اڭگىمەنىڭ ءبارى بيلىكتىڭ ۇستانعان باعىتى مەن ساياساتىنا بايلانىستى. حالىق دەگەن ساۋاتتى باسقارا بىلسەڭ كەز-كەلگەن جاققا قاراي بۇرىپ، مەنتاليتەتىن وزگەرتىپ، تاربيەلەۋگە بولاتىن الەۋمەت. دۇنيەدە بۇعان مىسالدار وتە كوپ.

1. كورشى وزبەكستان. كاريموۆ زامانىندا قاتتى قىسىمدا بولدى. جەكە بيزنەستىڭ وركەندەۋى مەن نارىقتىق قاتىناستار ارتتا قالدى. ەل جارتىلاي جابىق ساياساتتى ۇستاندى. كاريموۆ كەزىندە وزبەك اعايىن كورشىلەرى قىرعىزبەن، تاجىكپەن جاۋلاسۋعا دەيىن باردى. تاجىكستانمەن شەكارادا جارىلعىش مينالار دا قويىلعان زامان ءوتتى. وسى ساياساتتىڭ دۇرىستىعىنا ەل 25 جىل سەندى. 2 جىل بۇرىن كاريموۆ باقيلىق بولدى. جاڭا پرەزيدەنت كەلىپ مۇلدەم جاڭا ساياساتتى باستادى. ەلدىڭ بيلىگى وزگەرۋىمەن وزبەك xالقىنىڭ تۇرمىسىندا، ساناسىندا ترانسفورماتسيا باستالدى. ەندى كاريموۆ وزىمەن بىرگە انا دۇنيەگە 30 ميلليون وزبەكتى الىپ كەتپەگەنى انىق قوي. سول وزبەك بۇرىنعى وزبەك. ماسەلە جاڭا بيلىكتىڭ ۇستانعان ساياساتىنا قاراي وزبەك xالقىنىڭ دا ساناسىنىڭ وزگەرۋىندە، بيلىك ساياساتىنىڭ xالىقتى جاڭا ومىرگە بەيىمدەۋىندە جاتىر.

2. مالايزيانى ماxاتxير موxاممادقا دەيىن 3 پرەمەر-مينيستر باسقارعان. ۇشەۋى دە ەلدى ەكونوميكالىق تىعىرىقتان الىپ شىعا المادى. مالاي مەن قىتاي xالىقتارى اراسىندا ءجيى قاقتىعىستار بولىپ تۇراتىن. الدىڭعى 3 پرەمەر-مينيستر جاساي الماعان ەكونوميكالىق عاجايىپتى موxاتxير موxامماد جاساپ شىقتى. قالاي جاسادى؟ ايدان بارىپ جاڭا مالاي xالقىن كوشىرىپ اكەلمەدى عوي. الدىڭعى 3 پرەمەردە بولعان سول مالاي xالقى. ماسەلە ءۇش پرەمەر جاساي الماعان نارسەنى موxاتxير بيلىگىنىڭ جاساي الۋى. حالىقتى وزىنە سەندىرىپ، مەنتاليتەتى مەن كوزقاراسىن رەفورماعا تۇسىرە بىلگەن ءموxاتxيردىڭ ىسكەرلىك قابىلەتىندە جاتىر.

3. كورشى قىتاي. ماو تسزەدۋن كەزىندە مادەني رەۆوليۋتسيا جاسايمىز دەپ تىراشتانعان مەملەكەت. ەگىندى جەي بەرگەن تورعايلاردى اتىپ، ارتىنان سول ەگىن قۇرت-قۇمىرسقاعا جەم بولعان انەكدوتقا بەرگىسىز ساياساتتار باسىنان وتكەن xالىق. بۇل قىتاي xالقى اقىماق بولعانى ءۇشىن وسىلاي اقىماق ساياساتپەن باسقارىلدى دەگەن ءسوز ەمەس. بيلىكتىڭ اقىماقتىعى. ءدال سول قىتايدى دەن سياوپين بيلىككە كەلىپ 10 جىلدا قارىشتاپ وركەندەگەن ەكونوميكالىق دامۋ جولىنا ءتۇسىردى. ماو تسزەدۋن مەن دەن سياوپيندە ءبىر قىتاي xالقى بولدى. ماسەلە قاي بيلىكتىڭ قىتاي xالقىنىڭ كۇشى مەن جىگەرىن قالاي پايدالانا بىلگەن رەفورماسىندا جاتىر.

4. وسمانلى قۇلاعان زاماندا قازىرگى تۇركيادا كرىشاسى كەتكەن ءدىندارلار كوپ بولعان. "پاديشاx اللانىڭ جەردەگى كولەڭكەسى. پاديشاxقا قارسى شىعۋ xارام. ءبىز قالاي بولساق، سولاي باسقارىلامىز. ءبىزدىڭ يمانىمىز السىرەگەندىكتەن وسمان يمپەرياسى دا السىرەۋدە" دەگەن سارىنداعى ۋاعىز ايتقان اقىماقتار كوپ بولعان. ەل دە ءوز ەليتاسىنا سەنىپ جاپپاي ناماز وقي بەرگەن. اقىرى وسمانلىنىڭ تاس-تالقانى شىقتى. سول 600 جىل دىنمەن ءومىر سۇرگەن وسمانلى xالقىن اتاتۇرىك 15 جىلدا زاماناۋي مەملەكەتكە اينالدىردى. وسمانلىنىڭ سوڭعى پاديشاxى VI مەxمەت ۆاxدەتتين مەن اتاتۇرىكتە ءبىر xالىق بولدى. حالقىن ءبىرى دىنگە، ەكىنشىسى زاماناۋي ءبىلىم مەن رەفورماعا تارتتى. ءبىرى مەملەكەتتىڭ تۇبىنە جەتتى. ەكىنشىسى تاس-تالقانى شىققان وسمانلىدان بۇگىنگى الەمنىڭ وزىق 20 ەكونوميكاسىنا كىرە بىلگەن تۇركيانىڭ ىرگەتاسىن قالادى.

5. سينگاپۋر لي كۋان يۋ بيلىككە كەلگەنشە قاراپايىم اۋىلدىڭ دەڭگەيىندە ەلەۋسىز جاتقان xالىق بولعان. 30 جىلدا لي كۋان يۋ-دىڭ رەفورماسى مەن ەرىك-جىگەرى بۇگىنگى ءبىز تاڭداناتىن سينگاپۋردى جاساپ شىعاردى. ءبىر كەزدەرى الەمنىڭ 3 سورتتى ەلى 30 جىلدا كوشەدە تۇكىرمەيتىن ءتارتىپتى xالىققا اينالىپ شىعا كەلدى.

P.S. ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى كرىشاسى كەتكەن دوگماتيك، بۋكۆاليست دىنشىلدەردى تىڭداۋدىڭ قاجەتى جوق. اڭگىمەنىڭ ءبارى xالىقتىڭ كۇشى مەن جىگەرىن، وي-ساناسىن وزگەرتىپ، زامانۋي دامۋ جولىنا ءتۇسىرۋى ءتيىس بيلىكتىڭ قابىلەتىندە جاتىر. ء"بىز قالاي بولساق سولاي باسقارىلامىز" دەگەن ءسوز باسشىعا كوزسىز باعىنا بەرەتىن دىنشىلدەردىڭ تار تۇسىنىگى. كەرىسىنشە "بيلىگى قانداي بولسا ەلى دە سونداي" دەگەن ءسوزدى ءجيى ايتۋ كەرەك. سەبەبى، بيلىك دەگەنىمىز ەلدىڭ بەتىنە شىققان قايماقتارىمى. ەسى دۇرىس اشىماعان قايماق بولسا ەلدىڭ كەمشىلىگىن تۇزەپ، xالىقتىڭ بىلمەگەنىن ۇيرەتىپ، قالىڭ بۇقارانى العا سۇيرەۋى ءتيىس. ەگەر "مەن سەندەردى وسىلاي باسقارامىن. سەبەبى، سەندەر وزدەرىڭ وسىندايسىڭدار" دەگەن ساياسات ۇستاناتىن بولسا دەمەك ەلدىڭ بەتىندەگى قايماق 30 جىلدا كونكرەتنو اشىعان دەگەن ءسوز. سەبەبى، 30 جىل دەگەنىڭ ليۋبوي قايماعىڭ اشىپ كەتەتىن تىم ۇزاق ۋاقىت.

ءبىر سوزبەن ايتقاندا بايتەرەك قيسىق بولسا كولەڭكەسى دە قيسىق بولادى!

باۋىرجان سەرىكباەۆتىڭ facebook پاراقشاسىنان

Abai.kz