بۇل - ۆاسيلي يۆانوۆيچ دەيتىن ورىس مايدانگەرى ەكەن. ءبىرازدان بەرى الەۋمەتتىك جەلىنىڭ رەسەيدەگى تۇتىنۋشىلارى وسى قاريانىڭ يوسيف ستالين جايلى سوزدەرىن تالقىلاپ، تاراتىپ جاتىر.

مامىرداعى جەڭىس شەرۋى كەزىندە بلوگەرلەرگە سوعىس جايلى سويلەپ تۇرىپ ول ءستاليننىڭ ساۋاتسىز باسشى بولعانىن ايتىپتى.

نە كەرەك، قازىر بريتانيا مەن فرانتسيا بىرلەسىپ تۇسىرگەن «ءستاليننىڭ ءولىمى» اتتى كينوكارتينا پوست-كەڭەستىك ەلدەردە قاتاڭ تسەنزۋراعا ۇشىراپ، كينوتەاترلاردان الىنىپ تاستالدى.

ساتيرالىق كومەديا جانرىنداعى سول تۋىندىنى كورۋگە كوپشىلىك زار بولدىق. سيۋجەتى مىناداي:

قاندىقول ءستاليندى جەرلەۋ ءراسىمى اياقتالىسىمەن، كسرو تاعىنا تالاس باستالادى. تاقتالاسقا تۇسكەن باقتالاستاردىڭ ءبىرى – نيكيتا حرۋششەۆ بولسا، ەكىنشىسى – لاۆرەنتي بەريا.  بۇل ەكەۋى پوليتبيۋرونىڭ كارى سۇيەك، قۋ باس، ىشقىرى توقتامايتىن ىلعي شالدارىن وزدەرىنە قاراتپاققا جانتالاسادى. ول از دەگەندەي، ءستاليننىڭ بالالارى: سۆەتا دەگەن ءساۋسالىمىن ءبىرى، ۆاسيلي دەگەن ناكوسىن ەكىنشىسى اينالدىرا باستايدى. وزىنە قاراتپاققا، ارينە. ءسويتىپ، بۇل ەكەۋىنىڭ تالاسىنا سابەت ارمياسىن باسقارعان گەورگي جۋكوۆ ارالاسادى. اقىرىندا حرۋششەۆ پەن جۋكوۆ اۋىزجالاسىپ ءجۇرىپ، بەريانى ىعىستىرىپ شىعارادى. وقيعا وسىلاي ءوربيدى.

بۇل كارتينا رەسەيدە، بەللورۋسسيادا جانە قازاقستاندا كورسەتىلگەن جوق.

ەندى جاڭاعى ۆاسيلي يۆانوۆيچ دەيتىن شالعا قايتا ورالايىق. پوست-كەڭەستىك ەلدەر اۋقىمىندا بريتاندىق سيۋجەتتىڭ جايى قىزۋ تالقىلانىپ جاتقان بۇل تۇستا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسقان ۆاسيلي يۆانوۆيچ دەيتىن بىرەۋ شىعىپ، بۇگىنگى كرەملدىك ەليتا ءپىر تۇتاتىن ءستاليندى ساۋاتسىز قاڭعىباسقا تەڭەيدى. ءتىپتى، سول سوعىستى باستاعان قاندىقول قاراقشى دەپ پىكىر ايتادى.

ءبىز الگى الەۋمەتتىك جەلىنى شارلاپ كەتكەن ورىس تىلىندەگى بەيجازبانى قازاقشاعا قوتارىپ بەرۋدى ءجون كوردىك. بۇل - دا پىكىر.

«ماعان العىس ايتۋدىڭ قاجەتى جوق. نە ءۇشىن؟! ءبىز جانە ءبىزدىڭ ارميا بۇكىل الەمگە ماسقارا بولدىق. قولباسشىلىقتى قايداعى ءبىر قاڭعىباس، ساۋاتسىز سلاتينگە تاپسىرىپ قويدىق. سوندىقتان، ءبىز وسىنشاما شىعىنعا ۇشىرادىق. ءبىزدەگى ادام شىعىنى نەمىس اريمياسىنان الدەقايدا كوپ بولدى. ءتىپتى، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستى ستايلين يتتءىڭ ءوزى باستادى»، - دەيدى ۆاسيلي يۆانوۆيچ.

بەينەجازبانى ءتۇسىرىپ تۇرعان جاس بلوگەر مايدانگەردەن سول سوعىستا سابەت ارمياسى قالاي جەڭگەنىن سۇرايدى.

«ءبىز سوعىستا جەڭگەن جوقپىز. سوعىس اياقتالعان سوڭ، ستالين ماراپات الۋدان باس تارتىپ: «مەن سوعىستا جەڭىلدىم. پارادتى قابىلداي المايمىن. جۋكوۆ، سەن قابىلداپ الاسىڭ» دەگەن بولاتىن.

ناعىز باتىرلار – پوكرىشكين، قاجىگۇلوۆ، مىنە، ولار شىنايى سوعىستى. بىزدە ناعىز باتىرلار از بولدى.  بىزدىڭ ارامىزدان ءستاليندى اتىپ نەمەسە بۋىندىرىپ ولتىرۋگە ءداتى جەتەتىن، ناپولەون سەكىلدى ءستاليننىڭ قولىنان قولباسشىلىقتى تارتىپ الىپ، اسكەر باسقاراتىن ناعىز باتىرلار تابىلمادى. ەگەر سونداي ادام تابىلعان بولسا، مۇنشا ادام شىعىنا بولماس ەدى. ەكىنشى دۇنيجۇزىلىك سوعىس بولمايتىن ەدى»، - دەيدى مايدانگەر.

ول ول ما، سول سوعىستىڭ تۇتىناۋىنا نەگىزگى سەبەپشى بولعان ستالين مەن گيتلەردىڭ ايىرماسى جوق دەيدى ارداگەر.

«ستالين باستادى عوي. ستالين عوي، نەمىستەرمەن بىرگە پولشاعا شابۋىلداعان. ستالين ۋرال ماڭىندا 40 مىڭ وفيتسەردى اتتى.  200 مىڭ پولياك ەليتاسىنا كىرەتىندەردى قىرىپ سالدى. مەن سەكىلدى سوعىس ارداگەرىن ەندى كەزدەستىرمەءيسىز. مۇمكىن سەندەرگە شىندىقتا ايتا الاتىن مىڭنان ءبىرى جولىعىپ قاپ جاتىر», - دەپ تۇيىندەيدى پىكىرىن ۆاسيلي يۆانوۆيچ.

نۇرزات توعجان

Abai.kz