ءبىز - جەمقورلىقپەن كۇرەسىپ وتىرعان مەملەكەتپىز. پرەزيدەنت ن.نازارباەۆ بۇل ىندەتتى جويۋ ءۇشىن  2014-2024 جىلدارعا ارنالعان ارنايى ستراتەگيا بەكىتكەن بولاتىن. جانە ول، قازاقستاننىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى زاڭنامانى ءبىرىنشى بوپ قابىلداعان ەلدەردىڭ قاتارىندا ەكەنىن دە ماقتانىشپەن ايتقان ەدى. پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن قاتاڭ ءادىل زاڭدار مەن ولاردى ورىنداۋ قاجەت ەكەن. بىراق، بىزدە سول زاڭدار ورىندالىپ جاتىر ما؟

قازىر قازاقستان جەمقورلىق بويىنشا الەمدە 123 – ورىندا. ال، 2014-2016 جىلدارداعى اتقارىلعان جۇمىستاردان كەيىن 17 ورىنعا كوتەرىلدىك دەگەن دە اقپاراتتار بار.

رەسمي دەرەكتەرگە سەنسەك، بىلتىر ەلىمىزدە جەمقورلىق ءىسى بويىنشا 135 شەنەۋنىك قىزمەتىنەن كەتكەن. ال، مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇيىمداردا جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋعا بايلانىستى 2053 قۇجات تىركەلگەن. ونىڭ ىشىندە ءىىم – 862, اكىمشىلىكتەردە – 584, مەملەكەتتىك كىرىستەر بولىمىدە – 99, دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىندە – 30, اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگىندە – 33 جەمقورلىق فاكتىلەرى انىقتالعان.

ناتيجەسىندە، 1211 لاۋازىمدى تۇلعا جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلىپ، 135 شەنەۋنىك جۇمىستان قۋىلعان. 76 ادام قىزمەتىنەن الىنىپ، 190 اتقامىنەرگە ەسكەرتۋ جاسالىپتى. ال، 281 شەندىگە قاتاڭ سوگىس جاريالانعان. ەگەر، شەنەۋنىك شىن مانىندە سونداي قىلمىسقا بارعانى راس بولسا جانە ول قىلمىسى بۇلتارتپاس ايعاقتارمەن دالەلدەنسە، وعان تەك ەسكەرتۋ مەن سوگىس جاريالاۋ قانشالىقتى ادىلەتتى؟ ەسكەرتۋ العان شەندى ەكىنشى رەت قىلمىسقا بارمايتىنىنا كەپىلدىك بار ما؟

جالپى، جەمقورلىقپەن كۇرەستە بىزگە سينگاپۋردىڭ جولى ۇلگى بولۋ كەرەك-اق. XX عاسىردا ەكونوميكاسى ابدەن تۇرالاپ، جەمقورلىق جايلاعان ەلدى جاڭادان سايلانعان باسشى لي كۋان يۋ تىعىرىقتان الىپ شىقتى. ونىڭ ەل باسشىسى رەتىندەگى ەڭ ۇلكەن جەتىستىكتەرى - سىبايلاس جەمقورلىقتى جويىپ، سوت رەفورماسى، ينۆەستيتسيا تارتۋ، جۇمىسسىزدىقتى جويۋ، ءبىلىم رەفورماسى جانە مەملەكەتتىك كومپانيالاردى قۇرۋ بولدى.

شىن مانىندە، لي مەملەكەتتىڭ يگىلىگى ءۇشىن ەشكىمدى ايامادى. ءتىپتى، ءوزىنىڭ ەڭ جاقىن دوسىن دا زاڭ بۇزعانى ءۇشىن تۇرمەگە وتىرعىزدى. پاراقورلىق ءۇشىن سوت بىرنەشە ءمينيستردى اباقتىعا جاپتى.

سونداي-اق، ەلدە شەنەۋنىكتەردىڭ، ولاردىڭ تۋىستارى مەن دوستارىنىڭ قاراجاتىن مۇقيات قاداعالاپ وتىراتىن تاۋەلسىز باق ۇيىمداستىرىلدى. ولار شىن مانىندە ءتورتىنشى بيلىكتىڭ مىندەتىن اتقارادى.

ناتيجەسىندە، ابدەن كەدەيلەنگەن سينگاپۋر ازيادا عانا ەمەس، بۇكىل الەمدە ەڭ دامىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلدى.

لي كۋان يۋ-ءدىڭ تاعى ءبىر ۇلگى بولار تۇسى – بولاشاق ۇرپاقتى ءوز الدىنا ويلانىپ، شەشىم قابىلداي الۋعا شاقىردى. جانە، ولاردى زامانعا ساي وزىق تەحنولوگيالاردى مەڭگەرگەن مامان رەتىندە قالىپتاستىردى. ءسويتىپ، سينگاپۋر جاستارى شەت ەلدىك جۇمىس بەرۋشىلەردەن تاجىريبە الىپ، الەمدىك نارىقتا ولارمەن باسەكەگە تۇسە باستادى. كوپ ۇزاماي سينگاپۋر - ەلەكترونيكانى ءوندىرۋدىڭ نەگىزگى ورتالىقتارىنىڭ بىرىنە اينالدى. بۇگىندە Singapore Airlines كاسىپورنى – الەمدەگى ۇزدىك اۆياكومپانيا بولىپ سانالادى.

ال، ءبىزدىڭ ەلدەگى ءبىلىم جۇيەسىنىڭ شيرەك عاسىردان بەرى رەفورمادان كوز اشپاي كەلە جاتقانىن ەسكەرسەك، قازاق جاستارى الەمدىك نارىقتىڭ باسەكەسىنە قاشان تۇسەتىنى بەلگىسىز.

ءتۇيىن.

لي كۋان يۋ: “مەن بيلىككە كەلگەندە الدىمدا ەكى جول تۇردى. ءبىرى – مەملەكەت قارجىسىن تالان-تاراجعا سالىپ، دوستارىم مەن تۋىستارىمدى “فوربس” تىزىمىنە قوسۋ. ەكىنشى جول - بار كۇش جىگەرىمدى ەل مۇددەسىنە جۇمساپ، مەملەكەتىمدى الەمنىڭ ەڭ ۇزدىك وندىعىنا كىرگىزۋ. مەن – ەكىنشى جولدى تاڭدادىم”، - دەيدى.

جانە، «ەگەر ءسىز جەمقورلىقتى جەڭۋدى قالاساڭىز - دوستارىڭىز بەن وتباسىڭىزدى تۇرمەگە جىبەرۋگە دايىن بولۋىڭىز كەرەك» دەپتى، بۇكىل الەمگە ۇلگى بولعان سينگاپۋر باسشىسى.

شىن مانىندە، جەمقورلىقتى جەڭۋ ءۇشىن قۇرعاق ءسوز ەمەس، وسىنداي باتىل دا ادىلەتتى اركەت كەرەك. ال، ءبىزدىڭ شەندىلەر وسىنداي تاۋەكەلگە بارا الا ما؟

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz