018 جىل – ەلوردامىز استانانىڭ 20 جىلدىعىن اتاپ وتەتىن مەرەيتويلى جىل.

باس قالامىزدىڭ قالىپتاسۋى جانە ەۋرازيانىڭ ماڭىزدى دامۋ ورتالىقتارىنىڭ قاتارىنا قوسىلۋى – بارشامىزدىڭ ورتاق ماقتانىشىمىز.

زاماناۋي تەحنولوگيالار جىلدام ءوسىپ كەلە جاتقان مەگاپوليستىڭ پروبلەمالارىن ءتيىمدى شەشۋگە جول اشادى.

«سمارت سيتي» تۇجىرىمداماسى مەن قالاعا قونىس اۋداراتىن ادامداردىڭ قۇزىرەتتەرىن دامىتۋ نەگىزىندە قالالىق ورتانى باسقارۋدى كەشەندى تۇردە ەنگىزۋ قاجەت.

الەمدە ينۆەستورلار ءۇشىن قالالار باسەكەگە تۇسەدى دەگەن تۇسىنىك قالىپتاستى.

ولار ەلدى ەمەس، جايلى ءومىر ءسۇرىپ، جۇمىس ىستەيتىن قالانى تاڭدايدى.

سوندىقتان، استانانىڭ تاجىريبەسى نەگىزىندە «سمارت سيتي» «ەتالوندى» ستاندارتىن قالىپتاستىرىپ، قازاقستان قالالارى اراسىندا وزىق پراكتيكانى تاراتۋدى جانە تاجىريبە الماسۋ ءىسىن باستاۋ كەرەك.

«اقىلدى قالالار» وڭىرلىك دامۋدىڭ، يننوۆاتسيانى تاراتۋدىڭ جانە ەلىمىزدىڭ بارلىق اۋماعىندا تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ لوكوموتيۆتەرىنە اينالادى.

مىنە، الدىمىزدا تۇرعان 10 مىندەت وسى. بۇلار – تۇسىنىكتى ءارى ايقىن.

قىمباتتى قازاقستاندىقتار!

ءبىز ساياسي تۇراقتىلىق پەن قوعامدىق كەلىسىمنىڭ ارقاسىندا ەكونوميكامىزدى، ساياساتىمىزدى جانە سانامىزدى جاڭعىرتۋعا كىرىستىك.

تەحنولوگيالىق جانە ينفراقۇرىلىمدىق تۇرعىدان دامۋدىڭ جاڭا كەزەڭىنە تىڭ سەرپىن بەرىلدى.

كونستيتۋتسيالىق رەفورما بيلىك تارماقتارى اراسىنداعى بالانستى  ناقتىلاي ءتۇستى.

ءبىز ۇلتتىق سانانى جاڭارتۋ ۇدەرىسىن باستادىق.

بۇل بازالىق ءۇش باعىت قازاقستان جاڭعىرۋىنىڭ جۇيەلى ءۇش تۇعىرى بولىپ سانالادى.

ءبىز جاڭا زامانعا ساي بولۋ ءۇشىن ءتورتىنشى ونەركاسىپتىك رەۆوليۋتسيا جاعدايىنداعى تاريحي ورلەۋ باستاۋىندا تۇرعان ءبىرتۇتاس ۇلت بولۋىمىز كەرەك.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ

قازاقستان پرەزيدەنتى

Abai.kz