14 قاڭتاردا ازات پەرۋاشەۆتىڭ قىتاي تاراپىنىڭ باستاماشىلق ەتۋىمەن قحر-دىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى چجان سياومەن كەزدەسۋى ءوتتى.

چجان سياو مىرزا «اق جول» قدپ مەن قىتاي كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارتياارالىق بايلانىسىنىڭ جوعارى دەڭگەيىنە ءوز ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ، 2019 جىلى «اق جول» پارتياسىنىڭ قىتايعا ساپارىن جوسپارلاۋدى ۇسىندى. كەزدەسۋدە «نۇرلى جول» جانە «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستامالارىنىڭ ۇندەستىگى اياسىندا ونى ىسكە اسىرۋ بارىسى، قازاقستاندا 55 جاڭا ءوڭدىرىس ورنىن قۇرۋ، سونداي-اق شىڭجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانىندا تۇراتىن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ احۋالىنا قاتىستى قوعام نازارىنا ىلىنگەن ماسەلەلەر ايتىلدى.

ازات پەرۋاشەۆ ءوز سوزىندە «اق جول» قدپ بيزنەستىڭ پارتياسى رەتىندە قازاقستانعا كەلەتىن ينۆەستيتسيالاردى قولدايتىنىن ايتىپ ءوتتى. الايدا، مۇناي-گاز سالاسىنداعى جوبانى قىتاي تاراپىنان ىسكە اسىرۋدا ءبىرشاما ماسەلەلەر بار. وكىنىشكە وراي، قازاقستاندىق جۇمىسكەرلەردى ورىنسىز قىسقارتۋ جانە ءىرى جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلارعا قىزمەت كورسەتۋدە قازاقستاندىق كومپانيالارعا شەك قويۋ جاعدايلارى ورىن الۋدا.

بۇدان باسقا، مۇناي-گاز سالاسىندا عانا ەمەس، سونداي-اق شاعىن جانە ورتا بيزنەستەگى سەكتوردا دا ءوزارا ىنتىماقتاستىق كورسەتكىشى ارتقانى، ەكونوميكالىق، كەدەندىك، ۆيزالىق اسپەكتىلەردى تەز ارادا قاراۋ، قحر-دا قازاقستاندىق تاۋارلاردى سەرتيفيكاتتاۋ قاجەتتىلىگى دە تالقىلاندى. سونىمەن قاتار، قازاقستاندىق جانە قىتايلىق كومپانيالار اراسىنداعى ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتىڭ ءوسۋى كەيدە ءىستىڭ سوتتا قارالۋىنا الىپ كەلەدى جانە وسى داۋ-دامايلاردى ءادىل شەشۋدى قاجەت ەتەدى. ازات پەرۋاشەۆ قازاقستاندىق كاسىپورىنداردىڭ قولىندا ءتىپتى قحر سوتىنىڭ شەشىمى بار بولسا دا ونى قىتايلىق كونتر-ارىپتەستەرى تاراپىنان ورىنداۋعا قول جەتكىزە الماي وتىرعانى جونىندە ايقىن مىسالدار كەلتىرىپ ءوتتى.

ەلشى چجان سياو بىرلەسكەن بيزنەس-جوبالارعا قولداۋ كورسەتىلۋ قاجەتتىگىنە كەلىستى. قىتاي ەلشىسى قازاقستاندا جۇمىس ىستەيتىن قىتايلىق مۇناي وڭدەۋ كومپانيالارىنىڭ قىزمەتىنە جانە ولارعا ايتىلعان سىنعا قاتىستى مۇناي باعاسىنىڭ عالامدىق اۋىتقۋى كومپانيا اينالىمىنىڭ ازايۋىنا جانە شىعىنداردى وڭتايلاندىرۋعا بايلانىستى جۇمىسكەرلەردىڭ قىسقارتىلۋىنا، سونىڭ ىشىندە تەك قازاقستاندىق پەرسونالدىڭ عانا ەمەس، اكەلىپ سوقتىردى دەپ اتاپ ءوتتى. سوعان قاراماستان، ەلشىلىك وسى سالاداعى وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋگە كومەكتەسۋگە دايىن ەكەنىن ءبىلدىردى.

ول شىڭجاڭ ۇيعىر اۆتونومياسىنداعى ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ ماسەلەسىنە بويىنشا ءسوز قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى جونىندە بولىپ وتىرعانىن جانە ولاردىڭ جەرگىلىكتى زاڭ قۇزىرەتىنە ساي قىتاي زاڭىن ساقتاۋعا مىندەتتى دەگەن پىكىرىن ءبىلدىردى.

وسى ورايدا، ءوز تاراپىنان ازات پەرۋاشەۆ 2017 جىلى بەيجىڭدە وتكەن ساياسي فورۋمدا ءوز قولىمەن قىتاي كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ حالىقارالىق ءبولىمى باسشىلىعىنا قحر قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىمەن ۇستالىپ، قاماۋدا وتىرعان 112 ەتنيكالىق قازاقتىڭ ءتىزىمىن تاپسىرعانى جونىندە ەسكە سالدى. «اق جول» پارتياسى ءوزىنىڭ ءۇن قاتۋىندا قىتاي ەلىنىڭ ىشكى ىستەرىنە ارالاسقان ەمەس، تەك قانا اتالعان ازاماتتاردىڭ حال-احۋالى جونىندە حاباردار ەتۋىن سۇراعان. الايدا، ءبىر جىل وتسە دە ەشقانداي جاۋاپ بولمادى.

ازات پەرۋاشەۆ قىتاي ەلىنىڭ ىشكى ساياساتىنا قۇرمەتپەن قارايتىنىن جانە ونىڭ ىشكى ىستەرىنە قول سۇعۋ ماقساتى جوق ەكەنىن باسا ايتىپ ءوتتى. وسىعان بايلانىستى، قاندايدا ءبىر تۇسىنىسپەۋشىلىكتەرگە جول بەرمەۋ ءۇشىن ول قىتاي تاراپىن  اشىق اڭگىمەگە شاقىرىپ، قر دەپۋتاتتارى جولداعان ءوتىنىش حاتتار مەن ساۋالدارعا قحر ەلشىلىگىنىڭ ءوز ۋاقىتىندا جەدەل جاۋاپ قاتۋىن سۇرادى.

سونداي-اق ازات پەرۋاشەۆ قازاقستان-قىتاي ىنتىماقتاستىعىنىڭ ەكونوميكالىق جوبالاردا دا، «قوعامدىق ديپلوماتيادا» دا ودان ءارى دامۋىنا سەنىم ءبىلدىردى. قازاق ءانشىسى ديماش قۇدايبەرگەننىڭ قىتايدا كەڭىنەن تانىلىپ، كوپشىلىكتىڭ زور قۇرمەتىنە يە بولۋى سونىڭ كورنەكتى مىسالى بولا الاتىنىن ايتتى.

Abai.kz