توقسانىنشى جىلداردىڭ اتىسى مەن شابىسىنا تولى الاساپىرانىن قالالىق پروكۋراتۋرادا تەرگەۋشى بولىپ ءجۇرىپ تاريح تابالدىرىعىنان ۇزاتىپ سالعان وڭعار ودان كەيىن دە وقالى كيىمىن ون جىل كيدى. بىرنەشە باسقارمانى باسقاردى. اكەسى تۇگەل مارقۇم قوي اۋزىنان ءشوپ المايتىن مومىن كىسى ەدى، بەتىڭ بار، ءجۇزىڭ بار دەمەي، تىكە ايتاتىن قاسيەتتىڭ وڭعارعا قايدان جۇققانىن قايدام، كەيبىرەۋلەر ءتارىزدى زاپىرانى كومەيىنە لىقسىپ كەلىپ تۇرسا دا ايتار ويىن ىشكە بۇگىپ، باسشىلاردىڭ ىڭعايىنا قاراي جىعىلىپ، باس شۇلعۋ  ونىڭ قانىنا سىڭبەگەن، كوڭىلدەگىسىن لاق ەتكىزىپ اقتارا سالادى. الدە شەن مەن شەكپەننىڭ قىزۋى ما جۇرتتىڭ بادىرايىپ كورىنىپ تۇراتىن ءمىنىن اتاق مانسابىنا قاراماي، توبەدەن قويعانداي دۇڭك ەتكىزىپ ايتا سالاتىن وڭعاردان ارىپتەستەرى تۇگىلى كەيبىر لاۋازىمى جوعارىلاردىڭ وزدەرى قاتتى جاسقانادى. تەرگەپ اكەلگەن ىستەرىن وڭعاردىڭ سىنىنان وتكىزە الماي، قولتىقتاپ كەرى قايتاتىن تەرگەۋشىلەر قاۋىمى دا ايلاپ اتقارعان جۇمىسىن اينالدىرعان ون مينۋتتىڭ ىشىندە ىسكە العىسىز ەتىپ تاستايتىن باسقارما باسشىسىمەن اشىق ايتىسۋعا داتتەرى جەتپەگەندىكتەن بىلاي شىعا بەرە كۇڭكىلدەپ، جەتى اتاسىن «تۇگەندەپ» كەتەدى. تەرگەۋدىڭ زاڭدىلىعىن قاداعالايتىن پروكۋروردىڭ ورىنباسارى، ۇنەمى تۇماۋ تيگەن ادامداي تۇمسىعى سۋلانىپ، قايتا-قايتا تۇشكىرىپ، قول ورامالىمەن ءسۇرتىنىپ وتىراتىن مارات باعىسباەۆ تا وڭعارعا ايتاتىن قولقاسىن بىردەن اقتارا سالماي، ايتار ءسوزىن الىستان وراعىتىپ باستاپ، ساقتىق جاسايدى. ونىڭ  «دامدەپ» ايتاتىن اڭگىمەلەرىنىڭ مازمۇنى بىلاي بولىپ كەلەر ەدى.

– بۇگىن باس پروكۋراتۋرادان الەكەڭنىڭ ءوزى تەلەفون شالىپ، وتكەن ايدىڭ ەسەبىن سۇراپ، قىلعىنىپ جاتىر. نەنى جىبەرەمىز، وتكەن ايدا پروكۋراتۋراعا كەلىپ تۇسكەن ءجۇز ءىستىڭ بار بولعانى سوتقا قىرقىن عانا جىبەرىپپىز. نە دەگەن سۇمدىق! الەكەڭ «نە، سەندەردە قىلمىس ازايىپ كەتتى مە، كورسەتكىش قايدا» دەپ ءبىراز شاڭىمدى قاعىپ، سىلكىلەپ الدى. نە ىستەيمىز؟ وتكەن جولعى كەرىمباەۆتىڭ ءىسى نە بولدى، اينالايىن-اۋ، قىلمىسى دالەلدەنىپ تۇر ەمەس پە؟ نەنى كۇتىپ وتىرسىن؟ اڭگىمەسىنىڭ باسىن مايدان قىل سۋىرعانداي بيپازداپ باستايتىن مارات باعىسباەۆتىڭ جوعارىدان ۇرىس ەستىپ، جانى مۇرنىنىڭ ۇشىنا كەلىپ تىرەلگەندە باستىق ەكەندىگى ەسىنە ءتۇسىپ كەتە مە، وقتا-تەكتە قاتقىلداۋ سويلەپ قوياتىنى دا بار.

–ماكە ءىس مىنا قالپىندا سوتتان وتپەيدى، كەرىمباەۆتىڭ قاساقانا كىسى ولتىرگەنى دالەلدەنبەي تۇرسا، ماعان نە دەيسىز؟ پىشاق قايدا؟ كريميناليست كەزدىكتىڭ سابىندا كەرىمباەۆتىڭ ساۋساقتارىنىڭ ءىزى جوق ەكەندىگىن بەكىتىپ وتىرسا، كۇنى ەرتەڭ سوتقا قاتىساتىن پروكۋرور نە ايتادى؟ اڭگىمە وسى جەرگە كەلگەندە الگىندە عانا ەكپىندەگەن پروكۋروردىڭ ورىنباسارىنىڭ ءۇنى باسەڭسىپ قالادى. كەزىندە تەرگەۋدىڭ قاتال مەكتەبىنەن وتكەن وڭعاردىڭ جالعان سويلەمەيتىنىن بىلەدى. الايدا ىشكى جۇيەنىڭ قاعازدا جازىلماعان ءتارتىبىنىڭ باسىبايلى قۇلىنا اينالىپ كەتكەن مارات باعىسباەۆ تا قايتا قويمايدى.

–نە ىستەيمىز ەندى..-دەپ شاراسىزدىقپەن الاقانىن جايادى. «ءىستى ايىپتاۋ قورىتىندىسىمەن سوتقا جىبەرىڭىز» دەپ كەسىپ ايتا الماي امالى قۇريدى. ءىستىڭ شالا تەرگەلىپ كەلگەنىن ءىشى سەزەدى.

–ماكە، ەگەر ءىستى وسى قالپىندا جىبەرەمىن دەسەڭىز، ەركىڭىز  ءبىلسىن ، تەك جاۋاپكەرشىلىكتى موينىما الىپ، جازىقسىز ادامنىڭ وبال-ساۋابىن موينىما العىم كەلمەيدى. وڭعار الىپ كەلگەن ءىستى باسشىنىڭ الدىنا تاستاي سالعان. قۇدانىڭ قۇدىرەتى كەيىن سول ءىس سوتتان ءوتىپ، ادام ولتىرگەن دەگەن ايىپ تاعىلعان كەرىمباەۆ ون جىلعا سوتتالىپ كەتتى. مارات باعىسباەۆ قايتادان شاقىرتتى. انا جولعىداي ەمەس، تىم كوڭىلدى. جايراڭداپ امانداسىپ:

–كوردىڭ بە، كەرىمباەۆىڭ ون جىلدى ارقالاپ كەتتى، ال سەن پىشاقتىڭ سابىنداعى ساۋساقتىڭ ءىزىن قايتەمىز دەپ ەدىڭ. اينالايىن، قوعامنىڭ جىرتىعىن ەكەۋمىز جاماي المايمىز. مىنا جۇيە سەنىڭ ونداي ۇستانىمىڭ مەن بىربەتكەيلىگىڭە  كونبەيدى، تاپتاپ تاستايدى. ەكى-ءۇش مارتە وڭباي تاياق جەپ، تاۋىڭ شاعىلعاننان كەيىن  ءومىردىڭ قايدا قاقپايلاسا، سوندا ءىلبىپ جۇرە بەرەتىن كوك ەسەگىنە اينالعانىڭدى ءوزىڭ دە سەزبەي قالاسىڭ. الدە مەن وسى قالپىمدا دۇنيەگە كەلدى دەيسىڭ بە، جوق، تىرشىلىك وسىلاي قالىپتاستىرىپ، تاربيەلەدى.

سويتكەن وڭعاردىڭ ەندى قالالىق سوتقا سۋديا بولىپ اۋىسايىن دەپ وتىرعانى مىناۋ. وقۋ ءبىتىرىپ كەلگەننەن كەيىنگى ون بەس جىلدىڭ قاس قاعىم ساتتە قالاي وتە شىققانىنا ءوزى دە تاڭ قالىپ وتىر. جالىنداعان جاستىق شاعى مەن ءومىرىنىڭ ءتاتتى كەزەڭدەرى دە پروكۋراتۋرانىڭ قابىرعاسىندا ءوتىپتى. ايەلى زەينەشپەن دە وسىندا تانىستى. كىسىنىڭ بەتىنە تۋرا قاراي الماي، ەكى بەتى ۋىلجىپ پىسكەن الماداي قىزارىپ، «اعاي» دەپ سىزىلىپ تۇراتىن قىز ەدى، قۇدايدىڭ بەرگەنى شىعار، وڭعارعا ەكى ۇل مەن قىز سىيلاعان ءبىر كەزدەردەگى قۇلىن ءمۇسىندى زەينەشتىڭ  ورنىندا بوكسەسى جايىلعان كەلىنشەك وتىر.

– وسەتىن ۋاقىتىڭ بولدى، قاشانعى قاعاز شۇقىلاپ، تەرگەۋشىنىڭ قاتەلىگىن جوندەپ جۇرەسىڭ. قازىر ءبارىن دە سوت شەشەدى، بەدەل دە سولاردا. ويلانبا،-دەدى ادۆوكات بولىپ قىزمەت اتقاراتىن زەينەش تە وڭعاردىڭ سوتقا اۋىسقانىن جانىمەن قالاپ. ايتۋعا ءبارى دە وڭاي، ون بەس جىلدىق عۇمىرىن ۇرلاعان پروكۋراتۋرامەن قوشتاسۋ وڭعارعا  عانا وڭاي تيمەدى. قاپيادا اسىل نارسەسىنەن ايىرىلىپ قالايىن دەپ تۇرعان ادامداي جىپ-جىلتىر ۇستەلىنىڭ ءۇستىن سيپاپ،  بوگەلدى. پروكۋروردىڭ ءوزى  ۇجىمدى جيناپ، سوتقا اۋىسىپ بارا جاتقان وڭعارعا  اق جول تىلەدى.

– پروكۋراتۋرانىڭ جاقسى ماماندارىنا «قۇدا» تۇسەتىندەر كوبەيدى. نەسى بار، سوتتا ءوز مامانىمىزدىڭ وتىرعانى ماقتانىش ەمەس پە دەپ قويدى. ءتىپتى قىزمەت بارىسىندا تالاي ۇستاسىپ، ءجۇز شايىسقان مارات باعىسباەۆ تا وتىرىگى مە الدە شىنى ما باۋىرىنا قىسىپ:

– وڭعاردىڭ ورنى ويسىراپ كورىنىپ تۇراتىن بولدى. قايتەمىز، ءومىر سولاي،-دەدى وكىنگەن كەيىپ تانىتىپ.

وڭعار اشەيىندە سوتقا كەلىپ كەتىپ جۇرگەن كەزىندە بايقاماپتى، باسىڭا مانتيا كيىپ، بولەك بولمەدە وتىرادى دەپ ويلايتىن قازىنىڭ جۇمىسى دا قاۋىرت ەكەن، پروكۋرورلاردىڭ قانىن باسىنا شاپشىتىپ، شاشىن اعارتاتىن كۇلدىبادام ىستەر بۇل جەردە دە الدىن وراعىتىپ جۇرگىزبەيدى. جاماۋى ءار-ءار جەردەن كورىنىپ تۇراتىن  شالاعاي، شالا جۇمىستار. قارجى پوليتسياسى تەرگەپ اكەلگەن ون بەس تومدىق ءىستى اپتا بويى شۇقشيىپ وقىعاننان كەيىن  ىشىنەن  تابان تىرەيتىندەي دالەل تاپپاي، تەرگەۋشىنى شاقىرتتى.

–مىناۋ نە، دەدى وڭعار الدىندا قالانىپ تۇرعان  پاپكالاردى كورسەتىپ، تەرگەۋشى تۇسىنگىسى كەلمەدى مە ەكەن، الدە قۇزىرلى ورگاننان كەلىپ وتىرعاننان سوڭ  قۇراندى ەردەن  تۇسكەندى ار كوردى مە:

–تەرگەلىپ كەلگەن ءىس ەكەنىن كورىپ وتىرعان جوقسىز با،دەدى –پروكۋراتۋرانىڭ ايىپتاۋ قورىتىندىسى الدىڭىزدا جاتىر. ەندى ماعان نە دەيسىز؟

–مىنا ون بەس تومعا جينالىپ، تىگىلگەن ىستە جەكە كاسىپورىننىڭ قارجىلىق ەسەپ-قيسابى مەن چەكتەرىنەن باسقا تۇك تە جوق عوي. ساراپتامانىڭ قورىتىندىسى قايدا؟ باسشىنىڭ ىشكەن-جەگەنىن قالاي دالەلدەيمىز، سوندا.

–سۋدياسىز عوي، باعا بەرەتىن ءسىز ەمەسسىز بە، دەپ يىعىن قوزعادى تەرگەۋشى دە. ءتىپتى مىناۋ سۋديا ەكەن دەپ قىڭىپ وتىرعان جوق. وڭعار شاشىن قىسقا ەتىپ قىرىقتىرعان جۋان مويىن جىگىتتىڭ كومەيىندە «بايقاڭىز، قولعا ءتۇسىپ قالىپ جۇرمەڭىز» دەگەن  ەسكەرتۋدىڭ كەپتەلىپ  تۇرعانىن وقىپ ۇلگەرگەندەي بولدى.

–وندا ايىپتالۋشىعا ايىپتاۋ ۇكىمىن شىعارعاننان باسقا امالىم جوق، دەدى وڭعار. تەرگەۋشى  دە يلىكپەدى، سول باياعى سۇستى قالپىن جوعالتپاستان:

–ەركىڭىز ءبىلسىن، دەپ شىعىپ جۇرە بەردى. كەك ءتۇيىپ كەتكەنىن ءبىلدى. ارادان ازداعان ۋاقىت وتكەننەن كەيىن حاتشى قىز سوت توراعاسىنىڭ شاقىرىپ جاتقانىن قاپەرىنە سالدى. مەيرام قاراباەۆ باياعى قالپىنشا جايراڭداپ امانداسقانىمەن تىرىسقان قاباعىندا  ىزعار بار ەدى .

–ومەكە ۇستىڭىزدەن شاعىپ ءتۇسىپ جاتىر عوي،-دەدى ول زورلانا ەزۋ تارتىپ.–سول پالە ىزدەپ جۇرەتىن ورگانمەن  ايتىسپاي-اق قويساڭىز قايتەدى. جازانىڭ ورتاڭعى شەگىن بەرە سالىڭىز. ۇكىمىڭىزدى اپپەلياتسيالىق ساتى ءبارىبىر كۇشىندە قالدىرادى. ابىرويدى دا ويلاعان دۇرىس عوي، ومەكە، ساقتىق كەرەك، ساقتىق كەرەك،-دەدى داۋسىن سوزىپ. – ءارى بەرىدەن سوڭ وسى ءىستى ءوزىڭىز قىزمەت اتقارعان پروكۋراتۋرانىڭ باسشىلارى ماقۇلداپ جىبەرىپ وتىرعان جوق پا؟ وڭعار مەيرام قاراباەۆتىڭ العاشقى اڭگىمەسىندەگى «زاڭعا باعىنعان دۇرىس، بىراق سوتتىڭ ىشكى ءوز ءتارتىبى بار ەكەندىگىن دە ۇمىتۋعا بولمايدى» دەگەن ءسوزىنىڭ توركىنىن ەندى ءتۇسىندى.

كومپانيا باسشىسىنىڭ ۇستىنەن قوزعالعان قىلمىستىق ءىس سوتتا ءبىر اي قارالدى. كىل ويدان قۇراستىرىلعان ايىپتاۋلار. ايىپتالۋشىنىڭ ادۆوكاتى دا قايتپايتىن بىرەۋ ەكەن. قورعاۋىنداعى ادامنىڭ كىناسىزدىگىنە دالەلدەر كەلتىرىپ، مەملەكەتتىك ايىپتاۋشىنى قاراداي قوبالجىتىپ تاستادى. اڭگىمەسىن «ۇلى مارتەبەلى سوت» دەپ باستايتىن ادۆوكات كەيبىرەۋلەر ءتارىزدى ءجون-جوسىقسىز وراعىتىپ شابا بەرمەي، تالان-تاراجعا تۇسكەن دەگەن قوماقتى قارجىنىڭ دا ەسەبىن شىعارىپ بەردى. وڭعار ماجىلىسكە مەملەكەتتىك ايىپتاۋشى رەتىندە قاتىسىپ وتىرعان قامبارعا قاراپ ەدى، ول  ايتارعا جاۋاپ تاپپاي، شەكەسىنەن شىپ-شىپ شىققان تەردى ءسۇرتىپ، اۋرە بولىپ كەتتى. «مەملەكەتتىك ايىپتاۋشى ادۆوكاتتىڭ ۋاجىنە الىپ قوسارىڭىز بار ما» دەپ ەدى،  ورنىنان جارىم جارتىلاي  سوزالاڭداپ كوتەرىلگەن قامبار سول باياعى  بىر سارىندى  جاۋابىن قايتالادى:

–ۇلى مارتەبەلى سوت ماسەلەگە باعا بەرۋدى ءوزىڭىزدىڭ قۇزىرىڭىزعا قالدىردىم.

«اۋ، مەنىڭ قۇزىرىما نەسىنە قالدىراسىڭ،  تاعىلعان ايىپتى دالەلدەيتىن سەن ەمەسسىڭ بە؟» تاراپتاردىڭ ءجارىسسوزى اياقتالىپ، كۋالاردان جاۋاپتار الىندى. كومپانيانىڭ ەسەپ-قيسابىنا  تەكسەرۋ  جۇرگىزگەن  مامانداردىڭ دا پىكىرلەرى تىڭدالدى.  تەك ايىپتالۋشىنىڭ قازىنا قارجىسىن جىمقىرىپ،  ىسىراپ جاساعانىن كورسەتەتىن ءبىر دە ءبىر دالەل تابىلمادى، كوپىرمە كوبىك ءسوز. ۇكىم شىعارۋ ءۇشىن كەڭەسۋ بولمەسىنە  قامبار دا ىلەسە كىردى.

–ومەكە نە ىستەيمىز، دەدى ول ساسقالاقتاپ.

–نە ىستەيتىنى بار، اقتاۋ ۇكىمىن شىعارامىن، باسقا جول جوق، دەدى وڭعار جايباراقات.

–تىم قۇرىسا، تاعىلعان ايىپتىڭ بولىگىن جەڭىلدەتىڭىزشى، اقتايتىن بولساڭىز، باكەڭنىڭ مىنەزىن بىلەسىز عوي، ايامايدى، ونسىز دا ءتىسىن باسىپ ءجۇر ەدى...قۇتى قاشقان قامباردىڭ ابىرجىگەن ءتۇرى ءوز الدىنا وڭعاردىڭ  اقتاۋ ۇكىمىن شىعارۋعا بەت بۇرعانىن ەستىگەن سوت توراعاسى مەيرام قاراباەۆ تا قاراداي ءبۇلىنىپ، تۋلاپ ءتۇستى. بۇل جولى ومەكە دەپ كوتەرمەلەپ سويلەگەن جوق:

–اقتايمىن دەگەن نە ءسوز،  اينالايىن-اۋ، قارجى پوليتسياسىن سوتقا قارسى قويىپ، قىرىنا ىلىكتىرەيىن دەپ ءجۇرسىڭ بە؟  الدە ولار اڭدىپ سوڭىما تۇسسە تۇك تاپپايدى، پەرىشتەمىن دەپ ويلايسىڭ با؟

وڭعار ەكى وتتىڭ ورتاسىندا قالدى. امال جوق كومپانيا باسشىسىنىڭ كىناسىن دالەلدەيتىندەي ىلىك تاپپاسا دا باپتىڭ بولىگىن جەڭىلدەتىپ، شارتتى جازامەن شەكتەدى. العاش رەت جىلارمان كەيىپكە تۇسكەن قامباردى ايادى. ايىپتالۋشىنىڭ قورعاۋشىسى ۇكىممەن كەلىسپەي:

–كاسساتسيالىق القاعا شاعىمدانامىز، دەپ كەتتى.

بۇل وڭعاردىڭ  قاراباەۆ باستاعان ەسكى جۇيەمەن كۇرەسىنىڭ باسى ەكەن. وسى ءبىر بەتكەيلىگى مەن تازالىعىنىڭ  ارقاسىندا  ەكى جىلدان سوڭ  قالالىق سوتتىڭ اپپەلياتسيالىق  القاسىنا جوعارىلاتىلدى. مۇندا الىپ بارا جاتقان اۋىر جۇمىس جوق ەكەن. سوت توراعاسى  دەمالىسقا كەتكەن كەزدە  وڭعاردىڭ الدىنا  كىسى ولتىرگەن دەگەن ايىپپەن ون جىلعا كەسىلىپ  جازاسىن وتەپ جاتقان قۋاندىق سارسەنباەۆتىڭ  ءىسىن قايتا قاراۋ جونىندەگى شاعىمى كەلىپ تۇسكەن.سۋديا ون بەتتىك شاعىمدى دەن قويىپ وقىپ شىقتى. ايىپتالۋشىعا  ءوزىنىڭ بالدىزىن قاتىگەزدىكپەن ولتىرگەن دەگەن ايىپ تاعىلعان. سوتتالۋشىنىڭ ايەلىنىڭ تۋعان سىڭلىسىنە قاستاندىق جاساۋىنا  قالاي ءداتى باردى ەكەن؟ بۇل ساۋالعا تەرگەۋ ورگانى مەن ءىستى قاراعان سوت ساتىلارى دا جاۋاپ ىزدەمەگەن ءتارىزدى. قاندى وقيعا  وسىدان  سەگىز جىل بۇرىن  بەس ادامنىڭ ورتاسىندا بولعان. قۋاندىق  بۇل اۋلەتكە كۇيەۋ بالا.  قۇرىلىستا جۇمىس ىستەپ  بالا شاعاسىن اسىراپ، ناپاقاسىن تاۋىپ جۇرگەن  قاراپايىم ادام. ودان كەيىنگى باجاسى جەكسەن جەكە كاسىپكەر.  اۋلەتتىڭ كىشى كۇيەۋ بالاسى تۇرسىن جوعارعى وقۋ ورنىن ەندى بىتىرگەن، جۇمىسسىز. «قۇداي الدىندا  دا، ادام الدىندا دا اقپىن، بالدىزىم كامشاتتى ولتىرگەن جوقپىن. ونى ايەلىم دە، قايىن اتام مەن قايىن ەنەم دە ءبارى جاقسى بىلەدى. بار ايىبىم وقىستان وزگە ادامنىڭ قولىنان قازا تاپقان بالدىزىمنىڭ قاسىنان تابىلعانىم عانا. مارقۇمدى باسىنان كوتەرگەنىمدە ول الدەنارسە ايتپاقشى بولعانىمەن  وڭەشتەن شاپشىپ اققان قانىنا تۇنشىعىپ، ەشنارسە  دەي  المادى، تەك ەسىك جاققا  قاراي بەرگەن. قولىم قانعا مالىنعاننان كەيىن ءوزىمدى اقتاپ ەشنارسە ايتا المادىم. ولىمگە سەبەپ بولعان پىشاق تا تابىلمادى. كەيىن تەرگەۋ بارىسىندا سابى كوك جەلىممەن ورالعان پىشاقتى كورسەتتى. بىراق وندا ساۋساعىمنىڭ ءىزى بار ەكەنىن ەشكىم دالەلدەمەدى» قىسقا جازىلعان حاتتىڭ مازمۇنى وسى ەدى.

سوت وتىرىسى باستالىپ، قۋاندىق سارسەنباەۆ تۇزەۋ مەكەمەسىنەن ايداۋىلدارمەن الدىرىلدى. سەگىز جىل بۇرىنعى وقيعانىڭ ءمان-جايى قايتا تەكسەرىلدى. مەملەكەتتىك ايىپتاۋشى ادەتتەگىدەي سوتتالۋشىنىڭ كىنالى ەكەندىگىن ايتىپ، شاعىمدى قاناعاتتاندىرۋسىز قالدىرۋدى سۇرادى. وڭعار پروكۋروردان:

–كىسى ولتىرگەن قۇرال نەگە ىسكە تىگىلمەگەن، دەدى. مەملەكەتتىك ايىپتاۋشى ونى بىلمەدىم  دەگەندەي يىعىن قوزعادى. سوتتالۋشىنىڭ ادۆوكاتى قورعاۋىنداعى ادامنىڭ  جازىقسىز  سوتتالعانىن ايتىپ، دالەلدەر كەلتىردى. سوت زالىنا وقيعا ورنىندا بولعان بەس ادامنىڭ ءبىرى، قۋاندىقتىڭ باجاسى جەكسەن شاقىرىلدى. سۋديا ماڭداي شاشى ءتۇسىپ، قاسقالانا باستاعان  جىگىت اعاسىنان:

ء–سىز سوتتا بەرگەن جاۋابىڭىزدا  قۋاندىقتىڭ ادام ولتىرگەنىن ءوز كوزىممەن كوردىم دەپسىز؟

–كوپ نارسە  ۇمىتىلا باستادى عوي، كوردىم دەپ ايتا المايمىن، تەك تەمەكى شەگىپ ۇيگە كىرگەنىمدە قۋاندىقتىڭ قولى قانعا مالىنىپ وتىرعانىن  بايقادىم.

–پىشاقتى كوردىڭىز بە؟

–كوردىم.

–ول  سوتتالۋشىنىڭ قاي قولىندا بولدى؟

–قاتەلەسپەسەم، وڭ قولىندا بولدى...

–پىشاقتىڭ ءتۇر-ءتۇسى ەسىڭىزدە قالدى ما؟

–سابى كوك جەلىممەن ورالعان پىشاق، دەپ ونىڭ ۇزىندىعىن قولىن سوزىپ كورسەتتى.

ء–بارى دۇرىس تەك قۋاندىقتىڭ سولاقاي ەكەندىگى ەسىڭىزدە قالماعان ءتارىزدى.

سۋديا ويلاندى. «قۋاندىقتىڭ سولاقاي ەكەندىگى ءىس ماتەريالدارىندا دالەلدەنىپ تۇرسا دا  تەرگەۋ مەن سوت ساتىلارىندا ول نەگە ەسكەرىلمەگەن؟ جەكسەن جالعان ايتىپ وتىر، نە ءۇشىن؟ ارادان سەگىز جىل ءوتتى، بالكىم، كوپ نارسە ۇمىتىلعان دا شىعار، الايدا، پىشاقتىڭ سابىنىڭ  كوك جەلىممەن ورالعانىن قالايشا ەسىندە ساقتاپ قالعان؟ تەرگەۋشىنىڭ ۇيرەتكەنى مە؟» قالعان ەكى باجاسى  ەش نارسەنىڭ ەسىندە قالماعانىن ايتتى. «قۋاندىقتىڭ  قولى قان-قان بولىپ وتىرعانىن كورگەن  جالعىز ادام جەكسەن دەگەننەن اسا المادى. وقيعا شامامەن تۇسكى ساعات  ەكىنىڭ شاماسىندا بولعان.  جابىرلەنۋشىنىڭ قانعا بويالىپ، قىرىلداپ جاتقانىن كورگەن جالعىز قۋاندىق. ساراپشى كريميناليست مارقۇمنىڭ ەكى جارىمدا قايتىس بولعانىن بەكىتكەن. وعان دەيىن ۇيدە كىم بولعان؟ جەكسەن بە الدە تۇرسىن با؟ قوناقتا باسقا بوگدە ادام جوق.

ەرتەسىنە قۋاندىقتىڭ ادۆوكاتى  ءولىم بولعان كۇنى بانكتەن الىنعان بەس ميلليون تەڭگەنىڭ قولدى بولعانى تۋرالى انىقتامانى تاپسىردى. قارجى بانكتەن شامامەن  بەس كۇن بۇرىن الىنعان. قىزدىڭ جۇمباق ولىمىنەن كەيىن اقشا دا جوق بولىپ كەتكەن. كىم الۋى مۇمكىن؟ مارقۇمنىڭ شەشەسى قىزىنىڭ بانكتەن نەسيەگە سونشاما قارجىنى نە ءۇشىن العانىن دا جاسىرمادى.

–جارىعىم، ءسۇت كەنجەم ەدى، ءبىر ايدان كەيىن ۇزاتىلاتىن بولىپ، جاساۋىنا دەپ اقشا العان. ءوزىمىز ەسەڭگىرەپ ءجۇرىپ، اقشامەن دە ءىسىمىز بولماپتى. كەيىن  ساندىقتى اشىپ قاراساق، كوك تيىن دا جوق. قۇدايدان تاپقىر قايسىسى ەكەن، زار قاقساتىپ، اقشانى الىپ كەتكەن؟ قانمەن كەلگەن اقشا كىمدى كوگەرتەر دەيسىڭ، دەپ كوز جاسىن سىعىپ الدى.

–سول كۇنى قوناقتا كىمدەردىڭ بولعانى ەسىڭىز دە بار ما، دەدى سۋديا.

–نەگە بولماسىن، ءۇش قىزىم مەن كۇيەۋ بالالارىم بولدى، دەدى كەيۋانا.

–ال، ءتورتىنشى بولاشاق كۇيەۋ بالاڭىز شە، دەدى وڭعار.

ء–ا، مارلەن بە، ول داستارحان باسىنا وتىرماستان جارتى ساعات بۇرىن قىزىممەن اڭگىمەلەسىپ كەتتى. مىڭ بولعىر بالا ەكەن كامشاتىم دۇنيەدەن وتكەننەن كەيىن دە كوپكە دەيىن حابارلاسىپ، كومەكتەسىپ تۇردى. ولمەك ارتىنان ولمەك جوق، قايتەدى، كەيىن باسقا بىرەۋگە ۇيلەنىپ كەتتى.

وڭعار ىستەگى مارلەننىڭ تەرگەۋشىگە بەرگەن جاۋابىمەن تانىسىپ شىقتى. سول كامشاتتىڭ اناسىنىڭ ايتقانىنداي جارتى ساعات بۇرىن كەلىپ كەتكەن. بولاشاق تويدىڭ جوسپارى تۋرالى اقىلداسقان. بار بولعانى وسى. ونىڭ  كامشاتپەن سويلەسىپ، الدەن سوڭ اسىعىس ەكەنىن ايتىپ شىعىپ كەتكەنىن كۋالاردىڭ ءبارى دە ماقۇلدادى. بىلايشا قاراساڭ، مارلەننەن كۇدىكتەنۋگە كورىنىپ تۇرعان نەگىز دە جوق. كامشاتتىڭ ۇيىنە كەلسە، بولاشاق جارى. سويلەستى، كەتتى، وندا تۇرعان نە بار؟ تەرگەۋشى دە وسىنداي ويعا كەلسە كەرەك. مۇمكىن مارلەن كامشاتتىڭ ۇيىنەن ءبىرجولاتا كەتپەي، قوناقتاردىڭ  تۇسكى ۇزىلىسكە شىققان ءساتىن پايدالانسا شە؟ ونداي جاعدايدا  تىم قۇرىسا، اياق كيىمنىڭ ءىزى مەن پىشاقتىڭ سابىندا ساۋساقتىڭ تاڭباسى قالار ەدى وي. تەرگەۋشىنىڭ ىسكە تىككەنى مۇلدە باسقا پىشاق.  وڭعار سوت ءماجىلىسىن كەيىنگە قالدىرىپ، وقيعا بولعان جەرمەن قايتا تانىستى.ءۇيدىڭ باستاپقى جوسپارى ءسال وزگەرگەنىمەن قۇرىلىسى سول قالپى ەكەن. قوناقتار وتىرعان  بولمەنى كوردى. مۇنتازداي تازا. توردە سۇيكىمدى بويجەتكەننىڭ سۋرەتى ءىلۋلى تۇر.

–جارىعىم، وقۋ بىتىرگەن جىلى ءتۇسىپ ەدى،  قىزىمنان قالعان جالعىز ەسكەرتكىش وسى عانا. قاريا كەمسەڭدەگەن.

–ال مىنا كيىم ىلگىشتىڭ ورنىندا نە بولعان، دەدى وڭعار قابىرعاداعى ەسكى سىلاقتىڭ ءىزىن بايقاپ.

ء–ا، بۇل جەردە  بۇرىن ەسىك بولعان. تۋرا باقشاعا  اپاراتىن. وسىدان ەكى جىل بۇرىن  زالدىڭ ار جاعىنان قوسىمشا بولمە قوسىپ، ەسىگىن باسقا جاقتان شىعاردىق، ايتپەسە، ءارى-بەرى وتكەن قوناقتار مىنا جەردى مۇلدە اتقورعا اينالدىرىپ جىبەردى، دەدى قاريا.– ءۇيدى ساتىپ العانىمىزدا الما،ورىگى سىڭسىعان باقشانىڭ ار جاعى بوس بولاتىن، كەيىن باسقا بىرەۋلەر ساتىپ الىپ، باسپانا تۇرعىزدى.

وڭعار باقشانىڭ شەتكى سىزىعىنان ۇيگە دەيىن ءجۇرىپ ءوتىپ، قول ساعاتىنا قاراپ ەدى، ءۇش مينۋت ۋاقىت كەتتى. «مارلەننىڭ كەتتىم دەپ كوز الداپ، باقشانىڭ ار جاعىنداعى يەسىز جەر تەلىمىنەن سەكىرىپ ءتۇسىپ، قوناقتار  ءۇيدىڭ سىرتىندا قاۋقىلداسىپ تۇرعاندا جالعىز قالعان كامشاتتى مەرت ەتۋى دە مۇمكىن عوي. نە ءۇشىن؟ ارينە، اقشا ءۇشىن. قاننەن قاپەرسىز وتىرعان مارقۇم قىز وزىنە تانىس سۇيگەن ادامىنان قاۋىپتەنبەگەن دە بولۋى مۇمكىن. ونىڭ ايقايلاپ، وزگەلەردى كومەككە شاقىرۋىنا وقىستان ورىلعان  تاماق مۇرشا بەرمەگەن ءتارىزدى.  «جولعا  ءۇش مينۋت، ودان كەيىنگى ارپالىسقا كەتكەن بەس مينۋت، اقشانى العانعا جۇمسالعان بەس مينۋت مارلەن اينالدىرعان ون بەس مينۋتتىڭ ىشىندە ءىسىن ءبىتىرىپ، كەلگەن ىزىمەن كەرى كەتكەن.قوناقتاردىڭ وتىرىس باستالاردان بۇرىن قوشتاسىپ كەتكەن مارلەندى قايتا كورمەي قالۋىنىڭ ءبىر سىرى وسىندا ءتارىزدى.  بىراق ونىڭ قىلمىس جاساعانىن  قالاي دالەلدەيدى؟ وڭعار سول كەزدەردەگى بانكتەرگە سۇراۋ سالدى. كوپ كەشىكتىرمەي ەكى بانكتىڭ مۇراعاتىنان  مارلەن ورىنباەۆتىڭ بۇدان سەگىز جىل بۇرىن ەكى جارىم ميلليون تەڭگە سالىممەن  ەكى  جەردەن دەپوزيت اشقانى تۋرالى  حابار كەلىپ ءتۇستى. كومەسكى جاعدايدىڭ اقيقاتى بىرتە بىرتە كورىنە باستاعان. مارلەن مۇنداي اقشانى قالاي جيناپ ءجۇر؟ كامشات وقىستان كىسى قولىنان قازا تاپقاندا ول جوعارى وقۋ ورنىن ەندى بىتىرگەن. ودان كەيىن قۇرىلىس كومپانياسىندا جۇمىس ىستەگەن، ايلىعى ءجۇز جيىرما مىڭ تەڭگەدەن اسپاعان.  ءتىپتى ول اس-اۋقاتىنان ايىرىپ، اي سايىن  ەلۋ مىڭ تەڭگەدەن دەپوزيتكە سالىپ وتىردى دەگەن كۇننىڭ وزىندە بەس ميلليوندى جيناۋ ءۇشىن كەمى جەتى-سەگىز جىل ۋاقىت كەرەك. سوندا بەس ميلليون تەڭگە مارلەنگە  قولىنا قالاي ءتۇسىپ ءجۇر؟

سوتقا كۋا رەتىندە شاقىرىلعان مارلەنگە وسى سۇراق قويىلعاندا  ول تۇتىعىپ قالدى.

–اكە-شەشەمنىڭ ءۇي الارسىن دەپ بەرگەن اقشاسىن دەپوزيتكە سالعانىم راس، دەدى جايباراقات. –الدە ول قىلمىس پا؟

–بۇدان سەگىز جىل بۇرىن اكەڭنىڭ بەس جىلقىسى مەن ون قويى عانا بولعاندىعى تۋرالى  اۋىلدىق وكرۋگتەگىلەردىڭ بەرگەن انىقتاماسى مىنە، دەدى وڭعار. مارلەن ايتارعا  ءسوز تاپپاي، ءمۇدىردى.

–شىندىقتىڭ شىن مانىندە قالاي بولعانىن ايتقىڭىز كەلمەسە، جيناقتالعان دالەلدەرگە قاراپ وتىرىپ، ءوزىم بايانداپ بەرەيىن، دەدى  سۋديا. – راس، سول كۇنى ءسىز وتىرىستان   جارتى ساعات بۇرىن كەلىپ، قوناقتارمەن قوشتاسىپ كەتتىڭىز. بىراق ءسىز ءبىرجولاتا كەتىپ قالعان جوقسىز.

–سوندا قايدا بولىپپىن، دەدى مارلەن.

–ايتايىن، كامشاتتىڭ توي جاساۋىنا دەپ بانكتەن نەسيەگە  العان بەس ميلليون  اقشاسىنىڭ قايدا جاتقانىن بىلگەننەن كەيىن ويىڭىزعا ارامدىق ۇيالاي باستادى. سىرت ادامدارعا  كۇدىك تۋدىرماس ءۇشىن ءارى جۇرتتىڭ ەسىندە قالۋى ءۇشىن قوناقتاردىڭ ارقايسىمەن جالپىلداپ،  قول الىسىپ، قوشتاستىڭىز. ءارى قاراي ءۇي اينالىپ، باس يەسىز جەر تەلىمىنەن باسپانانىڭ الدىن سىرتتاي باقىلاپ، قوناقتاردىڭ سىرتقا شىعىپ، اۋا جۇتىپ تۇرعانىن پايدالانىپ، ىشكە كىردىڭىز. كامشات سىزدەن كۇدىكتەنگەن جوق، قايتا كەلگەنىڭە تاڭىرقاي قاراپ تۇرعان ساتتە قۇشاقتاعان بولىپ، الدىن الا دايىنداپ اكەلگەن پىشاقپەن بايعۇس قىزدىڭ تاماعىن ورىپ جىبەردىڭىز. جاقىن ادامىنان مۇندايدى كۇتپەگەن ونىڭ ءۇنى دە شىقپاي قالدى. اقشانى العاننان كەيىن كەلگەن ىزىڭىزبەن كەرى قايتتىڭىز. مارقۇم كامشاتتىڭ ءجانتاسىلىم ەتەر الدىندا ەسىك جاققا قاراي  بەرگەنىنىڭ سەبەبى دە سول ەدى. ورىمدەي قىزدىڭ ءومىرىن قيعان پىشاقتى وزىڭىزبەن بىرگە الىپ كەتتىڭىز. ايتىڭىزشى، كەزدىكتى قايتا جىبەردىڭىز؟ مارلەن ايتارعا ءسوز تاپپاي، قارا تەرگە تۇسكەن. سودان سوڭ  كوزدەرى الايىپ، اۋا جەتپەگەندەي كويلەگىنىڭ ۇستىڭگى تۇيمەلەرىن اعىتتى.

–بارىنە دە قۋ جوقشىلىق عوي كىنالى، دەدى مىڭگىرلەپ. – ولتىرەيىن دەگەن ويىم بولعان جوق، قۋ اقشا ءازازىل بولىپ، تۋرا جولدان تايدىردى. قۇداي اقىسى، ولتىرەيىن دەگەن ويىم بولعان جوق. دۇرىس تۇسىنىڭىزدەر. ال، پىشاقتى دارەتحاناعا تاستاپ جىبەردىم.

سوت زالىندا قوزعالىس پايدا بولىپ، جۇرت ورىندارىنان ءدۇر كوتەرىلگەن. سۋديا توقپاعىن تىقىلداتىپ، كوپشىلىكتى سابىرعا شاقىردى. وسى ءسات شەتكى جاقتان اڭىراعان انانىڭ داۋسى ەستىلگەن.

–جاۋىز سەن ەكەنسىڭ عوي، ەكى دۇنيەدەن دە قىزىق كورمەي ءوت.

مارلەننىڭ قولىنا كىسەن كيگىزىلدى. ونىڭ بوپ بوز وڭىنەن ەشقانداي وزگەرىس سەزىلمەدى. تەك كىسەن كيگىزىلىپ جاتقان كەزدە:

–سەگىز جىل بويىنا قىر سوڭىمنان قالماي قويعان ەلەستەن ەندى قۇتىلاتىن شىعارمىن ،دەپ كۇرسىنگەنى عانا ەستىلدى.

قۋاندىق قاماۋدان بوساتىلدى. ارىپتەستەرى وڭعاردىڭ ءىستى قاراۋ شەبەرلىگىنە ءتانتى قالىسىپ، قولىن قىستى. قۋانباعان كەزىندە وسى ءىستى قاراپ، ايىپتاۋ ۇكىمىن شىعارعان مەيرام قاراباەۆ ەدى. ول تۇنەرىپ وتىرىپ:

–سىزگە تەرگەپ-تەكسەرۋدىڭ تولىمسىزدىعىن جويۋ ماقساتىندا ءوز باستامىڭىزبەن قوسىمشا دالەلدەر جيناپ، وقيعا بولعان جەردى قايتا تەكسەرۋگە كىم رۇقسات بەردى؟ دەدى.

–وعان ءسىزدىڭ بۇدان سەگىز جىل بۇرىن جازىقسىز ادامدى سوتتاعان قاتەلىگىڭىز سەبەپ بولدى، دەدى وڭعار دا سوت توراعاسىنىڭ سەسىنەن ىعا قويماي.

ء–بارىبىر مۇنى اياقسىز قالدىرمايمىن، دەدى سوت توراعاسى ىزبارلانىپ.–ايتپادى دەمە، اياقسىز قالدىرمايمىن...

وڭعار قاراباەۆپەن ءسوز تالاستىرىپ، ۇستاسقانىنا قاراماستان دەنەسىنىڭ جەڭىلدەپ قالعانىن سەزىندى. قالعىپ كەتكەن اقيقات ءبىر ءسات تە بولسا، ۇيقىسىنان ويانىپ، ءۇزىلىپ قالعان  عۇمىر قايتا جالعاستى. ودان ارتىق نە كەرەك؟ عۇلاما كارل ماركس «ءومىر-كۇرەس» دەپ قالايشا تاۋىپ ايتقان. قاراپ وتىرسا، ادام بالاسىنىڭ تۇتامعا تولمايتىن  عۇمىرى  ارپالىسپەن وتەدى ەكەن عوي. كۇندە تەكەتىرەس. نەسىنە رەنجيدى،  قاراباەۆتار  بۇرىندا دا بولعان، ولار بولا بەرەدى دە. مۇمكىن، ءبىر ەسەپتەن قوعامدى كەرى سۇيرەيتىن ونداي ادامداردىڭ قاراما قارسى قوزعالىس جاساۋ ءۇشىن  ارامىزدا جۇرگەنى دە دۇرىس شىعار.

وڭعار قارسى ماڭدايدان ۋىلدەي سوققان تەنتەك جەلگە ومىراۋىن توسىپ، كەڭ كوشەنىڭ بويىمەن ەركىن ادىمداپ بارا جاتتى.

ەلەۋسىز مۇرات

Abai.kz