اقىن ابايدىڭ ءسوز ونەرى، ونىڭ ىشىندە پوەزيا، پوەزيا تەورياسى،  ەتيكا-ەستەتيكاسى مەن يدەولوگياسى تۋرالى ايتقان ويلارى تاراتىلىپ تالداۋدى قاجەت ەتىپ تۇرعان تاقىرىپ.  جاھاندىق ادەبيەتتى مەيلىنشە تەرەڭ مەڭگەرگەن، بويىنا سىڭىرگەن اباي ءوز ولەڭدەرىندە ادەبيەتتانۋشىلىق ويلارىن ايتادى. پلاتفورمالىق ولەڭدەرىنە جاتاتىن (م.اۋەزوۆ) «ولەڭ - ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى» اتتى كونتسەپتۋالدى ولەڭىندە اقىن وزىنە دەيىنگى، سونداي-اق ءوز زامانىنا قاتىستى ولەڭ ونەرىندە جۇرگەن شىعارماشىلىق يەلەرى تۋرالى:

ايتۋشى مەن تىڭداۋشى كوبى نادان،

بۇل جۇرتتىڭ ءسوز تانىماس ءبىر پاراسى [1, 88]،-

دەگەن ويىن بىلدىرەدى.

وسى ويى ارقىلى عانا اباي ولەڭ تەورياسىنا بايلانىستى سول ءداۋىر تۇرعىسىنان عانا ەمەس، كەيىنگى جانە قازىرگى كەزەڭدەر ءۇشىن دە جاڭا كوزقاراس، جاڭاشا پىكىر  ايتىپ وتىر. پوەزيانىڭ عانا ەمەس، ءسوز ونەرىنىڭ ديالوگتىق تابيعاتىن، سيپاتىن، بولمىسىن، ونىڭ تانىمدىق جانە كوممۋنيكاتيۆتىك، ەستەتيكالىق قىرلارىن تەرەڭ بىلگەندىكتەن تۋىنداپ وتىرعان پىكىرلەر. ارينە، قازاق پوەزياسىندا اتالمىش تاقىرىپقا بۇقار جىراۋ، دۋلات اقىن سىندى الىپتار دا بارعان، دەگەنمەن اباي سىندى تولىق تاراتىپ ءتۇسىندىرۋدى وزدەرىنە مىندەت ساناماعان. ورىس ادەبيەتىندە ا.س.پۋشكيننىڭ، م.يۋ.لەرمونتوۆتىڭ  پوەزيا مەن وقۋشىنىڭ بايلانىسى، قارىم-قاتىناسى، دەڭگەي-دارەجەسى، پوەزيانى قابىلداۋ، ءتۇسىنۋ ماسەلەلەرى توڭىرەگىندەگى بىرنەشە ولەڭدەرى دە جاريالانعانى انىق.

اقىن ابايدىڭ ءسوز ونەرى، ونىڭ ىشىندە پوەزيا، پوەزيا تەورياسى،  ەتيكا-ەستەتيكاسى مەن يدەولوگياسى تۋرالى ايتقان ويلارى تاراتىلىپ تالداۋدى قاجەت ەتىپ تۇرعان تاقىرىپ.  جاھاندىق ادەبيەتتى مەيلىنشە تەرەڭ مەڭگەرگەن، بويىنا سىڭىرگەن اباي ءوز ولەڭدەرىندە ادەبيەتتانۋشىلىق ويلارىن ايتادى. پلاتفورمالىق ولەڭدەرىنە جاتاتىن (م.اۋەزوۆ) «ولەڭ - ءسوزدىڭ پاتشاسى، ءسوز ساراسى» اتتى كونتسەپتۋالدى ولەڭىندە اقىن وزىنە دەيىنگى، سونداي-اق ءوز زامانىنا قاتىستى ولەڭ ونەرىندە جۇرگەن شىعارماشىلىق يەلەرى تۋرالى:

ايتۋشى مەن تىڭداۋشى كوبى نادان،

بۇل جۇرتتىڭ ءسوز تانىماس ءبىر پاراسى [1, 88]،-

دەگەن ويىن بىلدىرەدى.

وسى ويى ارقىلى عانا اباي ولەڭ تەورياسىنا بايلانىستى سول ءداۋىر تۇرعىسىنان عانا ەمەس، كەيىنگى جانە قازىرگى كەزەڭدەر ءۇشىن دە جاڭا كوزقاراس، جاڭاشا پىكىر  ايتىپ وتىر. پوەزيانىڭ عانا ەمەس، ءسوز ونەرىنىڭ ديالوگتىق تابيعاتىن، سيپاتىن، بولمىسىن، ونىڭ تانىمدىق جانە كوممۋنيكاتيۆتىك، ەستەتيكالىق قىرلارىن تەرەڭ بىلگەندىكتەن تۋىنداپ وتىرعان پىكىرلەر. ارينە، قازاق پوەزياسىندا اتالمىش تاقىرىپقا بۇقار جىراۋ، دۋلات اقىن سىندى الىپتار دا بارعان، دەگەنمەن اباي سىندى تولىق تاراتىپ ءتۇسىندىرۋدى وزدەرىنە مىندەت ساناماعان. ورىس ادەبيەتىندە ا.س.پۋشكيننىڭ، م.يۋ.لەرمونتوۆتىڭ  پوەزيا مەن وقۋشىنىڭ بايلانىسى، قارىم-قاتىناسى، دەڭگەي-دارەجەسى، پوەزيانى قابىلداۋ، ءتۇسىنۋ ماسەلەلەرى توڭىرەگىندەگى بىرنەشە ولەڭدەرى دە جاريالانعانى انىق.

ءسوز ونەرىنىڭ ديالوگتىق تابيعاتىن، ونىڭ ءبىر-بىرىنەن اجىراماس ديالەكتيكالىق بىرلىكتەرى ارقىلى پوەزيانىڭ اتقاراتىن قىزمەتىنە، ونىڭ قوعامداعى رولىنە ءوزىنىڭ قاناعاتتارلىقسىز ەكەندىگىن ءبىلدىرىپ وتىر. الەۋمەتتىك ارەكەتكە تۇسكەن اۆتورلىق ديسكۋرستىڭ، ءماتىننىڭ ماقساتىنىڭ ورىندالۋى جولىنداعى پروتسەستىڭ ديالەكتيكاسىن تانىتاتىن كوزقاراس.

«ايتۋشى» دەگەنىمىز كىم؟ اباي «ايتۋشى» دەپ نەلىكتەن اتاپ وتىر جانە كىمدى اتاپ وتىر؟ قازىرگى ولەڭ تەورياسىندا «ايتۋشى» تەرمينىن قولدانا الامىز با؟ قولدانساق قانشالىقتى كادەگە اساتىن دۇنيە؟

اباي «ايتۋشى» تەرمينى ارقىلى وزىنە دەيىنگى قازاقتىڭ فولكلوردان دارالانىپ شىققان، اۋىزشا تۋعان اۆتورلى ادەبيەت وكىلدەرىن، سونداي-اق ءوز جانىنان ولەڭ شىعارمايتىن فولكلورلىق باعىتتاعى جىرشىلىق، ورىنداۋشىلىق ونەر يەلەرىنىڭ ءبارىن تەگىس اتاعان. عالىمدار اۋىزشا تۋعان اۆتورلى ادەبيەت وكىلدەرىن «اقىندار» (اكادەميك ر.بەردىباي), جىرشى اقىندار (اكادەميك ز،احمەتوۆ), جازىپ ولەڭ تۋدىرعان پوەزيا وكىلدەرىن «شايىرلار» (اكادەميك ر.بەردىباي) دەپ اتاۋدى ۇسىنعاندارى دا بەلگىلى.

اباي تەرمينىن «اۆتور» ۇعىمىندا قاراستىرا الامىز با؟ اۆتور تەورياسى «ايتۋشى» تەرمينىنە قالاي قارايدى؟ اباي تەرمينى اۆتور تەورياسىنا كىرىگە الا ما؟

اۆتورولوگيادا كوركەم ادەبيەتتەگى شىعارمانى تۋدىرۋشى تۇلعا تۋرالى كوپتەگەن اتاۋلار مەن ۇعىمدار قاتار قولدانىلىپ ءجۇر. ولاردىڭ  نەگىزگىلەرى مىنالار: اۆتور، اكتور، نارراتور، بەنەفيتساري، سكريپتور، اۋكتور، رەتسەپتور، كومپليتاتور، كوممەنتاتور، ت.ب. ابايدىڭ ايتۋشى تەرمينى قازىرگى الەمدە قالىپتاسقان اۆتور تەورياسىندا قولدانىپ جۇرگەن تەرميندەردىڭ جۇيەسىنە ەنە الا ما، الدە اقىننىڭ  تەرمينى تازا ۇلتتىق ءتول سيپاتتان تۋىنداعان شىعارماشىلىق وكىلىنىڭ اتاۋى ما؟

«اۆتور ي گەروي ۆ پوستمودەرنيستكوي پروزە» اتتى تاقىرىپتاعى عالىم ل.ۆ.سافرونوۆانىڭ دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسىندا اۆتور تەورياسىنا بايلانىستى كوپتەگەن مالىمەتتەر كەلتىرىلەدى. جوعارىدا كەلتىرىلگەن اۆتور تەورياسىنا بايلانىستى تەرميندەردىڭ كوبى پروزا جانرىنا بايلانىستى قولدانىلاتىن جۇيەلەر دەگەنگە سايادى. دەگەنمەن پوەزيا، نە پروزا تەكتەرى بولسىن، ءسوز ونەرىنىڭ تەكتەرى بولعاندىقتان، شىعارماشىلىق پروتسەستىڭ شىعارماشىل تۇلعا بولمىسىندا قالىپتى زاڭدىلىقتارمەن ىسكە اساتىندىعىنان، اتالمىش ۇعىمدار تەك پروزاعا قاتىستى دەگەن پىكىرلەر تۋماۋ كەرەك. اۆتور تەورياسىنداعى قولدانىستاعى تەرميندەرگە توقتالىپ وتەر بولساق: «اۆتور (وت لات. اutor - وسنوۆاتەل، سوچينيتەل) - سوزداۆاتەل (تۆورەتس) حۋدوجەستۆەننوگو تەكستا ي ەگو ەدينستۆەننىي پراۆوپرەدستاۆيتەل; تۆورچەسكايا ليچنوست، وبلادايۋششايا حۋدوجەستۆەننىم ماستەرستۆوم ي درۋگيمي سپەتسيفيچەسكيمي كاچەستۆامي (ۆ چاستنوستي، حۋدوجەستۆەننىمي سپوسوبنوستيامي، ودارەننوستيۋ يلي گەنيالنوستيۋ» [2, 11]. يۋ.بورەۆتىڭ بۇل انىقتاماسى تەك ادەبيەت، كوركەم شىعارماشىلىقتاعى اۆتوردىڭ  بولمىسىن انىقتاۋعا نەگىزدەلگەن. اۆتور تەرمينى تەك ءسوز ونەرىنە قاتىستى قولدانىلمايتىنى بەلگىلى. اۆتورى ۇعىمى ءبىر نارسەنى ءوز جانىنىڭ تۋدىرۋشى دەگەن ۇعىم دەڭگەيىندە عىلىمدا، ونەردە، تەحنيكا مەن وندىرىستە، ياعني قوعامنىڭ باسقا دا ءتۇرلى سالالارىندا پايدالاناتىنى انىق. ادەبيەتتانۋشى عالىمدار سوندىقتان دا، كوركەم شىعارماشىلىقتاعى، ءسوز ونەرىندە اۆتوردى باسقا سالالارداعى اۆتورلاردىڭ ءبولىپ الۋ ءۇشىن، كوركەم شىعارماشىلىقتىڭ بولمىسىنا، تابيعاتىنا ساي اتاۋلاردى قولدانۋعا قادامدار جاسادى. سول قادامداردان تۋىنداپ وتىرعان تەرميندەر اكتور مەن اۋكتور ول ۇعىمدارعا مىناداي انىقتاما بەرىلەدى: «اكتور (فر. اcteur, انگ. actor) [تەرمين نارراتولوگي] - ابستراكتنىي ۆىرازيتەل فۋنكتسي دەيستۆيا، ۆسەگدا سلۋجايۋششي وبەكتوم پوۆەستۆوۆانيا، ۆ تو ۆرەميا كاك پەرسوناج ۆىپولنياەت ودنوۆرەمەننو فۋنكتسي ي سۋبەكتا ي وبەكتا پوۆەستۆوۆانيا ت.ە. ي ناراتورا، ي اكتورا» [2, 16]، «اۋكتور (وت. لات. اuctor - سوزداتەل، تۆورەتس، پيساتەل) - ورگانيزاتور حۋدوجەستۆەننوي رەالنوستي; پوۆەستۆوۆاتەل، وت يمەني كوتوروگو ۆەدەتسيا راسسكاز، يلي پەرسوناج، گلازامي كوتوروگو ۋۆيدەنى وپيسىۆاەمىە ۆ پرويزۆەدەني سوبىتيا» [2, 52].

كوركەم ماتىندەگى اۆتورلىق قىرلاردى، اۆتور بەينەسىن كوركەم شىعارمانىڭ قۇرىلىمىنان تۋىنداتتىراتىن اۆتورعا بايلانىستى ۇعىم نارراتور: «نارراتور - ەتو فورمالنايا كاتەگوريا پروتيۆوپوستاۆلياەمايا پونياتيۋ «رەالنىي اۆتور». نارراتور (تەرمين ۆۆەدەن د.پرينسوم) - ۆنۋتريتەكستوۆايا فيگۋرا، پولنوستيۋ زاۆيسياششايا وت راسسكازچيكا-نارراتورا، وت پوستروەنيا پوۆەستۆوۆانيا، ۆنە پوۆەستۆوۆاتەلنوگو پوليا تەكستا نە سۋششەستۆۋيۋششايا»  [3, 17].

فرانتسۋز عالىمى ر.بارتتىڭ  تۇجىرىمىنان تۋىنداعان، قازىرگى تاڭدا اۆتور تەورياسى شەڭبەرىندە قاراستىرىلىپ جۇرگەن ۇعىمدار سكريپتور، كومپليتاتور، كوممەنتاتور: «سكريپتور - ۆسەگو ليش پەرەپيسچيك، ون موجەت تولكو پودراجات تومۋ، چتو ناپيسانو دو نەگو» [3, 26]، «كومپليتاتور - كوتورىي تولكو پەرەپيسوۆال تەكست، نيچەگو ك نەمۋ نە دوباۆليايا»، «كوممەنتاتور - كوتورىي ۆتورگالسيا ۆ پەرەپيساننىي تەكست ليش زاتەم، چتوبى پروياسنيت ەگو سمىسل» [4, 385]. جوعارى دا كەلتىرىلگەن اۆتور تەورياسىنا قاتىستى ۇعىمداردىڭ ءبارى جالپى اۆتوردىڭ بولمىس، تابيعاتىنان، سونداي-اق كوركەم ماتىندەگى اۆتوردىڭ كورىنۋىنەن،رولىنەن،  كوركەم ءماتىننىڭ سپەتسيفيكاسىنان كەلىپ تۋىندايتىن كونتسەپتىلەر.

«قازىرگى عىلىمدا ورنىققان كوزقاراستاردى جۇيەلەسەك، «اۆتور» تەرمينى جالپى تۇرعىدان بىلايشا قاراستىرىلىپ ءجۇر: ا) «بيوگرافيالىق اۆتور»، ءا) «اۆتور-بايانداۋشى»، ب) «اۆتور - بولمىسقا دەگەن كوزقاراس»، ۆ) «اۆتور - كوركەم وبراز»، گ) «بەيتاراپ كۋاگەر»، د) «نارراتور»، ە) «اۆتور - انونيم، بەلگىسىز پەرسوناج»، ج) «كوركەم الەمنىڭ يەسى»، ز) «ءماتىنجاراتۋشى»، ي) «كوركەم الەم تۋدىرۋشى»» [5, 60].

اباي «ايتۋشى» تەرمينى ارقىلى فولكلورلىق جانرلاردى ايتۋشى شىعارماشىلىق وكىلدەرىن ايتىپ وتىرماعان سىڭايلى. سەبەبى ولەڭنىڭ كونتەكسىندە «جوقتان قارماپ كور-جەردى ولەڭ قىلعان»، «قوبىز بەن دومبىرانى قولعا الىپ، اركىمگە ماقتاۋ ولەڭ ايتىپ سارناعان»، «ءسوز قادىرىن كەتىرگەن»، «مال ءۇشىن ءتىلىن بەزەگەن، جانىن جالداعان» اقىندار تۋرالى ايتىپ وتىرعانىن انىق اڭعارتادى. ولەڭ ونەرىن اقى الۋدىڭ، كۇنكورىستىڭ كوزىنە، پايدا تابۋدىڭ كاسىبىنە اينالدىرعان تۇلعالاردى ابايدىڭ وتكىر سىننىڭ تەزىنە سالۋى، ءسوز ونەرىنە قويىپ وتىرعان بيىك تالابىنان، پوەزياعا دەگەن ەتيكالىق، ەستەتيكالىق تازالىعىنان كەلىپ تۋىنداپ وتىر. قازىرگى تاڭداعى « ءسوز ونەرىنىڭ كوممەرتسيالانۋى»، «اقشا تابۋدىڭ كوزىنە، كاسىپكە اينالۋى»، ءتۇرلى «كۋلتۋرالداردىڭ» شىعۋى، ويشىل اقىننىڭ ءسوز ونەرىنە قويعان تالابىن ساقتاي الماعاندىعىمىزدىڭ كورىنىسى. دەمەك، «اقىن» دەگەن شىعارماشىلىق وكىلىن، وعان قوسا «ەسكى بيشە وتىرمان بوس ماقالداپ» دەپ بي-شەشەندەردىڭ، جىرشىلاردىڭ  ءبارىن جالپىلاما - ايتۋشى دەپ اتاپ وتىر.

قازاق ادەبيەتىنىڭ وزىندىك ءتولتۋما ەرەكشەلىگىن، ادەبيەت تاريحىن سۇزگىدەن وتكىزگەن اكادەميك ز.احمەتوۆتىڭ «اۆتورلىق وزىندىك  جەكە تۇلعاسى، قولتاڭباسى، ءستيلى ايقىن تانىلاتىندىعىن ەسكەرىپ جىرشى اقىندار» دەگەن اتاۋعا كەلۋى دە تەگىن ەمەس. قازاق اقىندارىنىڭ بويىندا ءوز جانىنان ولەڭ شىعاراتىن ولەڭشىلىگىمەن قاتار ايتىسكەرلىك، جىرشىلىق، انشىلىك ونەرلەردىڭ دە قوسا بولعاندىعىن ەسكەرگەنىمىز ءجون.

سونىمەن، «ايتۋشى» تەرمينىن «اۆتور» ۇعىمىندا تۇسىنۋگە، قابىلداۋعا بولا ما؟ ارينە، اباي ولەڭىنىڭ كونتەكستى بويىنشا «ايتۋشى» اۆتور ۇعىمىنا بالاما رەتىندە قولدانىلىپ تۇر.  بۇل تازا شىعارماشىلىق وكىلىنىڭ سىرتقى بولمىسى مەن قاسيەتتەرىنە بەرىلگەن اتاۋى. جوعارىدا اۆتورولوگيادا كەلتىرىلگەندەي، اۆتوردىڭ سىرتقى سيپاتىنان بولەك، شىعارماشىلىق پروتسەستە، شىعارماشىلىق شەڭبەردە بىرنەشە قىرلارى بولاتىندىعىن اڭعاردىق. كوركەم ماتىندە كورىنەتىن، تانىلاتىن اۆتورعا بايلانىستى تۋىندايتىن، نە شىعارمانىڭ قۇرىلىمىنان شىعاتىن بايانداۋ تاسىلىندەگى اۆتورلىق قىرلار (نارراتور، اۋكتور، اكتور) ايتۋشى ۇعىمىمەن قابىسادى ما؟

ابايدىڭ ايتۋشىسى  يۋ.بورەۆتىڭ انىقتاماسىنداعى ايتىلمىش ءسوزدىڭ، نە كوركەم شىعارمانىڭ قۇقىقتى يەسىنە، ياعني «اۆتورعا»، «بيوگرافيالىق اۆتورعا»، «رەتسەپتورعا» سونداي-اق «اۆتور-بايانداۋشى» قالىبىنداعى شىعارمانىڭ قۇرىلىمىنا، سيۋجەتىنە ەنە الاتىن تەرمين.

اباي اتالمىش ولەڭىندە وزىنە دەيىنگى قازاق توپىراعىندا ءومىر ءسۇرىپ كەلگەن، قالىپتاسقان پوەزيا تەگىنە سىن كوزىمەن قاراي وتىرىپ، بارلىق ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، داستۇرشىلدىك شەڭبەرىندە، اۋىزشا  ايتۋ ارقىلى ولەڭ تۋدىرىپ كەلگەن شىعارماشىلىق وكىلدەرىن «ايتۋشى» دەپ  اتاعاندىقتان، وسى تەرمين ادەبي اينالىمعا ەنۋى ءتيىس. «اقىن دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى وتە كەڭ، ول پوەزياداعى ءار ءتۇرلى تاريحي كەزەڭدەردەگى، ءار قيلى تالانت يەلەرىن قامتيدى. سولاردى ۇلكەن ەكى توپقا ءبولىپ، جىراۋ، جىرشى، تەرمەشىلەردى، ولەڭ-جىردى اۋىزشا شىعاراتىن، اۋىزشا (دومبىرامەن) سۋىرىپ سالىپ ايتاتىن اقپا اقىن يمپروۆيزاتور ءسوز زەرگەرلەرىن جيناقتاپ جىرشى اقىن دەپ اتاۋعا بولادى. سوندا ولاردى جازبا ادەبيەتىنىڭ وكىلى جازۋشى اقىننان ءبولىپ الىپ، ءوز الدىنا بولەكشە تۆورچەستۆولىق تۇلعا رەتىندە قاراۋعا مۇمكىندىك تۋادى»[6, 25]،- دەپ اكادەميك ز.احمەتوۆ ماسەلەنى تەرەڭ كورە ءبىلىپ ۇسىنىس جاساعانىنداي، «جىرشى اقىندار» اتاۋىنىڭ ورنىنا، «ايتۋشى» ۇعىمى سۇرانىپ تۇرعانداي. شىعارماشىلىعى اۋىزشا ايتۋمەن بايلانىستى توپ وكىلدەرىن «ايتۋشى» دەپ اتاۋ كەرەك سياقتى، عىلىمي دايەكتى، جاساندى، تەڭگەرىلمەلى دۇنيە ەمەس، حالىقتىق شىعارماشىلىقتان تۋىنداپ وتىرعان ءتولتۋما اتاۋ سىندى كورىنەدى.

نارراتولوگيادا قولدانىلاتىن «اۆتور-بايانداۋشى»، «ءماتىنجاراتۋشى» تەرميندەرىنە دە «ايتۋشى» دەپ قاراۋىمىزعا بولادى. «ايتۋشى» ءماتىندى ءوزى جاراتادى، باياندايدى. ايتۋشى تەرمينى ادەبيەتتىڭ كوممۋنيكاتسيالىق، ديالوگتىق تابيعاتىنان تۋىنداپ وتىرعان تەرمين. كەز-كەلگەن كوركەم شىعارما اۆتوردىڭ تانىمىن، كونتسەپتىسىن، سەزىمىن، تۇيىندەگەن ءتۇيىنىن قابىلداۋشى قاۋىمعا جەتكىزۋدىڭ قۇرالى بولسا، اقپاراتتى جەتكىزۋگە، ايتۋعا كەلىپ سايادى. «ايتۋشى» بۇل ماعىنادا ءبىر تىلدىك اقپاراتتى ءسوز بە ءسوز جەتكىزۋ عانا ەمەس، ماعىنالىق ۇستەمەمەن، كوركەم شىعارماعا جۇكتەلەتىن، قويىلاتىن قاعيدالار شەڭبەرىمەن،ياعني اۆتورلىق ديسكۋرسىمەن  تۇسىندىرىلەدى. ايتۋشى دەگەندە، اقپارات تاسۋشى،نە بىرەۋدەن ەستىگەنىن جەتكىزۋشى عانا ەمەس، كوركەم تۋىندى تابيعاتىنا ساي تانىمدىق، ەستەتيكالىق، ەتيكالىق، يدەولوگيالىق، كوممۋنيكاتيۆتىك قاتپارى -  اۆتورلىق ديسكۋرسى ارقىلى «كوركەمكەمدەلگەن كودتى» ايتۋشى دەپ ۇعىنساق كەرەك.

ابايدىڭ «ايتۋشى» تەرمينىن ادەبيەت تەورياسىندا، ونىڭ ىشىندە پوەزيا تەورياسىندا، اۆتورتانۋ سالاسىندا بىرنەشە شارتتىلىقتاردا قولدانۋعا بولاتىنداي كورىنەدى: 1) اۋىزشا تۋعان اۆتورلى ادەبيەت وكىلدەرىنىڭ جالپىلاما اتاۋى رەتىندە; 2) پوەزيا تەورياسىندا ۇلتتىق پوەزيامىزعا بايلانىستى ادەبيەت تاريحىنىنىڭ بەلگىلى ءبىر كەزەڭدەرىندەگى شىعارماشىلىق وكىلدەرىنىڭ ءتولتۋما قاسيەتتەرىن تانىتۋ ماقساتىندا «اۆتور»، «بيوگرافيالىق اۆتور»، «اۆتور-بايانداۋشى» تەرميندەرىمەن پارا-پار قولدانۋعا لايىق.

ادەبيەتتەر

1.     قۇنانبايۇلى اباي. شىعارمالارىنىڭ تولىق جيناعى. ت.1. - الماتى: جازۋشى، 1995.

2.      بورەۆ يۋ.ب. ەستەتيكا. تەوريا ليتەراتۋرى: ەنتسيكلوپەديچەسكي سلوۆار تەرمينوۆ. - موسكۆا: استرەل، 2003.

3.     سافرونوۆا ل.ۆ. اۆتور ي گەروي ۆ پوستمودەرنيستكوي پروزە. دوكتورسكايا ديسسەرتاتسيا.  - الماتى، 2007.

4.     بارت ر. كريتيكا ي يستينا. ۆ كن: زارۋبەجنايا ەستەتيكا ي تەوريا ليتەراتۋرى ءحىح-حح ۆۆ. - موسكۆا: يزد.موسكوۆسكوگو ۋنيۆەرسيتەتا، 1987.

5.     ەسەمبەكوۆ ت.ۋ. كوركەم ءماتىندى تالداۋ نەگىزدەرى. - الماتى: قازاق ۋنيۆەرسيتەتى، 2009.

6.     احمەتوۆ ز. اقىن. كىتاپتا: ادەبيەتتانۋ تەرميندەرىنىڭ سوزدىگى. - الماتى: انا ءتىلى، 1996.

نويابر كەنجەعاراەۆ

اباي اتىنداعى قازۇپۋ-ءنىڭ

«ابايتانۋ» عىلىمي-زەرتتەۋ

ورتالىعىنىڭ جەتەكشى

عىلىمي قىزمەتكەرى، ف.ع.ك.

"اباي-اقپارات"