قازاقستان حالقىنىڭ اسا سەنىمدى ساياسي ۇيىمى بولا بىلگەن «نۇر وتان» پارتياسى ەلدەگى الەمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارىپ كەلەدى. ءسوزىمىزدىڭ دالەلى رەتىندە ايتايىق، ۇزاق جىلدار بويى قوردالانىپ قالعان كەيبىر ماسەلەلەر باس پارتيانىڭ جينالىستارىندا ءوز جاۋابىن تاۋىپ جاتادى.

ماسەلەن، ەلىمىزدە از قامتىلعان وتباسىلار مەن كوپبالالى وتباسىلاردىڭ باسپانا ماسەلەسى كوپ ۋاقىت بويى ءوز شەشىمىن تاپپاي ءجۇردى. تابىسى از وتباسىلار ءۇشىن ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ باسپانالى بولۋ شىنمەن وتە قيىن. سوندىقتان وسىنداي از قامتىلعان وتباسىلار مەملەكەتتىك كومەگىنە ءزارۋ. ولار تومەن پايىزبەن ۇزاق ۋاقىتقا باسپانا بەرۋدى نەمەسە ءبىر رەتتىك كومەك نەگىزىندە باسپانا ساتىپ الىپ بەرۋگە مۇقتاج.

وسى ءىرى الەۋمەتتىك ماسەلە بيىل «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ كەزەكتى XVIII سەزىندە ءوز شەشىمىن تاپتى. ءبارىمىز بىلەتىندەي، بيىل 27 اقپان استانا قالاسىندا «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ XVIII سەزى وتكەن ەدى. پارتيانىڭ 20 جىلدىعىنا وراي ۇيىمداستىرىلعان بۇل سەزد قازاقستانداعى الەۋمەتتىك كومەككە مۇقتاج وتباسىلار مەن كوپبالالى انالاردىڭ قۋانىشتان توبەسىن كوككە جەتكىزگەن جينالىس بولدى.

شىنىن ايتۋ كەرەك، وسىعان دەيىن كوپبالالى انالارعا بەرىلەتىن الەۋمەتتىك كومەكتىڭ كولەمى كوڭىل كونشىتەرلىك بولعان جوق. ءتورت بالادان كوپ بالا اسىراپ وتىرعان وتباسىلارعا مەملەكەت اي سايىن ون التى مىڭ تەڭگە كولەمىندە كومەك كورسەتىپ كەلگەن. الايدا بۇل اتالعان وتباسىلار ءۇشىن وتە از ەدى. وسىنى باستى نازاردا ۇستاعان ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ اتالعان جينالىستا كوپبالالى انالارعا جاعداي جاساۋ ماقساتىندا قولعا الىنعان كوپبالالى وتباسىلاردىڭ جاردەماقىسىن بۇرىنعىدان الدەقايدا جوعارلاتۋدى تاپسىرعان ەدى.

مەملەكەت باسشىسى قازاقستاندا 340 مىڭنان استام وتباسىندا كەمىندە ءتورت بالا بار ەكەنىن ءارى جىل سايىن وسى اتالعان كوپ بالاسى بار وتباسىلاردى الەۋمەتتىك تۇرعىدا قولداۋ ماقستاندا 500 ميلليارد تەڭگە بولىنەتىنىن ايتا كەلىپ، ەندى كوپبالالى وتباسىلارداعى ءاربىر بالاعا 21 مىڭ تەڭگە تولەۋدى تاپسىردى. بۇعان قوسا كوپبالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلاردىڭ باسپانالى بولۋى ءۇشىن دە مەملەكەتتىك باعدارلامالار قابىلداۋعا شاقىردى.

ەندى ەلباسىنىڭ وسى تاپسىرمالارىنان كەيىن باس پارتيانىڭ ايماقتارداعى فيليالدارى قولعا الىپ، اتقارىپ جاتقان كەيبىر جۇمىستارعا ارنايى توقتالايىق.

ناۋرىزدىڭ 11-ءى كۇنى «نۇر وتان» پارتياسى جامبىل وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى اسقار مىرزاحمەتوۆ وبلىستاعى كومەككە ءزارۋ كوپبالالى انالاردى قابىلدادى. ءوڭىر باسشىسىنىڭ قابىلداۋىنا كەلگەن انالار از بولعان جوق. ونىڭ ءبارى ءوز باسىنداعى الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن ايتتى. انالاردى مۇقيات تىڭداعان مىرزاحمەتوۆ مىرزا الداعى ۋاقىتتا كوپبالالى وتباسىلاردى قولداۋ ءۇشىن قانداي شارالار قولعا الىناتىنىن تاپتەشتەپ ايتىپ بەردى.

ونىڭ ايتۋىنشا، ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىنا وراي كوپبالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلاردى قولداۋ ءۇشىن بيىل بيۋدجەتتەن 30 ميلليارد تەڭگە بولىنەدى. سوعان قوسا، جامبىل وبلىسىندا بيىل ءبىر جىلدىڭ وزىندە 10 جاتاقحانا سالىنادى. اتاپ ايتقاندا، وبلىس ورتالىعى، تاراز قالاسىندا جەتى جاتاقحانا، شۋ جانە جاڭاتاس قالالارىندا ءۇش جاتاقحانا سالىنباق. اتالعان جاتاقحانالارعا نەگىزىنە تۇرعىن ءۇي كەزەگىندە تۇرعان از قامتىلعان جانە كوپ بالالالى وتباسىلار ورنالاستىرىلادى.

ودان دا ماڭىزدىسى از قامتىلعان جانە كوپبالالى وتباسىلاردان شىققان 29 مىڭ وقۋشىنىڭ ىستىق تاماعىنا 2 ميلليارد تەڭگە، مەكتەپ فورماسىن ساتىپ الۋعا 500 ميلليون تەڭگە بولىنەدى ەكەن. بۇعان قوسا، جازعى ساۋىقتىرۋ لاگەرلەرىنە 23 مىڭ وقۋشىعا تەگىن جولداما بەرىلگەلى وتىر. جاستاردى قولداۋ بۇنىمەن شەكتەلمەيدى، بيىل وبلىستاعى كوللەدجدەرگە بولىنگەن 13 مىڭ گرانتتىڭ 50 پايىزىن از قامتىلعان جانە كوپ بالالى وتباسىنىڭ بالالارىنا بەرمەك كورىنەدى. دەمەك، التى جارىم مىڭ كومەككە مۇقتاج ستۋدەنت مەملەكەت ەسەبىنەن تەگىن وقيدى. ءتىپتى ولاردىڭ تاماعى مەن شاكىرتقاسى ءۇشىن 1,7 ميلليارد تەڭگە قاراستىرىلىپ وتىر.

باس پارتيانىڭ باستى جينالىسىنىڭ باستاماسى الماتى قالاسىندا دا ءوز جالعاسىن تاپتى. الماتىدا «باقىتتى وتباسى» ارنايى قالالىق باعدارلاماسى اياسىندا «نۇر وتان» پارتياسى قالالىق فيليالىنىڭ باستاماسىمەن كومەككە مۇقتاج كوپبالالى وتباسىلاردى قوسىمشا قامقورلىققا الۋدى ماقسات ەتەتىن پاتروناجدىق ينستيتۋتى جۇمىس باستادى.

وسى باعدارلاما اياسىندا قازىرگى ۋاقىتتا قالاداعى 20 كوپبالالى وتباسى پاتروناجدىق قامقورلىققا الىنىپ وتىر. بۇل كورسەتكىش الداعى ۋاقىتتا 100-گە دەيىن كوبەيەتىن بولادى. باعدارلاما بارىسىندا ارنايى قامقورشىلار بالالاردىڭ جان-جاقتى ءبىلىم الىپ، رۋحاني دەڭگەيى ءوسىپ، عىلىمدا، ونەر جانە سپورت سالالارىندا ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتۋىنە ءوز كۇش-جىگەرلەرىن اياماي جۇمساۋدى ماقسات ەتىپ وتىر.

ال «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ قالالىق فيليالىنىڭ توراعاسى، الماتى قالاسىنىڭ اكىمى باۋىرجان بايبەك ەلباسىنىڭ پارتيا سەزىندەگى تاپسىرماسىنا ساي، از قامتىلعان جانە كوپبالالى انالارعا قولداۋ كورسەتۋ ماقساتىندا جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 5,5 ملرد. تەڭگەدەن استام قارجى بولىنەتىنىن ايتتى.

ناۋرىز ايىنىڭ ورتا شەنىنەن باستاپ «باقىتتى وتباسى» قالالىق ارنايى تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسى اياسىندا قۇجاتتار قابىلدانا باستايدى. بۇل باعدارلاما بويىنشا، ءبىرىنشى جارنا تۇرعىن ءۇي قۇنىنىڭ 10%-ىن قۇراسا، مولشەرلەمە - 2%. وسى باعدارلاما بويىنشا، كەزەكتە تۇرعان 1276 كوپبالالى جانە تولىق ەمەس وتباسىلاردىڭ اتالعان العاشقى جارنانى تولەۋگە دە مۇمكىندىگى جوق بولعاندىقتان قالا بيۋدجەتىنەن ارنايى تاعى دا ءبىر ميلليون تەڭگە بولىنەدى. بۇعان قوسا، قالادا كوپبالالى وتباسىلاردىڭ ەكىنشى بالاسىنان باستاپ بالاباقشادا وقۋ تەگىن بولماق.

جانە جوعارىدا ءبىز ءسوز ەتكەن جامبىل وبلىسىنداعىداي كوپبالالى وتباسىلاردىڭ بالالارىنا قامقورلىق جۇمىسى جاندانادى. اتاپ ايتقاندا، از قامتىلعان وتباسىلاردان شىققان ءتورت مىڭعا جۋىق وقۋشىعا العاش رەت ارنايى ستيپەنديا تولەنگەلى وتىر. سونىمەن قاتار، مەكتەپ وقۋشىلارى اي سايىن 5 مىڭ تەڭگەدەن، ال ۋنيۆەرسيتەت جانە كوللەدج ستۋدەنتتەرى 10 مىڭ تەڭگەدەن ارنايى ستيپەنديا الادى.

ءبىز بۇل ماتەريالىمىزدا ەلىمىزدەگى كوشباسشى پارتيا - «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ بىرنەشە وڭىردەگى فيليالدارىنىڭ ەلباسى باستاماسىن جوعارى دەڭگەيدە قولداپ، اتقارىپ جاتقان ءىس-شارالارىنا توقتالدىق. مەملەكەتتىڭ ءوسىپ-وركەندەۋى ءۇشىن تىنباي ساپالى ەڭبەك ەتىپ جاتقان باس پارتيامىزدىڭ ەل يگىلىگى ءۇشىن دەپ ىستەگەن يگى ىستەرىن ءبىر ماقالامەن جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنى ءسوزسى. سوندا دا سونىڭ ءبىر پاراسىن ءسوز ەتتىك. بۇنداي يگى شارالاردى «نۇر وتان» پارتياسى الداعى ۋاقىتتا دا بەلسەندى جۇرگىزەتىن بولادى.

Abai.kz