قولدانىستاعى

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تiل تۋرالى

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 1997 جىلعى 11 شiلدەدەگi N 151 زاڭى

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتiنiڭ جارشىسى، 1997 ج.، N 13-14, 202-قۇجات

مازمۇنى

ەسكەرتۋ. ماتiندە "تاراۋ" دەگەن ءسوزدiڭ الدىنداعى "I - VI" دەگەن تسيفرلار تيiسiنشە "1 - 6" دەگەن تسيفرلارمەن اۋىستىرىلدى - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2004.12.20. N 13 (2005 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ كۇشiنە ەنەدi) زاڭىمەن.

وسى زاڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تiلدەردiڭ قولدانىلۋىنىڭ قۇقىقتىق نەگiزدەرiن، مەملەكەتتiڭ ولاردى وقىپ-ۇيرەنۋ مەن دامىتۋ ءۇشiن جاعداي جاساۋ جونiندەگi مiندەتتەرiن بەلگiلەيدi, قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قولدانىلاتىن بارلىق تiلگە بiردەي قۇرمەتپەن قاراۋدى قامتاماسىز ەتەدi.

1 تاراۋ. جالپى ەرەجەلەر

1-باپ. نەگiزگi ۇعىمدار

وسى زاڭدا مىناداي ۇعىمدار پايدالانىلادى:

ونوماستيكا - تiل بiلiمiنiڭ جالقى ەسiمدەردi, ولاردىڭ پايدا بولۋى مەن وزگەرۋiنiڭ تاريحىن زەرتتەيتiن ءبولiمi;
ورفوگرافيا - دۇرىس جازۋ ەرەجەسi, سويلەنگەن ءسوزدi (سوزدەر مەن گرامماتيكالىق تۇلعالاردى) جازباشا بەرۋ تاسiلدەرiنiڭ بiرiزدiلiگiن بەلگiلەيتiن ەرەجەلەر جۇيەسi;
توپونيميكا - ونوماستيكانىڭ گەوگرافيالىق وبەكتiلەردiڭ اتاۋلارىن، ولاردىڭ پايدا بولۋى، وزگەرۋ، قولدانىلۋ زاڭدىلىقتارىن زەرتتەيتiن ءبولiمi;
ترانسليتەراتسيا - بiر گرافيكالىق جۇيەدەگi ماتiندەر مەن جەكەلەگەن سوزدەردi باسقا گرافيكالىق جۇيەنiڭ قۇرالدارىمەن ارiپپە-ءارiپ ارقىلى بەرۋ;
تەرمينولوگيالىق كوميسسيا - ەكونوميكانىڭ، عىلىمنىڭ، تەحنيكانىڭ، مادەنيەتتiڭ بارلىق سالالارى بويىنشا قازاق تiلiنiڭ تەرمينولوگيالىق لەكسيكاسى سالاسىنداعى ۇسىنىستاردى ازiرلەيتiن كونسۋلتاتيۆتiك-كەڭەسشi ورگان;
ونوماستيكالىق كوميسسيا - گەوگرافيالىق وبەكتiلەردiڭ اتاۋىنا جانە ولاردىڭ اتاۋلارىن وزگەرتۋگە بiرىڭعاي كوزقاراس قالىپتاستىرۋ، توپونيميكالىق اتاۋلاردى قولدانۋ مەن ەسەپكە الۋدى رەتكە كەلتiرۋ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاريحي-مادەني مۇراسىنىڭ قۇرامداس بولiگi رەتiندە تاريحي اتاۋلاردى قالپىنا كەلتiرۋ، ساقتاۋ جونiندەگi ۇسىنىستاردى ازiرلەيتiن كونسۋلتاتيۆتiك-كەڭەسشi ورگان;
ۋاكiلەتتi ورگان - تiلدەردi دامىتۋ سالاسىنداعى بiرىڭعاي مەملەكەتتiك ساياساتتى iسكە اسىرۋعا جاۋاپتى ورتالىق اتقارۋشى ورگان.
ەسكەرتۋ. 1-باپقا وزگەرتۋ ەنگiزiلدi - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2004.12.20. N 13 (2005 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ كۇشiنە ەنەدi) زاڭىمەن.

2-باپ. وسى زاڭنىڭ رەتتەيتiن ماسەلەسi

مەملەكەتتiك، مەملەكەتتiك ەمەس ۇيىمدار مەن جەرگiلiكتi ءوزiن-ءوزi باسقارۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتiندە تiلدەردi قولدانۋعا بايلانىستى تۋىندايتىن قوعامدىق قاتىناستار وسى زاڭ رەتتەيتiن ماسەلە بولىپ تابىلادى.
وسى زاڭ جەكە ادامدار اراسىنداعى قاتىناستاردا جانە دiني بiرلەستiكتەردە تiلدەردiڭ قولدانىلۋىن رەتتەمەيدi.

3-باپ. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تiل تۋرالى زاڭدار

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تiل تۋرالى زاڭدار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا نەگiزدەلەدi, وسى زاڭنان، تiلدەردi قولدانۋعا جانە دامىتۋعا قاتىستى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ وزگە دە نورماتيۆتiك قۇقىقتىق اكتiلەرiنەن تۇرادى.
تiل تۋرالى زاڭدار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىنا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇراقتى تۇراتىن شەتەلدiكتەرگە جانە ازاماتتىعى جوق ادامدارعا قولدانىلادى.

4-باپ. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتiك تiلi

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتiك تiلi - قازاق تiلi.
مەملەكەتتiك تiل - مەملەكەتتiڭ بۇكiل اۋماعىندا قوعامدىق قاتىناستاردىڭ بارلىق سالاسىندا قولدانىلاتىن مەملەكەتتiك باسقارۋ، زاڭ شىعارۋ، سوت iسiن جۇرگiزۋ جانە iس قاعازدارىن جۇرگiزۋ تiلi.
قازاقستان حالقىن توپتاستىرۋدىڭ اسا ماڭىزدى فاكتورى بولىپ تابىلاتىن مەملەكەتتiك تiلدi مەڭگەرۋ - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءاربiر ازاماتىنىڭ پارىزى.
ۇكiمەت، وزگە دە مەملەكەتتiك، جەرگiلiكتi وكiلدi جانە اتقارۋشى ورگاندار:
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مەملەكەتتiك تiلدi بارىنشا دامىتۋعا، ونىڭ حالىقارالىق بەدەلiن نىعايتۋعا;
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بارشا ازاماتتارىنىڭ مەملەكەتتiك تiلدi ەركiن جانە تەگiن مەڭگەرۋiنە قاجەتتi بارلىق ۇيىمداستىرۋشىلىق، ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جاعدايلاردى جاساۋعا;
قازاق دياسپوراسىنا انا تiلiن ساقتاۋى جانە دامىتۋى ءۇشiن كومەك كورسەتۋگە مiندەتتi.

5-باپ. ورىس تiلiن قولدانۋ

مەملەكەتتiك ۇيىمداردا جانە جەرگiلiكتi ءوزiن-ءوزi باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس تiلi رەسمي تۇردە قازاق تiلiمەن تەڭ قولدانىلادى.

6-باپ. مەملەكەتتiڭ تiل جونiندەگi قامقورلىعى

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتىنىڭ انا تiلiن قولدانۋىنا، قارىم-قاتىناس، تاربيە، وقۋ جانە شىعارماشىلىق تiلiن ەركiن تاڭداۋىنا قۇقىعى بار.
مەملەكەت قازاقستان حالقىنىڭ تiلدەرiن وقىپ-ۇيرەنۋ مەن دامىتۋ ءۇشiن جاعداي تۋعىزۋ جونiندە قامقورلىق جاسايدى.
ۇلتتىق توپتار جيناقتى تۇراتىن جەرلەردە iس-شارالار وتكiزiلگەن كەزدە ولاردىڭ تiلدەرi پايدالانىلۋى مۇمكiن.

7-باپ. تiلدەردiڭ قولدانىلۋىنا كەدەرگi كەلتiرۋگە جول
بەرمەۋ

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تiلدiك بەلگiسi بويىنشا ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن كەمسiتۋگە جول بەرiلمەيدi.
قازاقستاندا مەملەكەتتiك تiلدiڭ جانە باسقا دا تiلدەردiڭ قولدانىلۋىنا جانە ولاردى ۇيرەنۋگە كەدەرگi كەلتiرەتiن لاۋازىمدى ادامداردىڭ iس-ارەكەتتەرi قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىنا سايكەس جاۋاپتىلىققا اكەپ سوقتىرادى.

2 تاراۋ. تiل - مەملەكەتتiك جانە مەملەكەتتiك ەمەس ۇيىمدار مەن
جەرگiلiكتi ءوزiن-ءوزi باسقارۋ ورگاندارىندا

8-باپ. تiلدەردiڭ قولدانىلۋى

مەملەكەتتiك تiل قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتiك ورگاندارىنىڭ، ۇيىمدارىنىڭ جانە جەرگiلiكتi ءوزiن-ءوزi باسقارۋ ورگاندارىنىڭ جۇمىس جانە iس قاعازدارىن جۇرگiزۋ تiلi بولىپ تابىلادى، ورىس تiلi رەسمي تۇردە قازاق تiلiمەن تەڭ قولدانىلادى.
مەملەكەتتiك ەمەس ۇيىمداردىڭ جۇمىسىندا مەملەكەتتiك تiل جانە قاجەت بولعان جاعدايدا باسقا تiلدەر قولدانىلادى.

9-باپ. مەملەكەتتiك ورگاندار اكتiلەرiنiڭ تiلi

مەملەكەتتiك ورگانداردىڭ اكتiلەرi مەملەكەتتiك تiلدە ازiرلەنiپ، قابىلدانادى، قاجەت بولعان جاعدايدا، مۇمكiندiگiنشە، باسقا تiلدەرگە اۋدارىلۋى قامتاماسىز ەتiلە وتىرىپ، ولاردى ازiرلەۋ ورىس تiلiندە جۇرگiزiلۋi مۇمكiن.

10-باپ. قۇجاتتاما جۇرگiزۋ تiلi

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتiك ورگاندارى جۇيەسiندە، ۇيىمدارىندا، مەنشiك نىسانىنا قاراماستان، ستاتيستيكالىق-ەسەپ، قارجى جانە تەحنيكالىق قۇجاتتاما جۇرگiزۋ مەملەكەتتiك تiلدە جانە ورىس تiلiندە قامتاماسىز ەتiلەدi.
الماتى قالاسىنىڭ وڭiرلiك قارجى ورتالىعىنىڭ قاتىسۋشىلارى قۇجاتتامانى مەملەكەتتiك تiلدە جانە (نەمەسە) ورىس جانە (نەمەسە) اعىلشىن تiلدەرiندە جۇرگiزۋگە قۇقىلى.
ەسكەرتۋ. 10-باپقا وزگەرتۋ ەنگiزiلدi - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2006.06.05. N 146 زاڭىمەن.

11-باپ. ازاماتتاردىڭ وتiنiشتەرiنە قايتارىلاتىن جاۋاپ
تiلi

مەملەكەتتiك جانە مەملەكەتتiك ەمەس ۇيىمداردىڭ ازاماتتاردىڭ وتiنiشتەرi مەن باسقا دا قۇجاتتارعا قايتاراتىن جاۋاپتارى مەملەكەتتiك تiلدە نەمەسە ءوتiنiش جاسالعان تiلدە بەرiلەدi.

12-باپ. قارۋلى كۇشتەر مەن قۇقىق قورعانۋ ورگاندارىنداعى
تiل

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرiندە، سونداي-اق اسكەري جانە اسكەريلەندiرiلگەن قۇرامالاردىڭ بارلىق تۇرiندە، مەملەكەتتiك باقىلاۋ مەن قاداعالاۋ، ازاماتتاردى قۇقىقتىق قورعاۋ ۇيىمدارىندا جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا مەملەكەتتiك تiلدiڭ جانە ورىس تiلiنiڭ قولدانىلۋى قامتاماسىز ەتiلەدi.

13-باپ. سوت iسiن جۇرگiزۋ تiلi

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا سوت iسi مەملەكەتتiك تiلدە جۇرگiزiلەدi, ال، قاجەت بولعان جاعدايدا، سوت iسiن جۇرگiزۋدە ورىس تiلi نەمەسە باسقا تiلدەر مەملەكەتتiك تiلمەن تەڭ قولدانىلادى.

14-باپ. اكiمشiلiك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى iستەردi
جۇرگiزۋ تiلi

اكiمشiلiك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى iستەر مەملەكەتتiك تiلدە، ال قاجەت بولعان جاعدايدا، باسقا دا تiلدەردە جۇرگiزiلەدi.

15-باپ. مامiلەلەر تiلi

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ جازباشا نىساندا جاسالاتىن بارلىق مامiلەلەرi قاجەت بولعان جاعدايدا باسقا تiلدەردەگi اۋدارماسى قوسا بەرiلiپ، مەملەكەتتiك تiلدە جانە ورىس تiلiندە جازىلادى.
شەتەلدiك جەكە جانە زاڭدى تۇلعالارمەن جازباشا نىساندا جاسالاتىن مامiلەلەر مەملەكەتتiك تiلدە جانە تاراپتار ءۇشiن قولايلى تiلدە جازىلادى.
الماتى قالاسىنىڭ وڭiرلiك قارجى ورتالىعىنىڭ قاتىسۋشىلارى مامiلەلەردi مەملەكەتتiك تiلدە جانە (نەمەسە) ورىس جانە (نەمەسە) اعىلشىن تiلدەرiندە جاساسۋعا قۇقىلى.
ەسكەرتۋ. 15-باپقا وزگەرتۋ ەنگiزiلدi - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2006.06.05. N 146 زاڭىمەن.

3 تاراۋ. تiل - بiلiم بەرۋ، عىلىم، مادەنيەت جانە بۇقارالىق
اقپارات قۇرالدارى سالاسىندا

16-باپ. تiل - بiلiم بەرۋ سالاسىندا

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مەملەكەتتiك تiلدە، ال ۇلت توپتارى جيناقى تۇراتىن جەرلەردە سولاردىڭ تiلدەرiندە جۇمىس iستەيتiن مەكتەپكە دەيiنگi بالالار ۇيىمدارىن قۇرۋ قامتاماسىز ەتiلەدi.
بالالار ۇيلەرiندە جانە ولارعا تەڭەستiرiلگەن ۇيىمداردا وقىتۋ، تاربيە بەرۋ تiلiن جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگاندار ولارداعى بالالاردىڭ ۇلتتىق قۇرامىن ەسكەرە وتىرىپ بەلگiلەيدi.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى باستاۋىش، نەگiزگi ورتا، جالپى ورتا، تەحنيكالىق جانە كاسiپتiك، ورتا بiلiمنەن كەيiنگi, جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيiنگi بiلiمدi مەملەكەتتiك تiلدە، ورىس تiلiندە، ال قاجەتiنە قاراي جانە مۇمكiندiگi بولعان جاعدايدا باسقا دا تiلدەردە الۋدى قامتاماسىز ەتەدi. بiلiم بەرۋ ۇيىمدارىندا مەملەكەتتiك تiل مەن ورىس تiلi مiندەتتi وقۋ ءپانi بولىپ تابىلادى جانە بiلiم تۋرالى قۇجاتقا ەنگiزiلەتiن پاندەر تiزبەسiنە كiرەدi.

ەسكەرتۋ. 16-باپقا وزگەرتۋ ەنگiزiلدi - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2007.07.27. N 320 (قولدانىسقا ەنگiزiلۋ ءتارتiبiن 2-باپتان قاراڭىز) زاڭىمەن.

17-باپ. تiل - عىلىم جانە مادەنيەت سالاسىندا

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا عىلىم سالاسىندا، ديسسەرتاتسيالاردى رەسiمدەۋ مەن قورعاۋدى قوسا العاندا، مەملەكەتتiك تiل مەن ورىس تiلiنiڭ قولدانىلۋى قامتاماسىز ەتiلەدi.
مادەني شارالار مەملەكەتتiك تiلدە جانە قاجەت بولعان جاعدايدا باسقا دا تiلدەردە جۇرگiزiلەدi.

18-باپ. ءباسپاسوز بەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ تiلi

قازاقستان رەسپۋبليكاسى باسپا باسىلىمدارى مەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا مەملەكەتتiك تiلدiڭ، باسقا دا تiلدەردiڭ قولدانىلۋىن قامتاماسىز ەتەدi.
قاجەتتi تiلدiك ورتانى جاساۋ جانە مەملەكەتتiك تiلدiڭ تولىققاندى قولدانىلۋى ماقساتىندا، ولاردىڭ مەنشiك نىسانىنا قاراماستان، تەلەراديو ارنالارى ارقىلى بەرiلەتiن مەملەكەتتiك تiلدەگi حابارلاردىڭ كولەمi ۋاقىت جاعىنان باسقا تiلدەردەگi حابارلاردىڭ جيىنتىق كولەمiنەن كەم بولماۋعا تيiس.

4 تاراۋ. تiل - ەلدi مەكەن اتاۋلارىندا، جالقى ەسiمدەردە،
كورنەكi اقپاراتتا

19-باپ. توپونيميكالىق اتاۋلاردى، ۇيىمداردىڭ اتاۋلارىن
پايدالانۋ ءتارتiبi

ەلدi مەكەندەردiڭ، كوشەلەردiڭ، الاڭداردىڭ، سونداي-اق باسقا دا فيزيكا-گەوگرافيالىق وبەكتiلەردiڭ ءداستۇرلi, تاريحي قالىپتاسقان قازاقشا اتاۋلارى باسقا تiلدەردە ترانسليتەراتسيا ەرەجەلەرiنە سايكەس بەرiلۋگە تيiس.
مەملەكەتتiك ۇيىمداردىڭ، ولاردىڭ قۇرىلىمدىق بولiمشەلەرiنiڭ اتاۋلارى مەملەكەتتiك تiلدە جانە ورىس تiلiندە بەرiلەدi. بiرلەسكەن، شەتەلدiك ۇيىمداردىڭ اتاۋلارى مەملەكەتتiك تiلدە جانە ورىس تiلiندە ترانسليتەراتسيا ارقىلى بەرiلەدi.

20-باپ. كiسi ەسiمiن، اكەسiنiڭ ەسiمiن جانە تەگiن جازۋ

كiسi ەسiمiن، اكەسiنiڭ ەسiمiن جانە تەگiن رەسمي قۇجاتتاردا جازۋ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارى مەن نورماتيۆتiك قۇقىقتىق اكتiلەرiنە سايكەس كەلۋگە تيiس.

21-باپ. دەرەكتەمەلەر مەن كورنەكi اقپارات تiلi

مەملەكەتتiك ورگانداردىڭ مورلەرi مەن ءمورتاڭبالارىنىڭ ماتiنiندە ولاردىڭ اتاۋلارى مەملەكەتتiك تiلدە جازىلادى.
مەنشiك نىسانىنا قاراماستان، ۇيىمداردىڭ مورلەرiنiڭ، ءمورتاباندارىنىڭ ءماتiنi مەملەكەتتiك تiلدە جانە ورىس تiلiندە جازىلادى.
بلانكiلەر، ماڭدايشالار، حابارلاندىرۋلار، جارنامالار، پرەيسكۋرانتتار، باعا كورسەتكiشتەرi, باسقا دا كورنەكi اقپارات مەملەكەتتiك تiلدە جانە ورىس تiلiندە، ال قاجەت بولعان جاعدايدا باسقا دا تiلدەردە جازىلادى.
قازاقستاندا وندiرiلەتiن تاۋارلاردىڭ ارنايى مالiمەتتەر كورسەتiلگەن تاۋارلىق جاپسىرمالارىندا (ەتيكەتكالارىندا), تاڭبالامالارىندا، نۇسقاۋلىقتارىندا مەملەكەتتiك تiلدە جانە ورىس تiلiندە قاجەتتi اقپارات بولۋعا تيiس.
شەتەلدە وندiرiلگەن تاۋارلاردىڭ ارنايى مالiمەتتەر كورسەتiلگەن تاۋارلىق جاپسىرمالارى (ەتيكەتكالارى), تاڭبالامالارى، نۇسقاۋلىقتارى يمپورتتاۋشى ۇيىمداردىڭ قاراجاتى ەسەبiنەن مەملەكەتتiك تiلدەگi جانە ورىس تiلiندەگi اۋدارماسىمەن قامتاماسىز ەتiلەدi.
كورنەكi اقپاراتتىڭ بارلىق ءماتiنi مىناداي رەتپەن: مەملەكەتتiك تiلدە - سول جاعىنا نەمەسە جوعارعى جاعىنا، ورىس تiلiندە ون جاعىنا نەمەسە تومەنگi جاعىنا ورنالاسادى، بiردەي ولشەمدەگi ارiپتەرمەن جازىلادى. قاجەتتiگiنە قاراي كورنەكi اقپاراتتىڭ ماتiندەرi قوسىمشا باسقا دا تiلدەرگە اۋدارىلۋى مۇمكiن. بۇل جاعدايدا قارiپ ولشەمi نورماتيۆتiك قۇقىقتىق اكتiلەردە بەلگiلەنگەن تالاپتاردان اسپاۋعا تيiس. اۋىزشا اقپارات، حابارلاندىرۋ، جارناما مەملەكەتتiك تiلدە، ورىس جانە قاجەت بولعان جاعدايدا، باسقا دا تiلدەردە بەرiلەدi.

22-باپ. تiل - بايلانىس سالاسىندا

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەگiندە بايلانىس سالاسىندا مەملەكەتتiك تiلدiڭ جانە ورىس تiلiنiڭ قولدانىلۋى قامتاماسىز ەتiلەدi. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەگiنەن تىس جەرلەرگە پوچتا-تەلەگراف جونەلتiلiمدەرi بەلگiلەنگەن حالىقارالىق ەرەجەلەرگە سايكەس جۇرگiزiلەدi.
ەسكەرتۋ. 22-باپ جاڭا رەداكتسيادا - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2008.11.21 N 89-IV (قولدانىسقا ەنگiزiلۋ ءتارتiبiن 2-باپتان قاراڭىز) زاڭىمەن.

5 تاراۋ. تiلدi قۇقىقتىق قورعاۋ

23-باپ. تiلدi مەملەكەتتiك قورعاۋ

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا مەملەكەتتiك تiل جانە بارلىق باسقا تiلدەر مەملەكەتتiڭ قورعاۋىندا بولادى. مەملەكەتتiك ورگاندار بۇل تiلدەردiڭ قولدانىلۋى مەن دامۋىنا قاجەتتi جاعداي جاسايدى.
تiلدiڭ دامۋى مەملەكەتتiك تiلدiڭ باسىمدىعىن جانە iس قاعازدارىن جۇرگiزۋدi قازاق تiلiنە كەزەڭ-كەزەڭمەن كوشiرۋدi كوزدەيتiن مەملەكەتتiك باعدارلامامەن قامتاماسىز ەتiلەدi.
مەملەكەتتiك تiلدi بەلگiلi بiر كولەمدە جانە بiلiكتiلiك تالاپتارىنا سايكەس بiلۋi قاجەت كاسiپتەردiڭ، ماماندىقتاردىڭ جانە لاۋازىمداردىڭ تiزبەسi قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭدارىمەن بەلگiلەنەدi.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكiمەتi تەرمينولوگيالىق جانە ونوماستيكالىق كوميسسيالاردى جانە قاجەت بولعان جاعدايدا باسقا دا قۇرىلىمداردى قۇرادى.
ەسكەرتۋ. 23-باپقا وزگەرتۋ ەنگiزiلدi - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2004.12.20. N 13 (2005 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ كۇشiنە ەنەدi) زاڭىمەن.

24-باپ. تiل تۋرالى زاڭداردى بۇزعانى ءۇشiن جاۋاپتىلىق

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تiل تۋرالى زاڭدارىنىڭ بۇزىلۋىنا كiنالi مەملەكەتتiك ورگانداردىڭ بiرiنشi باسشىلارى نە جاۋاپتى حاتشىلارى نەمەسە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتi ايقىندايتىن وزگە دە لاۋازىمدى ادامدارى، كەز كەلگەن مەنشiك نىسانىنداعى ۇيىمداردىڭ بiرiنشi باسشىلارى، سونداي-اق زاڭدى جانە جەكە تۇلعالار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىنا سايكەس جاۋاپتى بولادى.
لاۋازىمدى ادامنىڭ مەملەكەتتiك تiلدi بiلمەۋ جەلەۋiمەن ازاماتتاردىڭ وتiنiشتەرiن قابىلداۋدان باس تارتۋى، سونداي-اق مەملەكەتتiك تiلدە جانە باسقا تiلدەردە قىزمەت اتقارىلاتىن سالادا ولاردىڭ قولدانىلۋىنا كەز كەلگەن كەدەرگi كەلتiرۋ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىندا كوزدەلگەن جاۋاپتىلىققا اكەلiپ سوعادى.
ەسكەرتۋ. 24-باپقا وزگەرتۋ ەنگiزiلدi - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2007.07.27. N 315 (رەسمي جاريالانعان كۇنiنەن باستاپ قولدانىسقا ەنگiزiلەدi) زاڭىمەن.

25-باپ. ۋاكiلەتتi ورگاننىڭ قۇزىرەتi

ۋاكiلەتتi ورگان:
1) تiلدەردi دامىتۋ سالاسىنداعى بiرىڭعاي مەملەكەتتiك ساياساتتىڭ iسكە اسىرىلۋىن قامتاماسىز ەتەدi;
2) تiلدەردi قولدانۋ مەن دامىتۋ باعدارلاماسىن جانە وزگە دە نورماتيۆتiك قۇقىقتىق اكتiلەردi ازiرلەيدi;
3) ورتالىق جانە وبلىستاردىڭ (رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالانىڭ، استانانىڭ) جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگاندارىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تiل تۋرالى زاڭدارىنىڭ ساقتالۋىن باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرادى;
4) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تiل تۋرالى زاڭدارىندا بەلگiلەنگەن تالاپتاردىڭ بۇزىلۋىن جويۋ تۋرالى ۇسىنىمدار جاسايدى، تيiستi ورگاندارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تiل تۋرالى زاڭدارىنىڭ بۇزىلۋىنا كiنالi لاۋازىمدى ادامدارعا تارتiپتiك جازالاۋ شارالارىن قولدانۋ تۋرالى ۇسىنىستار ەنگiزەدi;
5) تiلدەردi دامىتۋ سالاسىنداعى بiرىڭعاي مەملەكەتتiك ساياساتتى iسكە اسىرۋ جونiندەگi قىزمەتتiڭ اقپاراتتىق، ادiستەمەلiك قامتاماسىز ەتiلۋiن ۇيىمداستىرادى;
6) تەرمينولوگيالىق جانە ونوماستيكالىق كوميسسيالاردىڭ قىزمەتiن ۇيلەستiرەدi;
7) «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتiك باقىلاۋ جانە قاداعالاۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا سايكەس ۆەدومستۆولىق ستاتيستيكالىق ەسەپتiلiكتiڭ، تەكسەرۋ پاراقتارىنىڭ نىساندارىن، تاۋەكەل دارەجەسiن باعالاۋ ولشەمدەرiن، جىل سايىنعى تەكسەرۋلەر جوسپارلارىن ازiرلەيدi جانە بەكiتەدi.
ەسكەرتۋ. 25-باپقا وزگەرتۋ ەنگiزiلدi - قر 2004.12.20 N 13 (2005.01.01 باستاپ كۇشiنە ەنەدi), 2011.01.06 N 378-IV (العاشقى رەسمي جاريالانعانىنان كەيiن كۇنتiزبەلiك ون كۇن وتكەن سوڭ قولدانىسقا ەنگiزiلەدi) زاڭدارىمەن.

25-1-باپ. ونوماستيكالىق كوميسسيانىڭ قۇزىرەتi

1. رەسپۋبليكالىق ونوماستيكالىق كوميسسيانى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ Yكiمەتi:
1) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتiنە وبلىستاردىڭ، اۋداندار مەن قالالاردىڭ اتاۋى جانە ولاردىڭ اتاۋلارىن وزگەرتۋ، سونداي-اق ولاردىڭ اتاۋلارىنىڭ ترانسكريپتسياسىن وزگەرتۋ تۋرالى قورىتىندىلار ەنگiزۋ;
2) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكiمەتiنە ءوز قۇزىرەتi شەڭبەرiندەگi تابيعي-گەوگرافيالىق، توپونيميكالىق، ونەركاسiپتiك جانە وزگە دە وبەكتiلەردiڭ اتاۋى جانە ولاردىڭ اتاۋلارىن وزگەرتۋ تۋرالى قورىتىندىلار ەنگiزۋ ماقساتىندا قۇرادى.
2. وبلىستىق ونوماستيكالىق كوميسسيالاردى وبلىستاردىڭ جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگاندارى:
1) اۋىلداردىڭ (سەلولاردىڭ), كەنتتەردiڭ، اۋىلدىق (سەلولىق) وكرۋگتەردiڭ اتاۋى جانە ولاردىڭ اتاۋلارىن وزگەرتۋ، سونداي-اق ولاردىڭ اتاۋلارىنىڭ ترانسكريپتسياسىن وزگەرتۋ;
2) وبلىستىڭ جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگاندارىنىڭ قۇزىرەتi شەڭبەرiندەگi تابيعي-گەوگرافيالىق، توپونيميكالىق، ونەركاسiپتiك جانە وزگە دە وبەكتiلەردiڭ اتاۋى جانە ولاردىڭ اتاۋلارىن وزگەرتۋ تۋرالى قورىتىندىلار دايىنداۋ مەن ەنگiزۋ ماقساتىندا قۇرادى.
3. قالالىق ونوماستيكالىق كوميسسيالاردى:
1) رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالانىڭ، استانانىڭ جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگاندارى:
قالاداعى اۋدانداردىڭ، الاڭداردىڭ، داڭعىلداردىڭ، بۋلۆارلاردىڭ، كوشەلەردiڭ، تۇيىق كوشەلەردiڭ، پاركتەردiڭ، ساياباقتاردىڭ، كوپiرلەردiڭ جانە قالانىڭ باسقا دا قۇرامداس بولiكتەرiنiڭ اتاۋى جانە ولاردىڭ اتاۋلارىن وزگەرتۋ، سونداي-اق ولاردىڭ اتاۋلارىنىڭ ترانسكريپتسياسىن وزگەرتۋ;
رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالانىڭ، استانانىڭ جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگاندارىنىڭ قۇزىرەتi شەڭبەرiندەگi تابيعي-گەوگرافيالىق، توپونيميكالىق، ونەركاسiپتiك جانە وزگە دە وبەكتiلەردiڭ اتاۋى جانە ولاردىڭ اتاۋلارىن وزگەرتۋ تۋرالى قورىتىندىلار دايىنداۋ جانە ەنگiزۋ ماقساتىندا قۇرادى;
2) وبلىستىق ماڭىزى بار قالانىڭ جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگاندارى قالاداعى اۋدانداردىڭ، الاڭداردىڭ، داڭعىلداردىڭ، بۋلۆارلاردىڭ، كوشەلەردiڭ، تۇيىق كوشەلەردiڭ، پاركتەردiڭ، ساياباقتاردىڭ، كوپiرلەردiڭ جانە قالانىڭ باسقا دا قۇرامداس بولiكتەرiنiڭ اتاۋى جانە ولاردىڭ اتاۋلارىن وزگەرتۋ، سونداي-اق ولاردىڭ اتاۋلارىنىڭ ترانسكريپتسياسىن وزگەرتۋ تۋرالى قورىتىندىلار دايىنداۋ جانە ەنگiزۋ ماقساتىندا قۇرادى.
ەسكەرتۋ. 25-1-باپپەن تولىقتىرىلدى - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2004.12.20. N 13 (2005 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ كۇشiنە ەنەدi) زاڭىمەن.

25-2-باپ. وبلىستىڭ (رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالانىڭ،
استانانىڭ) جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگانىنىڭ
قۇزىرەتi

وبلىستىڭ (رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالانىڭ، استانانىڭ) جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگانى:
1) تiلدەردi قولدانۋ مەن دامىتۋدىڭ وڭiرلiك باعدارلاماسىن ازiرلەپ، بەكiتەدi جانە ونىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتەدi;
2) ورتالىق اتقارۋشى ورگانداردىڭ اۋماقتىق بولiمشەلەرiنiڭ جانە اۋداندىق اتقارۋشى ورگانداردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تiل تۋرالى زاڭدارىن ساقتاۋىن باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرادى;
3) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تiل تۋرالى زاڭدارىندا بەلگiلەنگەن تالاپتاردىڭ بۇزىلۋىن جويۋ تۋرالى ۇسىنىمدار جاسايدى، تيiستi ورگاندارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تiل تۋرالى زاڭدارىنىڭ بۇزىلۋىنا كiنالi لاۋازىمدى ادامدارعا تارتiپتiك جازالاۋ شارالارىن قولدانۋ تۋرالى ۇسىنىستار ەنگiزەدi;
4) مەملەكەتتiك تiلدi جانە باسقا تiلدەردi دامىتۋعا باعىتتالعان وبلىستىق ماڭىزى بار شارالار كەشەنiن جۇزەگە اسىرادى;
5) وبلىستىق (رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالىق، استانالىق) ونوماستيكالىق كوميسسيانىڭ قىزمەتiن قامتاماسىز ەتەدi.
ەسكەرتۋ. 25-2-باپپەن تولىقتىرىلدى - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2004.12.20. N 13 (2005 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ كۇشiنە ەنەدi) زاڭىمەن.

25-3-باپ. اۋداننىڭ (وبلىستىق ماڭىزى بار قالانىڭ)
جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگانىنىڭ قۇزىرەتi

اۋداننىڭ (وبلىستىق ماڭىزى بار قالانىڭ) جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگانى:
1) اۋداننىڭ (وبلىستىق ماڭىزى بار قالانىڭ) اۋماعىندا تiلدەردi قولدانۋ جانە دامىتۋدىڭ وڭiرلiك باعدارلاماسىن iسكە اسىرۋ جونiندەگi iس-شارالار جوسپارىن ازiرلەيدi جانە ونىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىن قامتاماسىز ەتەدi;
2) مەملەكەتتiك تiلدi جانە باسقا تiلدەردi دامىتۋعا باعىتتالعان اۋداندىق (وبلىستىق ماڭىزى بار قالا) دەڭگەيدەگi iس-شارالاردى جۇرگiزەدi;
3) وبلىستاردىڭ اتقارۋشى ورگاندارىنا اۋىلداردىڭ (سەلولاردىڭ), كەنتتەردiڭ، اۋىلدىق (سەلولىق) وكرۋگتەردiڭ اتاۋى جانە ولاردىڭ اتاۋلارىن وزگەرتۋ، سونداي-اق ولاردىڭ اتاۋلارىنىڭ ترانسكريپتسياسىن وزگەرتۋ تۋرالى ۇسىنىستار ەنگiزەدi.
ەسكەرتۋ. 25-3-باپپەن تولىقتىرىلدى - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2004.12.20. N 13 (2005 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ كۇشiنە ەنەدi) زاڭىمەن.

25-4-باپ. قازاقستان رەسپۋبليكاسى تiل تۋرالى زاڭناماسىنىڭ
ساقتالۋىن مەملەكەتتiك باقىلاۋ

قازاقستان رەسپۋبليكاسى تiل تۋرالى زاڭناماسىنىڭ ساقتالۋىن مەملەكەتتiك باقىلاۋ تەكسەرۋ نىسانىندا جانە وزگە دە نىسانداردا جۇزەگە اسىرىلادى.
تەكسەرۋ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتiك باقىلاۋ جانە قاداعالاۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا سايكەس جۇزەگە اسىرىلادى.
مەملەكەتتiك باقىلاۋدىڭ وزگە دە نىساندارى وسى زاڭعا سايكەس جۇزەگە اسىرىلادى.
ەسكەرتۋ. 25-4-باپپەن تولىقتىرىلدى - قر 2011.01.06 N 378-IV (العاشقى رەسمي جاريالانعانىنان كەيiن كۇنتiزبەلiك ون كۇن وتكەن سوڭ قولدانىسقا ەنگiزiلەدi) زاڭىمەن.

26-باپ. <*>

ەسكەرتۋ. 26-باپ الىنىپ تاستالدى - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2004.12.20. N 13 (2005 جىلعى 1 قاڭتاردان باستاپ كۇشiنە ەنەدi) زاڭىمەن.

6 تاراۋ. تiلدi شەت ەلدەرمەن جانە حالىقارالىق ۇيىمدارمەن
قاتىناستاردا پايدالانۋ

27-باپ. تiل - حالىقارالىق قىزمەتتە

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ديپلوماتيالىق وكiلدiكتەرi مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىقارالىق ۇيىمدار جانىنداعى وكiلدiكتەرiنiڭ قىزمەتi مەملەكەتتiك تiلدە، قاجەت بولعان جاعدايدا باسقا دا تiلدەردi پايدالانىپ جۇزەگە اسىرىلادى.
ەكiجاقتى حالىقارالىق شارتتار، ادەتتە، ۋاعدالاسۋشى تاراپتاردىڭ مەملەكەتتiك تiلدەرiندە جاسالادى، كوپجاقتى حالىقارالىق شارتتار وعان قاتىسۋشىلاردىڭ كەلiسiمiمەن بەلگiلەنگەن تiلدەردە جاسالادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا باسقا مەملەكەتتەر وكiلدەرiمەن وتكiزiلەتiن رەسمي قابىلداۋلار مەن وزگە دە شارالار باسقا تiلدەرگە اۋدارىلىپ، مەملەكەتتiك تiلدە جۇرگiزiلەدi.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
پرەزيدەنتi

قازاقستان رەسپۋبليكاسى

قر قوعامدىق بىرلەستىكتەرىنىڭ بىرىككەن كوميتەتى

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» زاڭىنىڭ

ج و ب ا س ى

قازاقستاننىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعىنىڭ جانە ۇلت مادەنيەتىنىڭ ساقتالۋى مەن دامۋىنىڭ  باستى شارتى - قازاق ءتىلى بولىپ تابىلادى.

وسى زاڭ قاسيەتتى قازاق جەرىن مەكەندەيتىن، قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتىن جانە ۇلتتىق بولمىسىن سىيلايتىن ءاربىر ازاماتتىڭ، ونىڭ كونستيتۋتسيالىق پارىزى - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىن مەڭگەرۋىن جانە قازاق ءتىلىنىڭ رەسپۋبليكانىڭ بارلىق اۋماعىندا تولىق كولەمدە قولدانىلۋىن، قازاقستان ازاماتتارىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى قولدانۋ قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان.

I  تاراۋ. جالپى ەرەجەلەر

1-باپ. نەگىزگى ۇعىمدار

وسى زاڭدا مىناداي نەگىزگى ۇعىمدار پايدالانىلادى:

1)      ەتنيكالىق توپ - ءوزiنiڭ تاريحي وتانىنان تىسقارى ەلدە تۇرىپ جاتقان ەتنوستىڭ بiر بولiگi;

2)      ەتنيكالىق توپ شوعىرلانا تۇراتىن ەلدى مەكەن - جەكەلەگەن اۋىل-كەنت تۇرعىندارىنىڭ 51 پايىزىنان استامىن ءبىر عانا ەتنيكالىق توپ قۇرايتىن ەلدى مەكەن;

3)      ونوماستيكا - ءتىل ءبىلىمىنىڭ جالقى ەسiمدەردi, ولاردىڭ پايدا بولۋى مەن وزگەرۋiنiڭ تاريحىن زەرتتەيتiن ءبىر سالاسى;

4)      ورفوگرافيا - دۇرىس جازۋ ەرەجەسi, سويلەنگەن ءسوزدi (سوزدەر مەن گرامماتيكالىق تۇلعالاردى) جازباشا بەرۋ تاسiلدەرiنiڭ بiرiزدiلiگiن بەلگiلەيتiن ەرەجەلەر جۇيەسi;

5)      توپونيميكا - ونوماستيكانىڭ گەوگرافيالىق نىسانداردىڭ اتاۋلارىن، ولاردىڭ پايدا بولۋى، وزگەرۋ، قولدانىلۋ زاڭدىلىقتارىن زەرتتەيتiن ءبىر سالاسى;

2-باپ. مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭناما

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» وسى زاڭى 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا قابىلدانعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» كونستيۋتسيالىق زاڭىنا،  قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىنا نەگىزدەلەدى.

سونىمەن قاتار 1990 جىلى 25 قازاندا قابىلدانعان «قازاق سسر جوعارعى سوۆەتىنىڭ شەشىمىمەن قابىلدانعان «قازاق سسر-ءىنىڭ مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى» دەكلاراتسياسى، 2010 جىلى قابىلدانعان «ەل بىرلىگى» دوكتريناسى جانە وسى زاڭ مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ وزگە دە قۇقىقتىق اكتىلەرىنەن تۇرادى.

3-باپ. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» زاڭىنىڭ مىندەتى

3.1 قازاقستانداعى قوعامدىق قاتىناستاردىڭ بارلىق سالاسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىلۋىن قامتاماسىز ەتۋدى، قوعامدا مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قاجەتتىلىك تۋعىزۋدى قامتاماسىز ەتەدى..

3.2. مەملەكەتتىك تىلدەگى تەرمينولوگيانى جەتىلدىرىپ، ونوماستيكا جۇمىستارىن رەتتەيدى.

3.3. مەملەكەتتىك ءتىلدى جەتىلدىرىپ، دامىتادى جانە مەملەكەتتىك تىلدىك ورتانى قالىپتاستىرادى. قازاقستانداعى ءتىل ساياساتىن ناقتىلاۋ ارقىلى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ بىرىكتىرۋشى ءرولىن ارتتىرادى.

3.4. مەملەكەتتىك جانە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى باسقارۋ ورگاندارى قىزمەتىندە، حالىقارالىق ۇيىمدار مەن شەتەلدىك ۇيىم، كاسىپورىنداردا جانە بىرلەسكەن كاسىپورىنداردا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىلۋىن رەتتەيدى.

3.5. وسى زاڭ جەكە ادامداردىڭ اراسىنداعى ءوزارا قارىم-قاتىناس ءتىلىن جانە ءدىني قاۋىمدار مەن بىرلەستىكتەردىڭ ءىس-شارالارىنىڭ وتكىزىلۋ (جۇرگىزىلۋ) ءتىلىن رەتتەمەيدى. ازماتتاردىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناس ءتىلىن تاڭداۋ قۇقىعى بار.

3.6. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مىندەتتى تۇردە قولدانىلۋى قازاقستاندا تۇراتىن ەتنيكالىق توپتاردىڭ ءوز تىلدەرىن پايدالانۋ قۇقىعىن جوققا شىعارمايدى جانە ول تىلدەردىڭ ابىرويى مەن بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرمەيدى.

4-باپ. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى

4.1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى - قازاق ءتىلى.

4.2.  قازاقستان حالقىن توپتاستىرۋدىڭ نەگىزگى فاكتورى بولىپ تابىلاتىن مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋ - قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ مىندەتى.

5-باپ. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ەتنيكالىق توپتاردىڭ ءتىلى

5.1. قازاقستاندا تۇراتىن ەتنيكالىق توپتار تىلدەرىنىڭ مارتەبەلەرى بىردەي بولىپ تابىلادى. ولاردىڭ ەشقايسىسىنا زاڭ جۇزىندە ارتىقشىلىق بەرىلمەيدى. ءار ەتنوس وكىلدەرى ءوز انا تىلىندە سويلەۋگە، ونى دامىتۋعا تولىق ەرىكتى.

II تاراۋ. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىلۋى

مەملەكەتتىك ءتىل قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى قىزمەتىندە، قر زاڭ شىعارۋشى، اتقارۋشى ورگاندارىندا، سوت  جۇيەسىندە، جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىندا، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردا جانە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جۇمىس جانە ىسقاعازدارىن جۇرگىزەتىن رەسمي ءتىل بولىپ تابىلادى. وزگە تىلدەر قولدانىلعان جاعدايدا، ىسقاعازدارىندا وزگە تىلدەگى نۇسقامەن قاتار مەملەكەتتىك تىلدەگى نۇسقاسى قوسا بەرىلۋى ءتيىس. مەملەكەتتىك تىلدەگى ءىس قاعاز تۇپنۇسقا بولىپ تابىلادى.

6-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدى پرەزيدەنت قىزمەتىندە قولدانۋ

6.1. پرەزيدەنت بەكىتەتىن كونستيتۋتسيالىق كۇشى بار زاڭدار، جارلىقتار، مەملەكەتتىك باعدارلامالار مەن جوبالار مەملەكەتتىك تىلدە ازىرلەنىپ، جۇرگىزىلەدى.

6.2. پرەزيدەنت قىزمەتىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن اگەنتتىكتەر، كوميتەتتەر، كوميسسيالار، كەڭەستەر ءوز جۇمىستارىن مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزەدى.

7-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدى زاڭ شىعارۋشى ورگانداردا قولدانۋ

7.1. قر پارلامەنتىندە زاڭ جوبالارى مەملەكەتتىك تىلدە ازىرلەنىپ، تالقىلانىپ، قابىلدانادى.

7.2. قر پارلامەنتى پالاتالارىنىڭ جانە كوميتەتتەرىنىڭ وتىرىستارى مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلەدى.

8-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدى قر اتقارۋشى ورگاندارىندا قولدانۋ

8.1. قر ۇكىمەتىندە دايىندالاتىن زاڭ جوبالارى، باعدارلامالار، قاۋلىلار، ەرەجەلەر، نۇسقاۋلار ت.ب. قۇجاتتار مەملەكەتتىك تىلدە دايىندالىپ، بەكىتىلەدى.

8.2. قر ورتالىق اتقارۋشى ورگاندارى (مينيسترلىكتەر، كوميتەتتەر، اگەنتتىكتەر) مەن  جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارى (وبلىس، اۋدان) ءوز قىزمەتىندە ىسقاعازدارىن مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزەدى.

8.3. قر ەلەكتروندى ۇكىمەت جۇيەسىنە اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ سونى جەتىستىكتەرىن مىندەتتى تۇردە مەملەكەتتىك تىلدە قولدانىسقا ەنگىزىپ، ونىڭ بارلىق دەڭگەيدە مۇلتىكسىز قىزمەت كورسەتۋىن قامتاماسىز ەتەدى.

8.4.  قر پروكۋراتۋراسى، ۇقك، ءىىم، قورعانىس مينيسترلىگى، توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى، قارجى پوليتسياسى، كەدەن كوميتەتى ءوز جۇمىستارىندا ىسقاعازدارىن مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزەدى.

9-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قر سوت جۇيەسىندە قولدانىلۋى

9.1. قر جوعارعى سوتى ءوز جۇمىسىنا قاجەتتى نورماتيۆتىك اكتىلەردى، ەرەجەلەردى، نۇسقاۋلاردى، شەشىمدەردى مەملەكەتتىك تىلدە دايىنداپ، بەكىتەدى.

9.2. قر وبلىستىق، قالالىق، اۋداندىق جانە اۋدانارالىق سوتتارىندا، مامانداندىرىلعان سوتتاردا ءىس جۇرگىزۋ مەملەكەتتىك تىلدە ىسكە اسىرىلادى. سونىمەن قاتار ءىس جۇرگىزۋ وزگە تىلدە وتكەن جاعدايدا اۋدارماشىلار قىزمەتى پايدالانىلىپ، ىسقاعازدارىندا مەملەكەتتىك تىلمەن قاتار وزگە تىلدەگى نۇسقاسى قوسا تولتىرىلۋى ءتيىس.

10-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى باسقارۋ ورگاندارى مەن كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمداردا قولدانىلۋى

قر-ىنىڭ جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى باسقارۋ ورگاندارى مەن كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمداردا مەملەكەتتىك ءتىل قولدانىلادى.

11-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا قولدانىلۋى

11.1. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا مەملەكەتتىك تىلگە باسىمدىلىق بەرىلەدى، بىراق بۇل وزگە تىلدەردىڭ قولدانىلۋىن شەكتەمەيدى. قازاق تىلدىك ورتا جاساۋ جانە مەملەكەتتىك ءتىلدى تولىققاندى قولدانۋ ماقساتىندا، تەلەارنالاردىڭ وزگە تىلدەگى بارلىق حابارلارى،  ولاردىڭ مەنشىك تۇرىنە قاراماستان، مەملەكەتتىك تىلدە ىلەسپە اۋدارما ارقىلى بەرىلۋگە مىندەتتى.

11.2. مەملەكەتتىك تىلدە بەرىلەتىن تەلەراديو حابارلارى  كورەرمەندەردىڭ كورۋلەرىنە جانە تىڭداۋىلارىنا قولايلى ۋاقىتتا بەرىلۋ مىندەتتى.

11.3. مەملەكەتتىك ءتىلدى وزگە تىلدەردىڭ ەكسپانسياسىنان قورعاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، رەسپۋبليكا اۋماعىنا يمپورتتالاتىن گازەت-جۋرنالدار مەن باسپا ونىمدەرىنىڭ جالپى كولەمىنىڭ اراسالماعى، وزگە تىلدە 20 پايىز، قازاق تىلىندە 80 پايىز بولۋى شارت.

11.4. مەملەكەتتىڭ قارجىسىمەن باسىلاتىن وزگە تىلدەگى گازەت-جۋرنالداردىڭ مەملەكەتتىك تىلدەگى نۇسقاسى بولۋى مىندەتتى. ءوزىن-ءوزى قارجىلاندىراتىن وزگە ءتىلدى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا بۇل تالاپ جۇرمەيدى.

12-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ كورنەكى اقپاراتتا جانە جارنامادا قولدانىلۋى

12.1. قازاقستان اۋماعىندا جۇرگىزىلەتىن بارلىق تۇردەگى (فورماتتاعى) كورنەكى اقپارات، مىندەتتى تۇردە مەملەكەتتىك تىلدە جازىلادى، كورسەتىلەدى. ەتنيكالىق توپتار شوعىرلانا ورنالاسقان ەلدى مەكەندەردە مەملەكەتتىك تىلمەن قاتار سول ەتنيكالىق توپتىڭ ءتىلىنىڭ قولدانىلۋىنا شەكتەۋ قويىلمايدى.

12.2. مەنشىك تۇرىنە قاراماستان، قازاقستان اۋماعىندا قىزمەت ىستەيتىن بارلىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنداعى جارنامالار مەملەكەتتىك تىلدە بەرىلەدى. قاجەتتىلىك بولسا، جارناما ماتىندەرىنىڭ اۋدارماسى قازاقستاندا تۇراتىن ەتنيكالىق توپتاردىڭ تىلىندە دە بەرىلەدى.

12.3. قازاقستاندا وندiرiلەتiن تاۋارلاردىڭ ارنايى مالiمەتتەر كورسەتiلگەن تاۋارلىق جاپسىرمالارىندا، تاڭبالامالارىندا، نۇسقاۋلىقتارىندا مەملەكەتتiك تiلدە قاجەتتi اقپارات بولۋعا تيiس. تاۋارلاردىڭ باعالارى مەملەكەتتىك تىلدە بەرىلەدى. شەتەلدە وندiرiلگەن تاۋارلاردىڭ ارنايى مالiمەتتەر كورسەتiلگەن تاۋارلىق جاپسىرمالارى، تاڭبالامالارى، نۇسقاۋلىقتارى يمپورتتاۋشى ۇيىمداردىڭ قاراجاتى ەسەبiنەن مەملەكەتتiك تiلىندەگi اۋدارماسىمەن قامتاماسىز ەتiلەدi.

13-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ءبىلىم، عىلىم، مادەنيەتتە قولدانىلۋى

13.1. قازاقستاندا مەكتەپكە دەيىنگى بالالار مەكەمەلەرىندە وقىتۋ مەن تاربيە مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلەدى، ال باسقا تىلدەردە تاربيەلەيتىن مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردە مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىتۋ مىندەتتى.

13.2. بالالار ۇيلەرىندە جانە ولارعا تەڭەستىرىلگەن، مەملەكەت قامقورلىعىنداعى ۇيىمدار مەن مەكەمەلەردە وقىتۋ، تاربيە بەرۋ جۇمىستارى مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلەدى. مەملەكەت قارجىلاندىرمايتىن بالالار ءۇيى مەن ولارعا تەڭەستىرىلگەن ۇيىمداردا، مەنشىك تۇرىنە قاراماستان، وقىتۋ، تاربيە بەرۋ جۇمىستارى مەملەكەتتىك تىلمەن قاتار وزگە دە تىلدەردە جۇرگىزىلۋى مۇمكىن.

13.3. قازاقستاندا باستاۋىش، نەگىزگى ورتا، جالپى ورتا، تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك، ورتا بىلىمنەن كەيىنگى ءبىلىم مەملەكەتتىك تىلدە بەرىلەدى، قاجەتتىلىگىنە قاراي، وزگە دە تىلدەردە بەرىلەدى.

13.4.  قازاقستان رەسپۋبليكاسى جالپى ءبىلىم، باستاۋىش، ورتا، جوعارى كاسىبي جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە مەملەكەتتىك تىلدە ءبىلىم الۋعا كەپىلدىك بەرەدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باسقا تىلدە ءبىلىم بەرەتىن جالپى ءبىلىم، باستاۋىش، ورتا، جوعارى كاسىبي جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىن ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا سىنىپتان سىنىپقا كوشۋ، وقۋ ورنىنا ءتۇسۋ جانە ءبىتىرۋ كەزىندە مەملەكەتتىك ءتىل بويىنشا مىندەتتى تۇردە ەمتيحان تاپسىرىلادى.  بۇل ەمتيحاننىڭ كورسەتكىشى جوعارى وقۋ ورىندارىنا تۇسكەندە مىندەتتى تۇردە ەسەپكە الىنىپ، جالپى ءبىلىم دارەجەسىن انىقتايتىن بالل سانىنا قوسىلادى.

13.5. مەملەكەت قازاق تىلىندەگى عىلىمي زەرتتەۋلەرگە،  بالالار ادەبيەتىنىڭ شىعارمالارىنا، ادەبي شىعارمالارعا جان-جاقتى قولداۋ جاسايدى. عىلىمي دارەجەنى ىزدەنۋشىلەردىڭ عىلىمي جۇمىستارى مەملەكەتتىك تىلدە قورعالادى. وزگە تىلدەردە قورعالعان عىلىمي جۇمىستار جوعارى اتتتەستاتسيالىق كوميسسياعا مەملەكەتتىك تىلدە اۋدارىلىپ تاپسىرىلۋى مىندەتتى.

13.6. قازاقستان ۇكىمەتى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانۋ اياسىن كەڭەيتۋ جانە ازاماتتاردىڭ الەمدىك اقپارات كەڭىستىگىنەن مەملەكەتتىك تىلدە ماعلۇمات الۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ينتەرنەتتەگى تىكەلەي اۋدارما جۇيەسىنە قازاق ءتىلىن ەنگىزەدى.

13.7. رەسپۋبليكا اۋماعىنداعى كينو ونىمدەرى (تەلەفيلمدەر) مەملەكەتتىك تىلدە كورسەتىلەدى.

14-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ونوماستيكادا قولدانىلۋى

14.1. ەلدى مەكەندەردىڭ، كوشەلەردىڭ، الاڭداردىڭ، سونداي اق باسقا دا فيزيكا-گەوگرافيالىق وبەكتىلەردىڭ ءداستۇرلى، تاريحي قالاپتاسقان اتاۋلارى قازاق ءتىلىنىڭ ەرەجەلەرىنە ساي جازىلادى جانە  وزگە تىلدەرگە اۋدارىلمايدى.

14.2. رەسپۋبليكا اۋماعىندا جۇمىس ىستەيتىن بارلىق ۇيىمدار مەن مەكەمەلەر، مەنشىك تۇرىنە قاراماستان، ءوز اتاۋلارىن مەملەكەتتىك تىلدە بەرۋگە مىندەتتى.

14.3. رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار جولدار مەن ەلدى مەكەندەردىڭ اتاۋلارى قازاق جانە اعىلشىن تىلدەرىندە جازىلادى. كارتالاردىڭ ىشىندەگى بارلىق توپونيميكالىق اتاۋلار ءبىر تىلدە - مەملەكەتتىك تىلدە بەرىلەدى.

15-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ نوتارياتتىق قىزمەتتە قولدانىلۋى

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا نوتارياتتىق قىزمەت ىستەرى مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلەدى. ازاماتتاردىڭ تالابى بويىنشا، مۇمكىندىگىنە قاراي، دايىندالعان قۇجاتتاردىڭ وزگە تىلدەگى اۋدارماسى قوسا بەرىلەدى.

16-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ازاماتتاردىڭ جەكە قۇجاتتارىندا قولدانىلۋى

16.1. قازاقستان اۋماعىندا قولدانىلاتىن ازاماتتىق حال اكتىلەرىن انىقتايتىن قۇجاتتاردىڭ  - كۋالىكتىڭ، پاسپورتتىڭ، نەكە تۋرالى كۋالىكتىڭ، اتتەستاتتىڭ، ديپلومنىڭ، ت.ب ماتىندەرى تەك قانا مەملەكەتتىك تىلدە جازىلادى. حالىقارالىق قۇجاتتاردا مەملەكەتتىك تىلمەن قاتار اعىلشىن ءتىلى دە قولدانىلادى. كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندەگى بەرىلگەن، ءالى ءوزىنىڭ زاڭدىق كۇشىن جويماعان قۇجاتتار وزگە تىلدە دە قولدانىلا بەرەدى.

16.2. قازاقستان اۋماعىندا ازاماتتاردىڭ اتى ءجونىن جازۋ ءار ەتنوستىڭ وزىنە ءتان قالىپتاسقان داستۇرىنە ساي جۇرگىزىلەدى.

17-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ جينالىستاردا قولدانىلۋى

قازاقستان اۋماعىندا بيلىك تارماقتارى، ءوزىن ءوزى باسقارۋ ورگاندارى، ساياسي پارتيالار، قوعامدىق ۇيىمدار جانە مەنشىك نىساندارىنا قاراماستان، كاسىپورىندار مەن مەكەمەلەردە بارلىق رەسمي شارالار (سەزد، سەسسيا، كونفەرەنتسيا، جينالىس، ءماجىلىس، وتىرىس، مادەني شارالار، ت.ب.) مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلەدى. قاجەتتى جاعدايدا، وزگە تىلدەرگە ىلەسپە اۋدارمانى ۇيىمداستىرۋشىلار قامتاماسىز ەتەدى. ەتنيكالىق توپتار شوعىرلانا ورنالاسقان ەلدى مەكەندەردە مەملەكەتتىك تىلمەن قاتار سول ەتنيكالىق توپتىڭ تىلىندە دە جۇرگىزىلۋى مۇمكىن.

18-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قارجى قىزمەتى مەن بانك جۇيەسىندە قولدانىلۋى

18.1. مەنشىك تۇرىنە قاراماستان، قازاقستان اۋماعىنداعى قارجى ينستيتۋتتارى، بانك جۇيەسى، ونەركاسىپ پەن بيزنەس سالاسىنداعى ىسقاعازدارى جانە ستاتيستيكالىق قارجىلىق ەسەپتەرى مەن باسقا دا قۇجاتتارى مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزىلەدى. قاجەتتى جاعدايدا، وزگە تىلدەردە دە جۇرگىزىلۋى مۇمكىن، بىراق مەملەكەتتىك تىلدەگى ءماتىنى تۇپنۇسقا بولىپ تابىلادى.

18.2. ۇلتتىق ۆاليۋتا، بيزنەس قۇندى قاعازدارى، نەسيەلىك وبليگاتسيالار، تاعى باسقا دا بيزنەس قاۋىمداستىعى پايدالاناتىن قۇندى قاعازدار مەملەكەتتىك تىلدە شىعارىلادى.

19-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ حالىقارالىق قىزمەتتە قولدانىلۋى

قازاقستاننىڭ ديپلوماتيالىق وكiلدiكتەرi مەن قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ۇيىمدار جانىنداعى وكiلدiكتەرiنiڭ قىزمەتi مەملەكەتتiك تiلدە، قاجەت بولعان جاعدايدا باسقا دا تiلدەردi پايدالانىپ جۇزەگە اسىرىلادى.

ەكiجاقتى حالىقارالىق شارتتار، ادەتتە، ۋاعدالاسۋشى تاراپتاردىڭ مەملەكەتتiك تiلدەرiندە جاسالادى، كوپجاقتى حالىقارالىق شارتتار وعان قاتىسۋشىلاردىڭ كەلiسiمiمەن بەلگiلەنگەن تiلدەردە جاسالادى.

قازاقستاندا جانە شەتەلەدەردە  باسقا مەملەكەتتەر وكiلدەرiمەن وتكiزiلەتiن رەسمي قابىلداۋلار مەن وزگە دە شارالار باسقا تiلدەرگە اۋدارىلىپ، مەملەكەتتiك تiلدە جۇرگiزiلەدi.

III تاراۋ. مەملەكەتتىك ءتىلدى قولداۋ مەن قورعاۋ

20-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدى قۇقىقتىق قورعاۋ

20.1. قازاقستاندا مەملەكەتتىك ءتىلدى شەكتەۋگە باعىتتالعان زاڭدار نەمەسە  نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەر قابىلدانبايدى.

20.2. مەملەكەتتىك ءتىلدى قۇرمەتتەۋ قازاقستان ازاماتتارىنىڭ   مىندەتى بولىپ سانالادى. مەملەكەتتىك ءتىلدى تومەندەتۋ، مەنسىنبەۋشىلىك پەن سىيلاماۋشىلىق ءىس-ارەكەتتەرى جانە ونىڭ ابىرويى مەن بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەتىن باسقا دا اشىق جانە استىرتىن جۇمىستاردى جۇرگىزۋشى ازاماتتار مەن قوعامدىق ۇيىمدار، مەملەكەتتىك مەكەمەلەر زاڭ بويىنشا جازاعا تارتىلادى.

20.3. «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» زاڭنىڭ ورىندالۋ بارىسىنا تۇراقتى تۇردە باقىلاۋ جاساۋ ماقساتىندا قازاقستان ۇكىمەتى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتىنە جىل سايىن ەسەپ بەرىپ وتىرادى.

21-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدى قولداۋ

21.1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى - مەملەكەتتىڭ قورعاۋىندا بولادى. مەملەكەتتىك ورگاندار مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىلۋى مەن دامۋىنا قاجەتتى جاعدايلار جاسايدى.

21.2. قازاقستان ۇكىمەتى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ رسەپۋبليكانىڭ بارلىق ايماقتارىندا بىردەي قولدانىلۋىن (بىرەگەيلىككە، بىرىزدىلىككە ءتۇسىرۋ) ماقساتىندا  ونوماستيكانى، تەرمينولوگيانى، ورفوگرافيانى جانە ۇلتتىق ادەبي ءتىلدىڭ نورمالارىن رەتتەيتىن كوميسسيالار قۇرادى.

21.3. قازاقستان ۇكىمەتى، حالىقارالىق قۇقىقتىق پرينتسيپتەرگە ساي،  شەتەلدەردەگى قازاق دياسپوراسىنا قازاق ءتىلىن وقىپ-ۇيرەنۋىنە قارجىلىق، ماتەريالدىق-تەحنيكالىق قولداۋ كورسەتەدى جانە ولارعا قاجەتتى پەداگوگ ماماندار دايىنداۋعا جاعداي جاسايدى.

21.4. مەملەكەت قازاقستانداعى ءاربىر ازاماتتىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى پايدالانۋ قۇقىعىن قامتاماسىز ەتەتىن شارالار قابىلدايدى.

22-باپ. «مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى» زاڭعا قاتىستى  جاۋاپكەرشىلىك

22.1. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىنىڭ وسى زاڭنىڭ كولەمىندە قولدانىلۋى مەن قورعالۋىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى، پارلامەنتى، ۇكىمەتى، وبلىس اكىمدەرى مەن جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى باسقارۋ ورگاندارى قامتاماسىز ەتەدى.

22.2. ورتالىق جانە جەرگىلىكتى ورگانداردىڭ، بارلىق مەنشىك نىسانىنداعى، ونىڭ ىشىندە شەتەلدىك زاڭدى جانە جەكە تۇلعالاردىڭ قاتىسۋىمەن قۇرىلعان ۇيىمدار مەن مەكەمەلەردىڭ ءبىرىنشى باسشىلارىنا مەملەكەتتىك ءتىلدى قولدانىلۋىن ۇيىمداستىرۋدا جانە جۇزەگە اسىرىلۋىندا جەكە جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلەدى

22.3. قازاقستاندا ينفورماتسيالىق-بايلانىس تەحنولوگيا سالاسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىلۋى مەن دامۋىن قامتاماسىز ەتۋگە قاجەتتى بارلىق جاعداي جاسالىنادى. بارلىق ىسقاعازدارىن مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزۋگە قاجەتتى اقپارتاتتىق، فينانستىق جۇمىستارعا ارنالعان تەحنيكالىق قۇرالدارمەن جانە پروگراممالارمەن قامتاماسىز ەتۋ مىندەتى قازاقستاننىڭ ۇكىمەتىنە جۇكتەلەدى.

IV تاراۋ. ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتىك ءتىلدى قولدانۋ قۇقىعىن قامتاماسىز ەتۋ

23-باپ. ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتىك تىلدە ءبىلىم الۋىن قامتاماسىز ەتۋ

23.1. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم جانە تاربيە بەرۋ مەكەمەلەرىندە، ورتا جانە ارنايى ءبىلىم بەرۋ ورىندارىندا، جوعارعى وقۋ ورىندارىندا (باكالاۆريات، ماگيستراتۋرا), مامانداردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ينستيتۋتتارىندا، مەنشىك تۇرىنە قاراماي، مەملەكەتتىك تىلدە ءبىلىم الۋدى قامتاماسىز ەتەدى. مەملەكەتتىك تىلمەن قاتار ءوز انا ءتىلىن بالالارىنا ۇيرەتۋ ءار اتا-انانىڭ ازاماتتىق پارىزى.

23.2. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىڭ قارجىسى ارقىلى شەتەلدەردە ءبىلىم الۋعا جانە بىلىكتىلىگىن كوتەرۋگە مەملەكەتتىك ءتىلدى تولىق مەڭگەرگەن ازاماتتاردىڭ جىبەرىلۋىن قامتاماسىز ەتەدى.

24-باپ. ازماتتاردىڭ ارىز، ءوتىنىش، شاعىمدارىن قابىلداۋ جانە جاۋاپ بەرۋ

قازاقستان رەسپۋبليكاسى بارلىق دەڭگەيدەگى مەملەكەتتىك ورگانداردا، جەرگىلىكتى ءوزىن ءوزى باسقارۋ ورگاندارىندا، مەنشىك تۇرىنە قاراماي، بارلىق كاسىپورىندار مەن مەكەمەلەر جانە ۇيىمداردا زاڭدى تۇلعالاردان جانە جەكە ازاماتاردان تۇسكەن ءوتىنىش، ارىز-تالاپ، شاعىمدارعا، ت.ب.  مەملەكەتتىك تىلدە جاۋاپ بەرىلۋىن قامتاماسىز ەتەدى. قاجەتتى جاعدايدا، جاۋاپتىڭ وزگە تىلدەگى اۋدارماسى مەملەكەتتىك تىلدەگى تۇپنۇسقاسىمەن قوسا بەرىلەدى.

25-باپ. اقپاراتتىڭ مەملەكەتتىك تىلدە بەرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ

قازاقستان مەملەكەتى بيلىك تارماقتارىنىڭ بارلىق دەڭگەيىنەن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا بەرىلەتىن اقپارات، ولاردىڭ مەنشىك تۇرىنە جانە اقپارات تاراتۋ تىلىنە قاراماستان، مىندەتتى تۇردە، ءبىرىنشى كەزەكتە مەملەكەتتىك تىلدە بەرىلەدى.

26-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدى قارجىلاندىرۋ

مەملەكەتتىك ءتىلدى ەندىرۋگە، قولدانىلۋى مەن دامىتۋىنا باعىتتالعان باعدارلامالار مەملەكەتتىڭ تاراپىنان قارجىلاندىرادى. ءار جىل سايىن قازاقستان ۇكىمەتى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ دامۋىنا باعىتتالعان قارجىنىڭ جۇمسالۋى بويىنشا پارلامەنتكە ەسەپ بەرەدى.

27-باپ. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ مەملەكەتتىك تىلدە جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋ

27.1. قازاقستان ۇكىمەتى ەلدىڭ بارلىق ايماقتارىندا مەملەكەتتىك تىلدە حابار تاراتاتىن تەلەديدار مەن راديو جۇيەسىنىڭ جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتەدى.

27.2. قازاقستان ۇكىمەتى ەلدىڭ بارلىق ايماقتارىندا مەملەكەتتىك تىلدەگى مەرزىمدى باسىلىمداردىڭ تارالۋىن قامتاماسىز ەتەدى.

28-باپ. مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ازاماتتىق الۋ كەزىندەگى تالاپ ەتىلۋى

قازاقستاننىڭ ازاماتتىعىن الۋعا ۇمىتكەر شەتەل ازاماتتارى قازاق ءتىلىن مەڭگەرۋ دەڭگەيىن تەكسەرۋدەن وتەدى. مەملەكەتتىك ءتىلدى تالاپ ەتىلگەن دەڭگەيدە مەڭگەرمەگەن شەتەلدىكتەرگە قازاقستاننىڭ ازاماتتىعى بەرىلمەيدى.

29-باپ. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ "مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى" زاڭىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باسقا دا زاڭ اكتىلەرىمەن سايكەستەندىرۋ

وسى زاڭنىڭ قولدانىسقا ەنگىزىلۋىمەن "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى تىلدەر تۋرالى" قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭى ءوزىنىڭ كۇشىن جويادى جانە قازاقستاننىڭ باسقا دا زاڭدارىنا  وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلەدى.

30-باپ. وسى زاڭنىڭ ءوز  كۇشىنە ەنۋى

وسى زاڭ رەسمي جاريالانعان كۇننەن باستاپ ءوز كۇشىنە ەنەدى.

زاڭ جوباسىن دايىنداعان جۇمىسشى توبىنىڭ مۇشەلەرى:

1.      دوس كوشىم -  جەتەكشى، «ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسىنان

2.      بولات دۇيسەمبى - «ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسىنان

3.      بولات بوتەەۆ - «الاش ءۇنى» قوعامدىق بىرلەستىكتەر وداعىنان

4.      مارات بوتەەۆ - «اللاجار-قولداۋ» قوعامدىق قورىنان

5.      نۇرجان وشانبەكوۆ - «مەملەكەتتىك ءتىل» قوزعالىسىنان

6.      نۇرگەلدى ءۋالي - ءتىل ينستيتۋتىنان

7.      ءباشىر جانالتاي - «رۋحانيات» پارتياسىنان

8.      ءابدىراشيت باكىرۇلى - فيلوسوف، پۋبليتسيست

الماتى، 20 قازان، 2011 جىل