وتكەن اپتادا ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى ءوتتى. پرەزيدەنت، مينيسترلەر مەن اكىمدەر بىلتىرعى جىلدىڭ اتقارىلعان ىستەرىن قورىتىندىلاپ، بيىلعا جوسپار جاسادى. الايدا، ەكى ساعات بولعان وسى جيىننىڭ تەك ەكى مينۋتى عانا قازاق تىلىندە بولدى. نەگە؟

الدىمەن مىنبەرگە شىققان قر پرەمەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ەربولات دوساەۆ العاشقى ەكى سويلەمىن مەملەكەتتىك تىلدە باستاعانىمەن، ءارى قاراي جالعاستىرۋعا ساۋاتى جەتپەي قالدى. ودان كەيىن ءسوز العان ۇلتتىق بانك توراعاسى دانيار اقىشەۆ كەيبىر قازاقشا ارىپتەردى جاتىرقاسا دا، كىرىسپە ءسوزىن قازاقشا ايتۋعا تىرىستى. بىراق، اتقارعان ىستەرى پرەزيدەنتتىڭ كوڭىلىنەن شىقپادى.

جالپى، بايقاعانىمىز مينيسترلەر مەن اكىمدەردىڭ بارلىعى تەك العاشقى سويلەمدەرىن اۋپىرىمدەپ قازاقشا ايتىپ، ارى قاراي وزىنە ىڭعايلى تىلدە جالعاستىرادى. بۇل بىرنەشە جىلدان بەرى قايتالانىپ كەلە جاتقان “ستسەناري”. الايدا، قوعامدا قازاق ءتىلىنىڭ قولدانۋ اياسى كەڭەيگەنىن، سايكەسىنشە، حالىقتىڭ دا مەملەكەتتىك تىلگە سۇرانىسىنىڭ ارتقانىن ءبىزدىڭ ۇكىمەت نەگە ەسكەرمەيدى؟ ماسەلەن، 1991 جىلى قازاق ءتىلىن مەڭگەرگەندەردىڭ سانى 34 % بولسا،  2016 جىلى 82,3 %  بولعان. حالىقتىڭ ءوسىمى ارتىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرسەك، بۇل كورسەتكىش الداعى ۋاقىتتا 95 % جەتەتىنى ءسوزسىز.

بىلتىر وسى ۋاقىتتا پرەزيدەنت ۇكىمەتكە قازاقشا سويلەۋ تۋرالى تاپسىرما بەرگەنى ەسىمىزدە. پرەزيدەنتتىڭ سول تاپسىرماسىنان كەيىن ۇكىمەت وتىرىسىنىڭ باسىم كوپشىلىگى قازاق تىلىندە ءوتىپ، كوڭىلىمىز مارقايىپ قالعان. الايدا، سول جيىندا پرەزيدەنتتىڭ ءتىل تۋرالى تاپسىرماسىنا  ىىم ق.قاسىموۆ، ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى م.ابىلقاسىموۆا، ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ە.ساعاديەۆ سىندى مينيسترلەر پىسقىرىپ تا قارامادى. باياندامانى ەندى قازاق تىلىندە جاسايمىن دەپ سول كەزدە انت بەرگەن مينيسترلەر بيىل دا قازاق تىلىنە ساۋاتتارى جەتپەدى. ال، ماسكەۋدە 5 جىل تۇرىپ قازاق ءتىلىن ۇمىتىپ قالعان ەكونوميكا ءمينيسترى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ ءتىل ۇيرەنەمىن دەگەن ۋادەسىن دە ۇمىتىپ قالعان سياقتى. ازىرگە وڭ ناتيجە بايقالمايدى.

پوستسوۆەتتىك كەڭىستىكتەن شىققان ۋكراينا 2014 جىلعى پرەزيدەنت سايلاۋىندا ورىس تىلىنەن باس تارتتى. ەل پرەزيدەنتى پ.پوروشەنكو “ەلدىڭ جالعىز مەملەكەتتىك ءتىلى – ۋكراين ءتىلى. بۇل – ۋكراينانىڭ ءوز تاڭداۋى” دەدى. ال، 2012 جىلى قىرعىز جوعارعى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى ۋرمات امانباەۆا   “ەل كونستيتۋتسياسىندا جازىلعان «ورىس تiلi – رەسمي تiل» دەگەن جولداردى الىپ تاستاپ، مەملەكەتتiك تiلگە باسىمدىق بەرۋ كەرەك”، – دەگەن مالىمدەمە جاسادى. ال، وزبەكستانداعى قازاقتاردىڭ وزىنە  “وزبەكستاننىڭ بولاشاعى - وزبەك تىلىندە” دەگەن سەنىمدى قالىپتاستىرعان ميرزيەەۆ بيلىگىنىڭ نە قۇدىرەتى بار؟

ءبىز ازىرگە جوعارى بيلىك جاعىنان مۇنداي باتىل قادام جاساعان ەشكىمدى بىلمەيمىز.

ءتۇيىن.

ۇكىمەت قازاقشا سويلەگەندە عانا ءتىل ماسەلەسى تەز شەشىمىن تابادى. ايتپاقشى، وسى وتىرىستا پرەزيدەنت ۇكىمەت مۇشەلەرىنە “قورقاقسىڭدار” دەپ اشۋلاندى. شىنىمەن، ولار نەدەن قورقادى؟ قازاق ءتىلىنىڭ سالماعىنىڭ ارتۋىنان با،  الدە، قازاق تىلدىلەردىڭ ۇلت مۇددەسى ءۇشىن بىرىگۋىنەن بە؟

ەگەر بيلىكتە شىنىمەن وسىنداي قورقىنىش بولسا، پرەزيدەنت ايتقانداي ولاردىڭ وتستاۆكاعا كەتۋدەن باسقا امالى جوق...

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى 

Abai.kz