ەستەرىڭىزدە بولسا، ءساۋىردىڭ باسىندا بەلارۋس باسشىسى "رەسەي بىزگە كىرلەگەن مۇناي ساتىپ وتىر" دەپ داۋ شىعارعان.

بەلارۋسكە، ول ارقىلى ەۋروپانىڭ بىرنەشە ەلىنە مۇناي جەتكىزۋشى قۇبىر – رەسەي ەدى. 19 ساۋىردە بەلارۋس باسشىسى رەسەيدەن لاستانعان مۇناي كەلىپ جاتقانىن ايتىپ دابىل قاقتى. قۇنى 2,5 ميلليارد دوللاردى قۇرايتىن، 37 ميلليون باررەل مۇنايدىڭ لاستانعانىن ايتتى. قۇبىر رەسەيدىكى. بەلارۋس رەسەيدەن سول ءۇشىن وتەماقى سۇرادى. ماسكەۋ مويىندادى. «مۇناي قۇبىرىن جارامسىز ەتۋ» بابى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعادى. 4 ادام قامالدى. ەكەۋىنە ىزدەۋ جاريالاندى. رەسەيدىڭ لاستانعان قۇبىرىنىڭ كەسىرى قازاق مۇنايىنا ءتيدى. ويتكەنى، قازاقستان قازىردىڭ وزىندە «اتىراۋ-سامارا» قۇبىرى ارقىلى بەلارۋسكە، ودان ءارى ەۋروپاعا جىلىنا 15 ميلليون توننا مۇناي جىبەرىپ وتىر. ول مۇناي جاڭاعى رەسەيدىڭ قۇبىرى ارقىلى ءوتىپ جاتىر.

مىنە، سول لاستانعان مۇناي ءۇشىن رەسەي بىزگە وتەماقى تولەيتىن كورىنەدى. ەندى وسى اقپاردى تارقاتىپ جازايىق...

رەسەيلىك "ترانسنەفت" دەيتىن وپەراتور-كومپانيا قازاقستاندىق "قاقترانسويل" وپەراتورىنا وتەماقى تولەيتىن بولدى. باررەلىنە 15 دوللاردان ەسەپتەپتى. سويتكەندە، ۋست-لۋگا دەيتىن بالتىق پورتىنداعى كىرلەگەن مۇنايدىڭ جالپى سوماسى 76 ميلليون دوللاردى قۇرايدى ەكەن. بۇل تۋرالى "Deutsche Welle" سايتى حابارلادى.

بۇعان دەيىن "Reuters" اگەنتتىگى دە كىرلەگەن مۇناي ءۇشىن رەسەي قازاقستانعا وتەماقى تولەيدى دەگەندى حابارلاپ ايتقان.

اۋەلدە رەسەي قۇبىرى لاستاعان ەكسپورتتاعى قازاق مۇنايى 5 ملن توننا دەپ بولجانعان. ال الدىن الا ەسەپتەۋلەر بويىنشا، جالپى كولەمى 700 مىڭ توننا دەپ جازىپتى ورىس اقپاراتى.

بەلارۋس قازاقستان مۇنايىن العىسى كەلەدى

رەسەي قۇبىرىمەن ءوتىپ جاتقان مۇنايدىڭ لاستانۋى تۋرالى اۋەلى بەلارۋسسيانىڭ "بەلنەفتەحيم" كومپانياسى ايتقان. تەكسەرىستەر جۇرگىزىلگەن سوڭ، ورىستار قۇبىردىڭ لاستانعانىن مويىندادى.

كەلتىرىلگەن شىعىننىڭ بارلىعىن ەگجەي-تەگجەيلى ەسەپتەگەن بەلارۋس باسشىسى الەكساندر لۋكاشەنكو ەندى مۇنايدى ورىستان ەمەس، قازاقتان ساتىپ العىسى كەلەتىنىن ەلشى ەرتىسباەۆقا ايتىپتى.

«ءبىز قازىردىڭ وزىندە كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ جاتىرمىز. قازاقستان مۇنايىن بەلارۋس مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارىنا جەتكىزۋ تۋرالى سول كەلىسسوزدەردى قايتا جانداندىرۋدى كوزدەپ وتىرمىز. مەنىڭشە، ءبىز بۇل ماسەلەنى شەشە الامىز. قازاقستان مەن بەلارۋسكە قاتىستى پروبلەما جوق. تەك ترانزيت ماسەلەسىندە رەسەيدىڭ پوزيتسياسى بار. رەسەي – ەاەو-قا مۇشە ەل. مەنىڭشە، ءبىز بەلگىلى ءبىر مولشەردە قازاقستان مۇنايىن جەتكىزۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلە الامىز دەپ ويلايمىن».

بۇل بەلارۋس پرەزيدەنتى الەكساندر لۋكاشەنكونىڭ ءسوزى.

 «ءبىز دايىنبىز. ەشقانداي پروبلەما جوق. بىزدە مۇناي دا، مۇناي ونىمدەرى دە جەتەرلىك. ءبىز بەلارۋسكە مۇناي جەتكىزۋگە دايىنبىز. تەك قازاقستان مەن بەلارۋس اراسىنداعى كەلىسسوزدەردى رەسەي دە قولداۋى كەرەك. سەبەبى، ترانزيت رەسەي تەرريتورياسى ارقىلى جۇرگىزىلەدى. ارينە، بۇل رەسەيگە ءتيىمسىز. ولاردىڭ ءوز مۇنايلارى جەتكىلىكتى. الايدا ءبىز ەۋرازيالىق وداق بارلىعى ءۇشىن قولايلى بولعانىن قالايمىز. وداق بارلىعىنا ورتاق بولۋى ءۇشىن وداقتاس ەلدەر ءبىر-بىرلەرىن قولداۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىز».

ال بۇل قازاقستاننىڭ بەلارۋستەگى ەلشىسى ەرمۇحامەت ەرتىسباەۆتىڭ جاۋاپ ءسوزى.

قازاقتان مۇناي ساتىپ الۋ لۋكاشەنكونىڭ قالاۋى. بىزدىكىلەر دە بۇعان كەتارى ەمەس. قۇداي بەرگەن مۇناي بار. ساتىپ الساڭ، مىنەكەي دەگەلى تۇر. قازاقستان دا، بەلارۋس تە، رەسەي دە ەكونوميكالىق وداقتى قۇرۋشى ەلدەر. وداق اياسىندا ءبىر-بىرىنە تاۋار ساتۋعا قۇقىلى ەلدەر. سول ءۇشىن دە لۋكاشەنكو ەرتىسباەۆتى قابىلداپ، مۇناي ساۋداسىن ءسوز ەتكەن ەكەن. تەك وعان كرەمل كونە قويسىن با؟ قازاقستاننىڭ دا، بەلارۋستىڭ دە كرەملگە كىرىپتارلىعى جوق ەمەس قوي.

قۇبىرى لاستانىپ، قىپ-قىزىل شىعىنعا باتىپ جاتقانىنا قاراماي رەسەي ءبارىبىر ءوز مۇنايىن ساتقىسى كەلەدى. ەكى تەڭگە بولسا دا، ماسكەۋدىڭ قالتاسىنا تۇسكەنىن قالايدى. سوندىقتان دا، «اق ورىس پەن سارى ورىستىڭ ساۋداسىنا قازاقتار تالاسىپ جاتىر» دەپ، ورىس اقپاراتى ويبايعا باستى. انە، قاراڭىز:

مۇناي – قازاقستان ەكونوميكاسىن ولتىرمەي تۇرعان ەڭ نەگىزگى تاۋار. ءبىز الەم بويىنشا مۇناي ساتۋشى ەلدەردىڭ الدىڭعى قاتارىندامىز دەيدى استانا جاقتاعى اق جاعالىلار. بۇل ماقتانىش پا، الدە ءسىز بەن ءبىزدى قويشى، وزدەرىن-وزدەرى الدارقاتۋ ما، ايتەۋىر وڭدەلمەگەن شيكى مۇنايدى اياماي ساتىپ جاتىرمىز. ءيا، قىتايعا دا، باسقاسىنا دا ساتىپ جاتقان سول مۇنايدى رەسەي رۇقسات بەرسە بەلارۋستەرگە دە ساتا جاتار. بىراق، قايدام... رەسەي تىسىندەگىسىن وڭاي بەرە قوياتىن با ەدى...نە دە بولسا، پرەزيدەنت توقاەۆ ءۇشىن بۇل دا ءبىر ۇلكەن سىناق بولماق.  تاۋار بار، ساتىپ الۋشى دايىن. لۋكاشەنكوعا مۇناي ساتۋ وزىنە ءتيىمدى-اق. ول ءۇشىن اۋەلى كرەملدىڭ كوڭىلىن تابۋى كەرەك. وسىمەن ءتامام.

ەستەرىڭىزدە بولسا، 2018 جىلى «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىندا «قازاق مۇنايىنا قازاقتان باسقانىڭ ءبارى باستىق» اتتى ماقالا جاريالاندى. سول جەردە قازاقستانداعى مۇناي كەن ورىندارى مەن مۇناي وڭدەۋ زاۋىتتارىنا كىمدەر قوجالىق ەتىپ وتىرعانى ەگجەي-تەگجەيلى باياندالعان ەدى.

قازاقستان مۇناي قورى جونىنەن الەمدە 12 ورىندا تۇر. مۇناي ءوندىرۋ بويىنشا الدىڭعى 15 ەلدىڭ قاتارىندا. جالپى بيىلدىققا 89 ميلليون توننا مۇناي وندىرمەك كورىنەدى. بۇل تۋرالى مينيستر بوزىمباەۆ ايتقان. بىلتىر 90 ميلليون توننا مۇناي ءوندىرىپ ساۋدالاعان ەكەنبىز.

سويتكەن قازاقستاننىڭ سىرتقى قارىزى 161,5 ميلليارد دوللاردى، وففشورداعى اقشاسى 167 ميلليارد دوللاردى قۇرايدى. ال كوپ بالالى انالار ءۇيسىز-كۇيسىز، ۇكىمەتتەن 21 مىڭ تەڭگە سۇراپ ءجۇر...

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz