GALA Invest Consulting توبىنىڭ پرەزيدەنتى گالينا شالعىمباەۆا حانىم، قازاقستاندا قۇندى قاعازدار نارىعىن باقىلاۋعا الاتىن ارنايى ورگان قۇرىلۋى ءتيىس دەگەندى ايتادى.

«كەزىندە، ەلىمىزدە نارىقتىڭ بۇل سالاسىن قاداعالاپ وتىرعان قۇندى قاعازدار جونىندە ۇلتتىق كوميسسيا بولعانى بەلگىلى، مەنىڭشە سول تاجىريبەگە قايتا ورالعانىمىز دۇرىس. ويتكەنى، قازاقستاندا مەگا باقىلاۋشى (قارجىلىق باقىلاۋ اگەنتتىگى – «ىسكەر») قۇرعاننان ەشتەڭە ۇتقان جوقپىز. ەگەر ءبىز قور نارىعىن دامىتۋعا شىن نيەتپەن نازار اۋدارامىز دەسەك، وندا نارىقتىڭ وسى سالاسىمەن عانا اينالىساتىن ارنايى ورگان بولۋى ءتيىس»، - دەيدى شالعىمباەۆا حانىم.

ماماننىڭ پىكىرىنشە، قۇندى قاعازدار جونىندەگى كوميسسيادان باس تارتا وتىرىپ، وتاندىق نارىق، ەڭ الدىمەن وسى سالانىڭ بىلىكتى ماماندارىنان ايرىلىپ قالدى. ەكىنشىدەن، قۇندى قاعازدار نارىعىن ۇيلەستىرۋ بارىسى اتالعان نارىقتىڭ دامۋ قارقىنىنان قالىس قالىپ جاتىر.

«بۇگىنگى ءوزىمىز بايقاپ وتىرعان پروبلەمالار وسىدان تۋىنداپ وتىرسا كەرەك. ارينە، قۇندى قاعازدار ەميسسياسىن تىركەۋ فورمالدى تۇردە بولسا دا ءجۇرىپ جاتىر، بۇل پروتسەستى قارجىلىق باقىلاۋ اگەنتتىگى ۇيلەستىرىپ، قاداعالاپ تا وتىر. قاعاز جۇزىندە ەميتەنت تە قاداعالاۋشى ورگاننىڭ بارلىق تالاپتارىنا ساي. سوعان قاراماستان، قازىرگى كۇنى ءبىز كومپانيالاردىڭ ءبىرازى دەفولتقا ۇشىراپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز»، - دەيدى گالينا شالعىمباەۆا.

GALA Invest Consulting باسشىسىنىڭ بۇل پىكىرىن «تەنگري فينانس» باسقارۋشى كومپانياسىنىڭ ساراپتاۋ جانە تاۋەكەلدى باسقارۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى باۋىرجان تولەپوۆ تە قارسى ەمەس. ساراپشىنىڭ پايىمىنشا، سوڭعى جىلدارى بانك سەكتورى ءبىرشاما جوعارى دەڭگەيدى يگەرىپ، جەتەكشى پوزيتسياعا شىقتى، ءوز تاراپىنان بۇل جەتىستىك – قور نارىعىن قاداعالاۋ مۇمكىندىگىن ويسىراتىپ تاستادى.

«مەنىڭ ويىمشا، قاداعالاۋ قىزمەتىن مەيلىنشە جوعارى دەڭگەيگە شىعارعان دۇرىس، مۇمكىن، ءتىپتى، ارنايى ورگان قۇرۋ جولىمەن دە، نە بولماسا قارجىلىق باقىلاۋ اگەنتتىگى نەگىزىندە قاداعالاۋ شارالارىن دامىتۋ كەرەك»، - دەپ ەسەپتەيدى باۋىرجان تولەپوۆ.

ساراپشى ماماننىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى تاڭدا، سونداي-اق ەميتەنتتەردىڭ قارجىلىق ەسەبىنە قاتىستى تالاپتاردى كۇشەيتۋ كەرەك. سوندا، قولىندا باعالى قاعازى بارلار كومپانيالاردىڭ شىنايى قارجىلىق جاعدايى جونىندە تولىققاندى مالىمەت الىپ، ءتيىستى باعاسىن بەرەدى. مىسال رەتىندە تولەپوۆ مىرزا اقش-تىڭ تاجىريبەسىن العا تارتادى، وندا ەسەپ بەرۋ ستاندارتتارى مەيلىنشە قاتاڭ.

«اقش-تا ەميتەنتتەر ەسەپ مالىمەتتەرىن جۇزدەن استام بەتكە جازىپ، ۇسىنادى. وندا كومپانيانىڭ بار قىزمەتى، ءتىپتى كومپانيا باسشىلارىنىڭ بولاشاق كورسەتكىشتەر جونىندەگى پىكىر-ويى تۇگەل كورسەتىلەدى. ال، بىزدە ەسەپ بەرۋ دەگەنىڭىز، انشەيىن، فورمالدى تۇردە جۇرگىزىلەتىن شارا. كەيدە، ءتىپتى، ەسەپ اۆتورلارى دايىن نۇسقا، ياعني شابلونداردى قولدانعانداي بولىپ كورىنەدى، ويتكەنى كەيبىرەۋلەر ءوز كومپانياسىنىڭ اتىن جازۋدى، نە ەسەپ بەرۋ كۇنىن كورسەتۋدى دە ۇمىتىپ جاتادى»، - دەيدى ساراپشى مامان.

دەسەك تە، قارجىلىق نارىق پەن قارجىلىق ۇيىمداردى رەتتەۋ جانە قاداعالاۋ اگەنتتiگiنىڭ بۇل ماسەلەدە ءوز پىكىرى بار. قارجىلىق باقىلاۋ اگەنتتىگى قۇندى قاعازدار نارىعىن قاداعالاۋ ءۇشىن ارنايى ورگان قۇرۋدىڭ ەش قاجەتى جوق دەپ ەسەپتەيدى.

«بىزدە مەگاۇلەستىرۋشى بار، ياعني قارجى نارىعىنىڭ بارلىق سالالارىن بىرىكتىرىپ وتىرعان ءبىرتۇتاس ۇيلەستىرۋشى. مەگاۇلەستىرۋشى جۇرگىزىپ وتىرعان جۇمىس تا ناتيجەلى، ويتكەنى ءبىز قارجى نارىعىنىڭ ءار سەكتورىن قاداعالاپ، باقىلاپ، ۇيلەستىرىپ وتىرۋ جولىندا ءبىر ىزگە سالىنعان بىرەگەي ادىستەردى قولدانامىز. سونىمەن قاتار، ءبىز نارىق ىشىندەگى پروتسەستەر قارجى ۇيىمدارىنا قالاي ىقپال ەتىپ وتىر جانە دە تاۋەكەل ءتۇرىنىڭ ءبىر سەگمەنتتەن ەكىنشىسىنە ءوتۋ مۇمكىندىگى بار ما، سونى ءجىتى قاداعالاپ وتىرامىز، ايتالىق بانك تاۋەكەلى قۇندى قاعازدار نارىعىنا ءوتىپ كەتپەي مە، نە زەينەتاقى، ساقتاندىرۋ نارىقتارى ۇشىنىپ قالماي ما دەگەن تۇرعىدا»، - دەپ تۇسىندىرەدى بۇل تۇرعىدا قارجىلىق باقىلاۋ اگەنتتىگى ءتورايىمىنىڭ ورىنباسارى الينا الدامبەرگەن.

سونداي-اق، قارجىلىق باقىلاۋ اگەنتتىگىنىڭ وكىلى، ەميتەنتتەردىڭ دەفولتقا ۇشىراۋىنا بايلانىستى اگەنتتىك قۇندى قاعازدار نارىعىنا ءتيىستى دەڭگەيدە كوڭىل بولە الماي وتىر دەپ پايىمداۋ قيسىنسىز، ءتىپتى ورىنسىز دەگەندى ايتادى.

«اگەنتتىك قۇندى قاعازداردىڭ شىعارىلۋى مەن ينۆەستورلار قۇقىن قورعاۋدى ەميتەنتتەرگە باعىشتاپ جۇرگىزەدى. قارجىلىق باقىلاۋ اگەنتتىگى ەميتەنتتەردىڭ كرەديت ساپاسىنا تالاپ قويماۋى ءتيىس، بۇگىن كورىنىس بەرىپ جاتقان دەفولتتار وسىنىڭ سالدارى. كردەيت ساپاسىن نارىقتىڭ ءوزى جانە ينۆەستورلار انىقتاۋى ءتيىس. الايدا، ءىس جۇزىندە ءبىز ينۆەستورلاردىڭ بۇل ماسەلەدە السىزدىك تانىتىپ وتىرعانىنا كۋامىز، سوندىقتان دا ولار دەفولتقا ۇشىراپ جاتىر»، - دەپ تۇسىندىرەدى الدامبەرگەن حانىم.

سونىمەن قاتار، اگەنتتىك ءتورايىمىنىڭ ورىنباسارى، بۇگىنگى تاڭدا قارجىلىق باقىلاۋ اگەنتتىگىندە قۇندى قاعازدار شىعارۋ ءتارتىبىن كۇشەيتۋ جونىندە زاڭناماعا وزگەرىس ەنگىزۋ ماسەلەسى قاراستىرىلىپ جاتقانىن يىلگە تيەك ەتتى.

«ءبىز باعالى قاعازداردى ۇستاۋشىلاردىڭ قۇقىن قورعاۋ باعىتىندا قوسىمشا تۇردە مىناداي ەلەمەنتتەردى ۇسىنىپ وتىرمىز: «وبليگاتسيا ۇستاۋشىنىڭ وكىلى» لاۋازىمىن ەنگىزۋ، وبليگاتسيا ۇستاۋشىلاردىڭ جيىنىن وتكىزۋ، دەفولت بارىسىندا، نە بولماسا شىعارىلىم تالابىن قايتا قۇرىپ، جاساقتاۋدا ەميتەنتپەن كەلىسسوز جۇرگىزۋ دەگەندەي. قازىرگى تاڭدا ەميتەنتتەر قولىندا ءتيىستى قارجىسى بولماسا دا قۇندى قاعاز شىعارا بەرەدى. ال، ينۆەستورلارعا بۇل قاجەت ەمەس، ولار بۇنى تالاپ ەتپەيدى»، - دەيدى الينا الدامبەرگەن حانىم.

«قازاقستان ىسكەرى»، №8 (28), 24-ءساۋىر، 2009