26 مامىردا تۇتقىندالعان «قازاتومپرومنىڭ» ەكس-پرەزيدەنتى مۇحتار جاكىشەۆتىڭ جۇبايى ءجاميلا جاكىشەۆا ونىمەن ءالى جولىعا الماعان. ۇقك ەشقانداي سەبەپسىز كەزدەسۋگە رۇقسات بەرمەي وتىر جانە ونىڭ ادۆوكاتتارى مەن قوعامدىق قورعاۋشىلارىن دا تەرگەۋگە قاتىستىرماي وتىر. سونىمەن بىرگە ونىڭ وتباسىنا دا قىسىم كۇشەيە تۇسكەن.

ۇقك ءجاميلا جاكىشەۆانى جاقىندا تەرگەۋگە شاقىرۋى مۇمكىن. بۇل تۋرالى ۇقك-ءنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى ك.بەكنازاروۆ «رەسپۋبليكا» گازەتىنىڭ تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا مالىمدەدى. «تەرگەۋشىلەردىڭ وعان قوياتىن سۇراقتارى بار» دەدى ول. ال ج.جاكىشەۆا ۇقك ادام قۇقىن كوپە-كورنەۋ اياق استى ەتىپ وتىرعانىن، وتباسىنا قىسىم جاسالىپ، كۇيەۋى ءۇشىن ءوزىنىڭ كەپىلدىككە الىنىپ وتىرعانىن ايتادى.

- ءجاميلا، وتكەن اپتادا ءسىزدى  قورداي كەدەن بەكەتىندە بىشكەككە وتكىزبەي قويىپتى. نە ءۇشىن؟

- مەنىڭشە، بۇل - قىسىم جانە كۇيەۋىمنىڭ ۇستىنەن قوزعالعان ىسكە تىكەلەي قاتىستى. مەنى «زالوجنيك» قىلىپ ۇستاپ وتىر ءارى وعان قىسىم جاساپ وتىر،

26 مامىردا تۇتقىندالعان «قازاتومپرومنىڭ» ەكس-پرەزيدەنتى مۇحتار جاكىشەۆتىڭ جۇبايى ءجاميلا جاكىشەۆا ونىمەن ءالى جولىعا الماعان. ۇقك ەشقانداي سەبەپسىز كەزدەسۋگە رۇقسات بەرمەي وتىر جانە ونىڭ ادۆوكاتتارى مەن قوعامدىق قورعاۋشىلارىن دا تەرگەۋگە قاتىستىرماي وتىر. سونىمەن بىرگە ونىڭ وتباسىنا دا قىسىم كۇشەيە تۇسكەن.

ۇقك ءجاميلا جاكىشەۆانى جاقىندا تەرگەۋگە شاقىرۋى مۇمكىن. بۇل تۋرالى ۇقك-ءنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى ك.بەكنازاروۆ «رەسپۋبليكا» گازەتىنىڭ تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا مالىمدەدى. «تەرگەۋشىلەردىڭ وعان قوياتىن سۇراقتارى بار» دەدى ول. ال ج.جاكىشەۆا ۇقك ادام قۇقىن كوپە-كورنەۋ اياق استى ەتىپ وتىرعانىن، وتباسىنا قىسىم جاسالىپ، كۇيەۋى ءۇشىن ءوزىنىڭ كەپىلدىككە الىنىپ وتىرعانىن ايتادى.

- ءجاميلا، وتكەن اپتادا ءسىزدى  قورداي كەدەن بەكەتىندە بىشكەككە وتكىزبەي قويىپتى. نە ءۇشىن؟

- مەنىڭشە، بۇل - قىسىم جانە كۇيەۋىمنىڭ ۇستىنەن قوزعالعان ىسكە تىكەلەي قاتىستى. مەنى «زالوجنيك» قىلىپ ۇستاپ وتىر ءارى وعان قىسىم جاساپ وتىر،

ولار مەنى كورگەننەن باستاپ بىرەۋلەرگە تەلەفون سوعا باستادى. كۋالىگىمدى الىپ قويدى. باسقا كابينەتكە بارىپ، ءوزارا سويلەسە باستادى. «مەن نە بولىپ جاتقانىن سۇراعانىمدا، «كۇتە تۇرىڭىز، كۇتە تۇرىڭىز» دەدى. ءسويتىپ، جارتى ساعاتتاي تۇردىم. ءبىر مەزگىلدە باستىعى كەلىپ، «ءسىز شەكارادان وتە المايسىز» دەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، مەنىڭ كۋالىگىم جارامسىز بولىپ شىقتى، كومپيۋتەر وقىماي قويعان. ولاي بولۋى مۇمكىن ەمەس. وسى كۋالىكپەن وسى بەكەتتەن 4-5 مامىر كۇنى عانا وتكەنمىن. جاقىندا استاناعا دا وسى كۋالىكپەن ۇشىپ بارىپ كەلدىم. مەن وسىنى ايتسام، ول «مەن ەشتەڭە دە بىلمەيمىن، باسقا ەشتەڭە ايتا المايمىن. قالاي بولعاندا دا بۇل كۋالىكپەن وتە المايسىز» دەدى. «جارايدى، ەندەشە» دەپ مەن تولقۇجاتىمدى بەردىم. «تولقۇجاتىمدى وقي ما ەكەن؟» دەپ، ادەيى كومپيۋتەرگە قاراپ تۇردىم. ول مونيتوردى وزىنە بۇرىپ الىپ، كولەگەيلەپ، كورسەتپەي قويدى. سوسىن بىرەر مينۋتتان كەيىن «ءسىزدىڭ تولقۇجاتىڭىز دا جارامسىز، كومپيۋتەر وقىماي تۇر» دەدى مىزباقپاستان. بىراق مەن كومپيۋتەرگە شىققانىن كورىپ تۇردىم. ولار «ءبىز ەشتەڭە بىلمەيمىز، تولقۇجات بيۋرسىنا حابارلاسىڭىز» دەدى.

15 ماۋسىم كۇنى مەن نە ءۇشىن كەدەننەن وتكىزبەي قويعانىن، نە بولعانىن ءتۇسىندىرۋ تۋرالى ۇقك توراعاسى ا.شابدارباەۆتىڭ اتىنا تەلەفونوگرامما سالدىم.

- كەلگەننەن كەيىن تولقۇجات بيۋروسىنا باردىڭىز با؟

- باردىم. ونداعىلار اڭ-تاڭ بولدى. ءبارى دۇرىس، مۇنداي بولۋى ءتىپتى مۇمكىن ەمەس ەكەنىن ايتتى.

- بىشكەككە نەگە بارا جاتىر ەدىڭىز؟

- اتا-انام سوندا تۇرادى، كىشكەنتاي ەگىز قىزىم سول جاقتا كانيكۋلدا ەدى. 12 ماۋسىم -تۋعان كۇندەرى، 10 جاسقا تولىپ جاتىر. ءۇش كۇنگە سولارعا بارا جاتقانمىن.

«مۇحتاردان ەشقانداي حابار جوق»

- مۇحتاردان نە حابار بار؟

- ەشقانداي حابار جوق. تەك ءبىر رەت كەرەك زاتتارىن سۇراتقان زاپيسكاسىن الدىم. بولدى.

- ونىڭ ۇقك تاعايىنداعان ادۆوكاتى يگور سپيريدونوۆ  سىزبەن تاعى حابارلاسپادى ما؟

- وتكەن بەيسەنبى كۇنى (11 ماۋسىم- ب.ق) مەن ونىمەن كەزدەستىم. ول شىنىمەن دە مۇحتاردىڭ ادۆوكاتى بولىپ تاعايىندالعان، الدىن الا تەرگەۋگە قاتىسۋ تۋرالى قۇجاتى، رۇقساتى بار. ءوزى دۇرىس ادام سياقتى، ايتەۋىر امالسىزدان جۇرگەن سياقتى. ول قاجەت بولسا، ءوزىم قالاعان ادۆوكاتقا ءىستى تاپسىراتىنىن ايتتى.

- مۇحتاردىڭ دەنساۋلىعى قالاي؟ جالپى، ونىڭ قاي جەرى اۋىرادى؟

- سپيريدونوۆ جاعدايى جاقسى ەكەنىن ايتتى. بىراق مەن ءوزىم ونى كورگەن جوقپىن. مەن قازىر سىزگە مەديتسينالىق تەرميندەردى ايتا المايمىن، ميداعى قان اينالىسىنا قاتىستى، سوسىن قان قىسىمى بار.

«مۇحتاردىڭ شەتەلگە كەتەم دەگەن ويى بولعان جوق»

- سوڭعى كەزدە جاعدايدىڭ قيىن بولىپ كەتكەنى بەلگىلى عوي. سونىڭ ءبارىن كورىپ-ءبىلىپ وتىرىپ، مۇحتار ەلدەن كەتىپ قالۋعا تىرىسقان جوق پا؟

- جوق. ءيا، ول وزىنە قاتىستى بىردەڭە بولاتىنىن ءبىلدى، تەكسەرۋ بولاتىنىن دا. اسىرەسە كۆياتكوۆسكايانىڭ مالىمدەمەسىنەن كەيىن. بىراق سوعان قاراماستان ول ءوزىنىڭ ادال ەكەنىنە سەنىمدى بولدى. تۇتقىندايتىنداي ەشتەڭە بۇلدىرگەن جوق قوي. «شەتەلگە كەتەم» دەگەن ويى مۇلدە بولعان جوق.

- «مۇحتار مەن مۇحتار ءابليازوۆ - ينستيتۋتتا بىرگە وقىعان كۋرستاس، جاقسى دوس» دەيدى. مۇحتار قامالعاننان بەرى ءابليازوۆ حابارلاستى ما؟

- باسقانى بىلمەيمىن، مەن ءوزىم ونىمەن سويلەسكەن جوقپىن. مۇمكىن، ول حابارلاسقىسى كەلەتىن شىعار، بىردەڭە ايتقىسى كەلەتىن شىعار، بىراق مەن ونىمەن سويلەسكەن ەمەسپىن.

- ءابىليازوۆ 2001 جىلى دا قۋعىندالدى. ول كەزدە ءسىزدىڭ وتباسىڭىزعا وسىنداي قىسىم بولدى ما؟

- جوق. ول كەزدە مۇحتار ابىليازوۆقا قاتىستى بولدى عوي. بىزگە ەشتەڭە بولعان جوق.

- مۇحتاردىڭ تۋىستارى قالاي؟ قىسىپ، قۋعىنداپ جاتقان جوق پا؟

- ءازىر تىنىش سياقتى. مامام - جەتپىستەن اسقان ۇلكەن ادام، قيىن، ۋايىمداپ وتىر. ەگەر ونى قىسسا، تەرگەۋگە سۇيرەلەسە، نە ايتۋعا بولادى؟!. بىلمەيمىن...

«ارەۆا»، «توشيبا» كومپانياسى دا جاكىشەۆتىكى مە؟»

- ءوزىڭىز بىلەسىز، ۇقك «جاكىشەۆ قازاقستان ۋرانىنىڭ 60 پايىزىن جەكەشەلەندىرىپ الدى» دەگەن مالىمدەمە جاسادى. ءسىز بۇل تۋرالى بۇرىن ءبىلدىڭىز بە؟

- مەنىڭ بىلەتىنىم، بارلىق ساتۋ-ساتىپ الۋ مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ رۇقساتىمەن جۇزەگە اسادى. بارلىعى بەكىتىلەدى، قول قويىلادى، مۇنى ول جالعىز ءوزى ەش ۋاقىتتا جاساي المايدى. ول ءتىپتى جەكە بىرەۋگە بەرگىسى كەلسە دە بەرە المايدى. ول تۋرالى قۇجاتتار «رەسپۋبليكا» گازەتىنىڭ سايتىندا جاريالاندى عوي. ال كۆياتكوۆسكايا حانىم ايتىپ جۇرگەن كەلىسىمدەردىڭ ءبىرازى «توشيبا»، «ارەۆا»، «كامەكا» سياقتى اتوم رىنوگىنداعى بەدەلدى شەتەلدىك كومپانيالارمەن جاسالعان. ونىڭ ىشىندە «روساتوم» دا بار. سول كەلىسىمدەردىڭ كۇشىندە قالاتىنىن كەشە «قازاتومپرومنىڭ» ۆيتسە-پرەزيدەنتى س.ياشين دە ايتتى. سوندا ولاردىڭ ءبارى مۇحتار جاكىشەۆتىكى مە؟ ولاردىڭ ءبارى كوررۋپتسيامەن بايلانىستى دەۋگە بولا ما؟

- سوڭعى كەزدە قاماۋداعى باسقا توپ-مەنەدجەرلەردىڭ ايەلدەرى ءسىزدىڭ قاسىڭىزدان كورىنبەي كەتتى، سۇحبات تا بەرمەيدى. ولار سىزبەن حابارلاسا ما؟

- حابارلاسىپ تۇرامىز، ولار مەنى قولداپ وتىر. ولار دا ءوز كۇيەۋلەرىنىڭ جازىقسىز قامالعانىنا نارازى. ءوزىڭىز بىلەسىز، ولاردى قازىر «كۋا» دەپ وتىر. «كۋالاردى قورعاۋ» دەگەن جەلەۋمەن  ەشقايدا جىبەرمەيدى، ەشكىممەن سويلەستىرمەيدى.  قىسقاسى، قاماۋدا وتىر. ارينە ولاردىڭ وتباسىمەن كەزدەسۋگە رۇقساتى بار، بىراق ونىڭ ءوزى اندا-ساندا. وندا دا ۇقك قىزمەتكەرلەرى قاسىندا تۇرادى. مۇنىڭ ءوزى - زاڭعا قايشى، ادام قۇقىن اياق استى ەتۋ. ولار كۇدىكتى ەمەس، قىلمىسكەر ەمەس، بىراق قاماۋدا وتىر.

- ءسىزدىڭ ادۆوكاتتارىڭىزعا رۇقسات بەرمەي قويدى. ەندى نە ىستەيسىز؟

- قولىمنان نە كەلەدى، سونى جاسايمىن. ءوز ادۆوكاتتارىمىزدى قوسۋعا كۇش سالامىن. بۇل تەك مەنىڭ كۇيەۋىمە عانا قاتىستى ەمەس، باسقالارعا دا قاتىستى. ويتكەنى، كەز-كەلگەن ازامات ءوزىن-ءوزى قورعاۋعا قۇقى بار. بۇل كونستيتۋتسيادا دا، حالىقارالىق پاكتىلەردە دە جازىلعان.

سۇحباتتاسقان باقىتجان قۇسايىن.

«ازات» گازەتى  №12(247) 18.06.2009 جىل