اللا قالاسا، ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ 6-10 ماۋسىم كۇندەرى قىتايدىڭ تسينداو قالاسىندا وتەتىن شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى (شىۇ) مەملەكەت باسشىلارىنىڭ كەزەكتى كەزدەسۋىنە قاتىسادى.

شىنىن ايتۋ كەرەك، ەلباسىمىزدىڭ وسىناۋ ساپارىن، باسقانى بىلاي قويعاندا، الەمنىڭ ءار شالعايىندا تارىداي شاشىراپ جۇرگەن بەس ميلليون قازاق دەمىن ىشىنە تارتىپ، كۇتىپ وتىر. ەكى جىلعا تاياۋ ۋاقىتتان بەرى قىتايدا جۇرگىزىلىپ جاتقان ساياسي قىسىمعا ۇشىراپ، تاعدىرى قىل ۇستىندە تۇرعان شىڭجاڭ ولكەسىندەگى قانداستارىمىزدىڭ جالعىز ءۇمىتى تەك قانا نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ وسى ساپراىنا بايلانىپ تۇر! ءۇمىت پەن كۇدىكتىڭ الما-كەزەك شارپىسۋى ءتۇن ۇيقىمىزدى قاشىرۋدا.

ەل بولعان سوڭ مۇنداي قيىن ساتتە ءارتۇرلى پىكىرلەر مەن بولجامداردىڭ ايتىلۋى ءسوزسىز. بىرەۋ ەكى ەل باسشىلارىنىڭ كەزەكتى كەزدەسۋىندە بۇل ماسەلە  كوتەرىلەدى دەسە، ەكىنشى ءبىرۋ ونى جوققا شىعارىپ، زارەڭدى ۇشىرادى.

بۇل جەردە ءبىر نارسە انىق: قازاق كوشىنىڭ – اۆتورى ەلباسى. ونىڭ ۇستىنە، كوشى-قون – ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ەل تاۋەلسىزدىگىن جاريالاۋدان بۇرىن جولعا قويعان تۇڭعىش ءھام ۇلى ساياساتى!  نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ كەمەڭگەر تۇلعا، كورەگەن باسشى ەكەنىن تورتكۇل دۇنيەگە بىردەن تانىتقان دا – وسى الىستا جۇرگەن اعايىندى اتاجۇرتقا شاقىرۋ تۋرالى شىعارعان باتىل ءارى تاريحي شەشىمى! قىسقاسى الەمدەگى بارشا قازاقتىڭ اتاسى دا، يەسى دە تاعى سول نۇرسۇتان نازارباەۆ! سول ءۇشىن دە مارتەبەلى پرەزيدەنتىمىز قازاق كوشى تۋرالى تۇڭعىش قاۋلى شىققان 1991 جىلدىڭ 18 قاراشاسىنان بەرى شەتەلدەگى قانداستارىن اتاجۇرتىنا «كەل-كەل!» دەپ، شاقىرۋمەن كەلەدى.  ءسوز قىتايداعى قازاقتار تۋرالى بولىپ وتىر عوي، ەلباسىمىز وسىناۋ الىپ كورشىمىزگە بارعان ءار ساپارىندا، قحر-دىڭ قاي باسشىسىمەن كەزدەسۋىندە بولسىن، ول ەلدەگى قازاق ماسەلەسىن نازاردان تىس قالدىرعان ەمەس. ءتىپتى، قۇلجاعا دەيىن كەلىپ، قانداستارىنىڭ داستارقانىنان ءدام تاتقانى دا بار...

مىسالى، كورنەكتى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى، اتاقتى ديپلومات قاسىم-جومارت توقاەۆ 1995 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنداعى ەلباسىمىزدىڭ قىتايعا جاساعان ساپارىن، سول كەزدەگى قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ توراعاسى تسزيان تسزەمينمەن كەزدەسۋىن ەسكە الىپ، ءوز كىتابىندا بىلاي دەپ جازادى: «... دەگەنمەن، بۇل ماسەلە جونىندە دە ءپرينتسيپتى ۋاعدالاستىققا قول جەتكىزدىك: قازاقستانعا تۇراقتى تۇرۋعا كوشكىسى كەلەتىن ۇلتى قازاق قحر ازاماتتارىنا قىتاي ۇكىمەتى تاراپىنان ەشبىر كەدەرگى جاسالمايدى. بۇل ماڭىزدى كەلىسىم قىتايدان كوشىپ كەلەم دەگەن ورالماندار سانىن ارتتىرا تۇسۋگە جاردەمدەسەرى انىق» (ق.توقاەۆ، «بەلاسۋ» كىتابى، 212-بەت).

ءوزىمىزدىڭ وسىناۋ ورايدى قولدان جىبەرىڭكىرەپ الماعانىمىز بولماسا، تاۋەلسىزدىكتىڭ 27 جىلىندا، بەكەر وبالى نە كەرەك،  ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ  قانداستارىن جات جۇرتتا قالدىرماۋعا تىرىسىپ-اق باقتى...

قازاق «نار جولىندا جۇك قالمايدى» دەيدى، تۋعان حالقىنىڭ باعىنا تۋعان ازامات «قىتايداعى قانداستارىمىزدىڭ بۇگىنگى قيىن تاعدىرىنان حابارسىز، شىۇ ساميتىندە سي تسزينپينمەن بولاتىن ەكەۋ ارا كەزدەسۋدە بۇل ماسەلە كوتەرىلمەيدى» دەگەنگە ءوز باسىم سەنبەيمىن، تسزيان تسزەمينمەن سويلەسكەن پرەزيدەنت سي تسزينپينمەن دە كەلىسىمگە كەلەدى. شىڭجاڭداعى قازاقتار تۋرالى اڭگىمە ءسوزسىز قوزعالادى، قوزعالۋى كەرەك!

جالپى شاڭحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ماقسات-مۇددەسى الدەقاشان ايقىندالعان، جۇمىسى ءبىر ىزگە تۇسكەن قۇرىلىم عوي. كەزەكتى باس قوسۋدا دا سول وتكەندى سارالاپ، جاڭا جاعدايعا بايلانىستى ءىس-قيمىل جاساۋدىڭ تەتىكتەرى قاراستىرىلۋى مۇمكىن. ال، مەنىڭ كوڭىل تۇيسىگىمدە ەلباسىمىز بۇل جولى اتالعان جينالىسقا ارنايى شىڭجاڭداعى قانداستارىمىزدىڭ ماسەلەسى ءۇشىن كەتىپ بارا جاتقانداي سەزىلەدى!

ونىڭ ۇستىنە، جاقىندا عانا (4 ساۋىردە) قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ توراعاسى سي ءتسزينپيننىڭ مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ اتىنا   العىس حات جولداپ،  «ءسىزدىڭ كورەگەن باسشىلىعىڭىزدىڭ ارقاسىندا ەلىڭىز əلەۋمەتتىك ۇيلەسىم مەن تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ، ەكونوميكانى دامىتۋ جəنە حالىقتىڭ əل-اۋقاتىن جاقسارتۋ ىسىندە مول جەتىستىكتەرگە جەتتى. بۇگىندە قازاقستان حالىقارالىق ارەنادا زور بەدەلگە يە بولىپ وتىر. مەن ەكىجاقتى قارىم-قاتىناستى دامىتۋعا ەرەكشە مəن بەرەمىن، تابىستى بايلانىستارىمىز بەن بەرىك دوستىعىمىزدى قادىر تۇتامىن. ەلىمىز بەن حالقىمىزدىڭ يگىلىگى ءۇشىن جان-جاقتى ستراتەگيالىق əرىپتەستىككە باعىتتالعان قىتاي-قازاقستان قارىم-قاتىناسىن جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋ جولىندا سىزبەن بىرلەسە كۇش جۇمىلدىرۋعا دايىن ەكەنىمدى بىلدىرەمىن. شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ سامميتىندە وزىڭىزبەن تاعى دا جۇزدەسۋدى اسىعا كۇتەمىن»، – دەگەنى ەسىمىزدە!

"...جۇزدەسۋدى اسىعا كۇتىپ" جۇرگەن قحر باسشىسىمەن قر پرەزيدەنتى گەوەكونوميكالىق ماسەلەلەرمەن قاتار ءبىز جوعارىدا ءسوز قىلعان قازاق كوشى تۋرالى دا كەزەكتى رەت كەلەلى اڭگىمە قوزعاپ، كەلىسىمدەرگە قول قويادى دەپ سەنەيىك. ەندەشە، ەلباسىمىزدىڭ ساپارى ءساتتى بولسىن!

اۋىت مۇقيبەك

 05.06.2016

استانا

Abai.kz