بۇگىن قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، اقىن، قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى مۇحتار شاحانوۆتىڭ تۋعان كۇنى. قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىق اقىنى، تۇرىك دۇنيەسى جازۋشىلار بىرلەستىگىنىڭ «شاحريار»، يۋنەسكو-نىڭ «بوورۋكەر» كلۋبى سىيلىقتارىنىڭ يەگەرى – مۇحتار شاحانوۆ. مۇحتار شاحانوۆتىڭ كىم ەكەنىن جۇرتقا جەكە تانىستىرىپ جاتۋدىڭ ءوزى ارتىق بولار. شاحانوۆتىڭ اتى ايتىلعان جەردە ونىڭ اقىندىعىمەن قاتار ازاماتتىق ۇستانىمى دا قاتار ايتىلادى. جەلتوقسان. ناۋرىز. ءۇش تۇعىرلى ءتىل. قازاقستاندىق ۇلت...

بۇگىن الاشتىڭ ارداقتى اقىنى مۇحتار شاحانوۆ 78 جاسقا تولدى. وسىعان وراي، اقىننىڭ Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى مۇراعاتىنداعى ولەڭدەر توپتاماسىن وقىرمان نازارىنا ۇسىنعاندى ءجون كوردىك.

ماحابباتتى قورعاۋ
كىرىسپە ياكي عاشىقتار جازعان حاتتاردان

I
بiز ەكەۋمiز جولىقتىق،
بipaق تىم كەش جولىقتىق،
دوستاسۋدان وت تۇتاپ، قوشتاسۋعا قورىقتىق.
ماعان قۇيدى جارىعىن سەنiڭ كوڭiل-تەرەزەڭ،
ارقامىزدا - قۇزار شىڭ،
الدىمىزدا - ءور وزەن.
ءور وزەننەن وتۋگە كiم بەرەدi قايىقتى،
كiم بار بiزدi تۇسiنەر، قانە، كiم بار بايىپتى؟
ال قايىقشى - قيقار شال،
جالىنعانمەن، نە بiتتi?
قايىعىنا قاباعان يتiن بايلاپ كەتiپتi...
ياپىراي، بiز سونشاما دارمەنسiز بوپ تۋدىق پا؟
بويىمىزدا جوق ەكەن يتتi الدايتىن قۋلىق تا.

II
كوبەلەكتiڭ "كەسەلi" -
تۇراقسىزدىق دەسەدi.
گۇلدەن العان شاپاعاتتى ceزiمi
كەلەسi بip گۇلگە جەتپەي وشەدi.
ءوز مiنeزi وزiنە ۇكiم كەسەدi...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
مەنiڭ ساعان ايتپاعىم دا وسى ەدi!

III
امال بار ما، ماحابباتقا جان پيدالىق ەتە المادىڭ،
اققۋ-ارمان جالت بەرگەندە، قۋىپ كوردiڭ، جەتە المادىڭ.
جەتە المادىڭ، كولەڭكەڭنەن الىس ۇزاپ كەتە المادىڭ،
جانار مايىن جاعىپ بiتكەن ماشيناداي وت المادىڭ.
Epكiڭ قايدا،
سەرتiڭ قايدا،
(بوركiڭ قايدا، قۇرىپ قالعىر؟)
ەڭ شەشۋشi كەز كەلگەندە، تiلiڭ تiستەپ تۇرىپ قالدىڭ.
ەڭسەلiم دەپ ويلاۋشى ەدiم،
ەركەلەۋشi ەم ەرگە بالاپ،
ەڭ شەشۋشi كەز كەلگەندە تۇرىپ قالدىڭ جەرگە قاراپ.
ارتىق قورلىق بار ما الەمدە سەنگەنiڭنەن بەزiنۋدەن،
قۇلاي سۇيگەن ادامىڭنىڭ وسالدىعىن سەزiنۋدەن...
كوز جاسىمدى كورسەتپەۋگە تىرىستىم مەن ساعان بipaق،
سەن دەپ شىققان سەنiمiمنiڭ بيiگiنەن بارام قۇلاپ.
ماحابباتقا جان پيدالىق ەتپەدiڭ بە،
ءبارi بەكەر!
ەندi قالعان قىزىعىڭنىڭ نارقى كەمiپ، ءمانi كەتەر.
ءوزiنiڭ ەڭ قاسيەتتi ءانiن قورعاي الماعان جان -
باسقا icتe دە قابiلەتسiز... باعى ماڭگi جانباعان جان.
ءCipا، باعىڭ جانا قويماس، باسقان iزiڭ كەتتi كەيiن،
ايتسە دە، مەن جىلاپ تۇرىپ،
جولىڭ بولسىن دەپ تiلەيمiن.

IV
باقشادان الما ۇرلاعان بالاداي ناق
كەۋدەمدە ۇركەك سەزiم سالادى ويناق.
وتىزدىڭ ورمانىندا جۇرگەنiمدە
الدىمنان شىقتىڭ، اينام، اعاتايلاپ.
سەن مەندiك بار شاتتىقتىڭ تورەسi مە ەڭ،
ءجۇر ەدiم وتكەن شاقتىڭ ەلەسiمەن.
"مۇندا كەل، مۇندا كەل" دەپ قول بۇلعادىڭ
جيىرمانىڭ كوك بالاۋسا بەلەسiنەن.
سەلك ەتتiم داۋىسىڭنان شوشىعانداي،
ءجۇر ەدiم ءوز مۇڭىمدى وشiرە الماي.
جيىرمامدا الداپ كەتكەن ماحابباتتىڭ
ءKۇناciن ءالi كۇنگە كەشiرە الماي.
سەن بولىپ قايتا جاندى-اۋ ساعىنىشىم،
بالكiم، تار ماڭدايىمنىڭ باعىمىسىڭ؟!
بالكiم، سەن مەنەن قاشقان ماحابباتتىڭ
ويلانىپ قايتا سوققان شاعىمىسىڭ؟!
سول بولساڭ، قولىڭدى بەر، ءجۇر، قاراعىم،
سەن بارعان جەرگە مەن دە بip بارامىن.
كول ەدiم تاسىماعان، تاسىتتىڭ عوي،
باقشا ەدiم باعى تايعان، گۇلگە ورادىڭ.
كانەكي، جالىنىڭا جالعا مەنi,
كۇتiپ تۇر پاك ماحاببات، ارمان ەلi.
ومiردە مەنi الداعان ادامدار كوپ.
تەك قانا سەن الداۋشى بولما مەنi!

V
ار الدىندا ادال، اقپىز دەسەك تە،
سان سۇراقتار الار كەيدە جاعادان.
مۇمكiن، بiزدi تاڭار شۋلاپ وسەككە،
مۇمكiن، بiزدi تۇسiنبەيدi كوپ ادام.
الۋان ۇعىم الۋان جاققا تارتادى،
سان كوڭiلدiڭ تۇيىعىنا مالتىدىم.
عاشىق بولىپ كورمەگەندەر بار تاعى،
ولار بiزدi قايدان ۇقسىن، التىنىم.
كوزiمدi الماي مازداپ جانعان وتتاردان،
ساعان سەنەم، ساعان سەنiم ارتامىن.
قورىقپايمىن تۇciنiگi جوقتاردان،
جۇرەگi جوق ادامداردان قورقامىن!

ساماتتىڭ جۇبايى ايجانارمەن جەكپە-جەك

زامانا تۇر بوركiن الىپ ويلانىپ،
سول تۇنگi ويلار كەتتi بiزدi قايدا الىپ؟
...سول ءتۇنi بiز سەنiڭ تۋعان سiڭلiڭنiڭ
ون ceگiزگe تولعان كۇنiن تويلادىق.
مەن قۋانا توست كوتەردiم قىزعا ارناپ:
- ال ساپارىڭ ءساتتi بولسىن، قىزعالداق.
ءومip مىناۋ:
قاتار توسقان جەڭiلi مەن اۋىرىن،
قايعىسى مەن ساۋىعىن،
شۋاعى مەن داۋىلىن.
بۇگiن، مiنە، سەنiڭ تۋعان كۇنiڭدe
قانداي تiلەك ايتسام ەكەن، باۋىرىم؟
ساعان بايلىق تiلەر ەم مەن،
بipaق ول - بiر اڭگۇدiك،
ەسiگiڭنەن كiرگەنiمەن پاڭ كۇلiپ،
جۇرگەنiمەن شەرۋ تارتىپ، ءسان قۇرىپ،
ساعان جولداس بولا المايدى ول ماڭگiلiك.
بالكiم، ەرلiك تiلەر ەم مەن تامىر العان ءتوزiمنeن،
ەرلiك سەزiم بipaق سەنiڭ تابىلادى وزiڭنەن،
ونسىز ادام جۇرە الا ما سوقپاقتار مەن جولسىزدا،
ال سۇلۋلىق تiلەر ەدiم،
سۇلۋسىڭ سەن ونسىز دا.
قايتسەم ەكەن؟
مەن ودان دا بۇكiل ادام اڭساعان،
بۇكiل ادام سان مىڭ جىلدار ارمان ەتiپ، شارشاعان،
ازى جەتiپ، ال سان مىڭى تەك ەلەسiن تامسانعان،
كەز كەلگەننiڭ باقشاسىندا پiسپەيتiن،
كەز كەلگەننiڭ ۋىسىنا تۇسپەيتiن،
زور ماحاببات تiلەيiنشi مەن ساعان، -
دەپ ەدiم.
Tiپتi سول ءسات ۇقپاي قالدىم سەبەبiن،
سەن ورنىڭنان كەنەت اتىپ تۇردىڭ دا:
- ماحاببات جوق! - دەپ كۇرسiندiڭ،
ىزعار شاشىپ قاباعىڭ.
مەن جۇزiڭە اڭ-تاڭ قالىپ ەجiرەيە قارادىم،
قاراپ ەدiم، جاسقا تولىپ كەتكەن ەكەن جانارىڭ.
- ماحاببات جوق! - دەدiڭ تاعى، -
ول - انشەيiن دالباسا،
عاشىقپىن دەپ،
سۇيەمiن دەپ،
سەنەم دەپ،
ادامداردىڭ بipiن-بipi الدايتىنى بولماسا،
ماحاببات جوق، ول - انشەيiن دالباسا!
ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك،
بip كەز مەن دە مىنا سiڭلiم سياقتى
ۇياڭ ەدiم،
سۇلۋ ەدiم كەرەمەت.
Meنiڭ اسقاق سەزiمiمنەن ۇمiتكەر
از بولمايتىن بiزدiڭ جاقتا جiگiتتەر.
قاتال-قيقار تاعدىرىنان تەك ماحاببات سۇراعان،
ماحابباتتى تاپپاي قويمان دەپ تالپىنسا بip ادام،
ول مەن ەدiم.
بiراق بۇگiن سول سەزiمنەن نە قالدى؟
سونداعى ءۇمiت تالدان ۇشقان جاپىراقتاي جوعالدى.
قازiر مومىن كۇيەۋiم بار
جانە ەكi-ءۇش بالام بار،
جاعدايىم جوق ەشتەڭەگە الاڭدار.
نە iشەمiن، نە كيەمiن دەمەيمiن،
ماسەلەسiن شەشiپ العام قارىن مەنەن كومەيدiڭ.
مiنە، قارا، ساۋساقتارىم كورiنبەيدi التىننان،
تەك باياعى شات قيال جوق سان تاراپقا شارق ۇرعان،
تەك باياعى جiگiتتەر جوق تەرەزەمدi تورىعان،
ولاردىڭ دا باعى الىستاۋ بولعان شىعار سورىنان.
كەزدەسكەندە جالقاۋ تارتقان باسىن يزەپ وتەدi,
ۇلىن epتiپ سوڭىنان.
جىلدار بويى الاڭداۋمەن قۋاتىمدى سارقىدىم،
بوسقا شاشتىم جiگەرiمنiڭ جارقىلىن.
جەر بەتiندە ماحابباتتىڭ بار ەكەنi شىن بولسا،
ايتشى، كانە،
مەن نەلiكتەن جولىقپادىم،
جارقىنىم؟
ۇندەمەدiم،
تارىلعانداي كەڭiسiم.
موسقال كوpشi جاۋاپ بەردi مەن ءۇشiن.
- ءيا، ءيا، ومiرiڭە وكپەلiسiڭ، قارىنداس،
وعان بipaز سەبەپتەر بار،
Tipلiكتe بip بەكەتتەر بار كiلتiن تاپپاي، الىنباس.
ىرىق بەرمەس بوگەتتەر بار نە ءتۇرلi,
...الماتىدان شىققان جولدىڭ بارلىعى
وتىرارعا باستاپ الىپ بارمايتىنى سەكiلدi.
ومiردەگi سان سالالى جولىعۋ مەن جۇزدەسۋ،
تابىسۋ مەن كەزدەسۋ،
تالپىنۋ مەن ءتۇيiسۋ،
ساعىنۋ مەن ءسۇيiسۋ،
تiپتi كەيدە ودان دا وزگە سەزiمدەر
ماحابباتقا باستاپ بارا المايتىنى بەلگiلi,
ماحاببات ول - جان مەن ءتاننiڭ تiزە قوسقان epلiگi.
نە بولدى ەكەن سەنi مۇنشا جۇدەتكەن،
ءۇمiت قايدا جۇرەگiڭە گۇل ەككەن؟
سۇلۋلىعىڭ كەم ەمەس قوي باياننان،
اقىلىڭ دا كەم تۇسپەيدi جiبەكتەن.
سەندە دە بار تىم سەزiمتال كوز، كوڭiل،
كوڭiلi مەن كوزدەرiندەي وزگەنiڭ.
ايلى كەشتە ساعان دا ايتتى عاشىعىڭ
ۇلى ابايدىڭ توعجانعا ايتقان سوزدەرiن.
وت بوپ ورتەپ عاشىقتىقتىڭ ىقپالى،
ءان قوستىڭدار...
جۇرت قۋانا قۇپتادى.
تالپىندىڭدار،
القىندىڭدار، ال بiراق
ودان قوزى، سەنەن بايان شىقپادى.
Heگe بۇلاي؟
ءومiر باقي بۇل سۇراق
وتەر، مۇمكiن، نامىسىڭدى شىمشىلاپ.
قايدا جۇرسە تەك ءوز ءانiن ايتاتىن،
ەلiكپەيتiن وزگە شۋ مەن سارىنعا،
قاجىمايتىن قار مەن جەلدiڭ وتiندە،
ماحاببات تا ۇقسايدى ۇلى دارىنعا،
شىن دارىندار از عوي جەردiڭ بەتiندە.
ءيا، ماحاببات - قايسار قۇزدى جارىپ وتەر تاستى جول،
ماحابباتتا سەزiم عانا وينامايدى باستى ءرول،
ۇعا المادىڭ سەن ونى، اينام.
جەتكەن جەرگە تالابىڭ مەن اقىلىڭ،
Ceزiمiڭ مەن باتىلىڭ،
قىرسىققاندا، جەتپەي قالدى شىدامىڭ،
انە، سونىڭ كecipiنەن قانشاما جىل جىلادىڭ.
شىدام جوقتا، ءتوزiم جوقتا،
كوكiرەگiڭدە كوزiڭ جوقتا،
جۇرەگiڭدە ەرلiك جوقتا قورعاي الار شاتتىعىن،
ماحاببات تا جوق، كۇنiم!
كەزدەر از با وي كورگەندi كوز كورەر،
وتىن ءوزiڭ جاعا الماعان،
ءوزiڭ iزدەپ تابا الماعان اسىلدى
تاپپايدى دەپ نەگە ويلايسىڭ وزگەلەر؟
قاراشى، انە، مىنا سiڭلiڭ سياقتى
يناباتتى، البىرت ءارi ۇياتتى،
الاۋلاعان جەلەگi
سوڭىمىزدان اساۋ ۇرپاق، ارىندى ۇرپاق كەلەدi.
ولارعا ءپاس بولار ءالi
بiزگە بيiك كوpiنeتiن توبەلەر.
بiز cۇpiنگeن كەزەڭدەردەن،
بiز جۇزۋگە جاسقانعان وزەندەردەن
سولار ءجۇزiپ وتەدi دەپ سەنە بەر.
بۇعان كۇمان كەلتiرۋiڭ ازاماتتىق بولماس تا.
بۇكiل ادام iزدەگەنمەن باقىت جولىن، باق جولىن،
ەشكiم وڭاي تابا المايدى ابايى مەن توعجانىن.
ويتكەنi اسقاق ازاماتتىق جوق جەردە،
قايسار سەنiم جوق جەردە،
ماحاببات تا جوق، جانىم!
- ؟
ورتامىزدا قالجىڭ ايتىپ بip جiگiت،
وتىر ەدi قالىڭ جۇرتتى كۇلدiرiپ.
وتىر ەدi بiزدەن گوpi سiڭلiڭە
جاقىن، سىرلاس ەكەندiگiن بiلدiرiپ.
- ال مەن تاپتىم توعجان سىندى پاك جاندى، -
دەدi ول ماساڭ دiرiل قوسىپ سوزiنە.
- ءوزiڭ اباي بولماعان سوڭ،
مازالاما توعجاندى، -
دەدi سiڭلiڭ جاس ءۇيiرiپ كوزiنە...
- ؟..

ەركەكتەرگە كوزقاراس نەمەسە ايەلگە سيرەك جولىعاتىن باق

وتىراردا ءبىر قادىرلى قاريانىڭ قاناتتى
تۇلپار تەكتەس اتى بوپتى سۇيسىنتكەن بار الاپتى.
مىنەزى ءسال جايسىز ەكەن شودىر بالا ىسپەتتى، -
شارشاپ-تالىپ شولدەسە دە ارىقتان سۋ ىشپەپتى.
جەك كورگەنى جاقىن كەلسە، تارپىپ، تەۋىپ تىستەپتى،
سودان اياق شىدەرلەنىپ، باستان جۇگەن تۇسپەپتى.
بوزبالالار سىمباتىنا كوز تاستايتىن تابىنا،
قاريانىڭ اي ديدارلى قىزى بوپتى تاعى دا.
سول جاس ارۋ، اكەسىنە بىلاي دەپتى ءبىر كۇنى:
- اكە، سەنىڭ دارقاندىعىڭ شاقىرادى كۇلكىنى،
قيقار، تەنتەك مىنا اتىڭدى ماپەلەۋدى قويمايسىڭ،
ايىرباستاپ،
ساتىپ،
سويىپ، نەگە كوزىن جويمايسىڭ؟
- راس، قىزىم، ءسوزىڭنىڭ جوق قاتەسى،
اتتىڭ قيقار مىنەزى بار، - دەپ كۇرسىندى اكەسى، -
تەك بۇل بەيباق - ات بىتكەننىڭ زەرەگى،
تۇسكەن كەزدە بايگەلەرگە، جارىسقا،
جارالعانداي شابۋ ءۇشىن الىسقا
ارىن سالىپ،
كۇشىن، تەرىن توگەدى،
بىراق ءسوزسىز ءبىرىنشى بوپ كەلەدى.
ايگىلەگەن ەلگە كۇشىن،
سول عالامات ەڭبەگى ءۇشىن،
قيقارلىعىن كەشىرۋگە بولماي ما؟!
كەشىرمەسەك، بەتتە تاڭبا قالماي ما؟!
از با ەلدە تۇلپاردى اسقان باعى بار،
جۋاس،
كونبىس،
موپ-موماقان جابىلار؟!
قاسيەتىن سەزبەسە دە، ءتالىم الار، تابىنار،
جۋاستى اركەز ماقتايتىن جۇرت تابىلار.
بالكىم، تۇلپار سول ءۇشىن دە ىزالى،
ىزالىنى باعالاۋعا شابانداۋمىز ءبىز ءالى.
ناعىز ەركەك تۇلپارعا ۇقساس، اينام-اۋ،
ساعان قىلمىس ول جايىندا ويلاماۋ.
تولعاعى كەم تالعامىڭا بار تاڭىم،
باسىڭا باق قونباي ما دەپ قورقامىن...
دۇرىس شىعىپ اكەسىنىڭ ەسەبى،
قىزدىڭ جولى بولماي قاپتى دەسەدى.
ويلان، جۋاس جان ىزدەگەن، جار ىزدەگەن، جاس تالاپ،
ءومىر سەنىڭ كۇتكەنىڭنەن الدەقايدا باسقاراق،
ەركەك سۇلۋ كورىنبەي مە ەركىمەن،
ەركىندىكتىڭ نۇرى ويناعان كوركىمەن.
جالعاندىققا كۇرەس اشقان ىسىمەن،
سۇيگەنىنە بەرگەن قايسار سەرتىمەن
جانە سونى قورعاي بىلگەن كۇشىمەن.
ويلى الەمنىڭ ايەلدەرسىز كۇنى بار ما كوكتەگەن،
ايتسە دە مەن ايەلگە ۇقساس ەركەكتەردى جەك كورەم!

ەركەكتەرگە ەلىكتەگەن ايەلدىڭ دە از تابارى،
ءيا، ءار جىنىس ءوز مىنەزىن ساقتاۋىمەن باعالى.
جىگىت جىگىت سانالا ما بۇعىپ جۇرسە تاساڭدا،
ءوز پىكىرى جوق ەركەكتەن قورقۋ كەرەك قاشاندا!
قاناتتىنى كەرى تارتىپ، تابانداپ،
ۇشار كەزدە ۇشا المايتىن شابانداپ،
ءوز پىكىرى جوق ەركەكتەر ەل باسقارسا، نە بولماق؟!
توقتامايدى ەركەكتەر مەن تەلپەكتەردىڭ جارىسى،
ويلان، قالقام، ەركەكتى ەركەك ەتىپ كەلگەن - نامىسى.
مىقتى كىم بار نامىس اتتى باتىردان،
ءبىر ءسوز ءۇشىن قانشاما ەركەك تىرشىلىكتەن جان كەشتى.
ءبىر ءسوز ءۇشىن جەكپە-جەككە شاقىرعان
قايسار پۋشكين دانتەستى.
ار-نامىستىڭ قۇرباندىعى
از بولماپتى، قايراۋلى ءالى ادىلەتتىڭ بالتاسى.
جەردىڭ امان تۇرعاندىعى -
سول نامىسقوي ەركەكتەردىڭ ارقاسى.
اركەز نۇرلى ءۇمىت سەۋىپ الدىمىزدا تاڭ جاتسىن،
قايعى كەلسە جەڭىلمەيتىن،
باقىت كەلسە سەمىرمەيتىن،
ەر مىنەزىن قادىرلەيتىن
ايەلدەردىڭ داڭقى ارتسىن!
ال، جاس ارۋ، تۇرمايدى ەشكىم جولىڭدا،
ءوز تاعدىرىڭ ءدال قازىر ءوز قولىڭدا.
تالعامىڭدى ايگىلەي مە تالابىڭ،
كوكەيىڭدى سەزىپ تۇرمىن، قاراعىم.
ايتقانىڭنان شىقپايتىن،
مەسەلىڭدى جىقپايتىن،
ساعان مومىن، جۇپ-جۋاس ەركەك كەرەك،
جو-جوق، ەركەك ەمەس-اۋ، تەلپەك كەرەك.
ەگەر بۇگىن قايتا تۋسا ۇلى اباي،
ول دا ساعان قالار ەدى ۇناماي.
باقانىڭ دا انىنە ساي باعى بار،
ىزدەگەنىڭ جابى بولسا، تابىلار.
ناعىز باقىت تۇياعىمەن تۇلپاردىڭ،
قيالىمەن سۇڭقاردىڭ
ولشەنەتىن مىنا ۇشقىر زاماندا
بىرتە-بىرتە قۇنسىزدانار باعاڭ دا.
مەن سەنەمىن، شىن ەركەكتىڭ الدىندا
قىزاراتىن كۇن تۋادى ساعان دا...
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
تەك ول كۇننىڭ كەش كەلگەنى جامان دا!

ايەلدەر

نە تولقىتسا سونىڭ مۇڭىن تارتاسىڭ...
اۋرۋحانا اۋلاسىندا سىتىرلاتىپ كارتاسىن
جانارىندا ءازىل ويناپ جاراستى
ماعان ءبىر قىز بال اشتى:
- ناۋقاستان با ەرىنىڭىز كەزەرگەن،
جازىلاسىز،
نالىماڭىز بەكەر ءسىز.
ايتسە دە ايەل قاۋىمىنا ەجەلدەن
نەمقۇرايدى قارامايدى ەكەنسىز.
ءسۇيۋدى ءسىز ەرلىك دەپ تە ايتاسىز،
ونسىز اقىن بولارسىز با وي ورگەن.
دەگەنمەن ءسىز ابايلاڭىز، بايقاڭىز،
باعىڭىز دا، سورىڭىز دا ايەلدەن.
- بارەكەلدە،
وركەن جايسىن تالابىڭ،
ساۋەگەيى سەن بوپ جۇرمە قالانىڭ.
بۇل بەتىڭمەن ڭىگانداردى ءجۇمىسسىز
قالدىرارسىڭ، قاراعىم، -
دەدىم كۇلىپ. بىراق قىزدىڭ بايسالدى
ءازىل ءسوزى ماعان ءبىراز وي سالدى.
دۇنيەگە قان تامىرداي تارايتىن
جەر بەتىندە ايەل جايلى ەرتەك كوپ.
ايەلدەرگە نەمقۇرايدى قارايتىن،
ەركەكتى مەن سانامايمىن ەركەك دەپ.
قاي كەزدە دە سۇلۋلىقتىڭ جولى - مۇز.
ايەل ءبىزدىڭ ءازيز بايلىق قورىمىز.
ايەل ءبىزدىڭ تاعدىرىمىز،
تاعدىرىمىز بولعان سوڭ
بەلگىلى عوي، باعىمىز نە سورىمىز.
حاس سۇلۋلىق السىزدەردىڭ قىزعانىشىن مازداتقان،
ال قىزعانىش كۇردى دەپ كىم ايتا الادى از قاقپان.
ءبىر ايەلگە بولا كەيدە ەل مەنەن ەل جاۋلاسىپ،
جەر جاستانعان بوزداقتار.
وعان كۋا اناۋ توبە تومپيعان
اناۋ شىندار قۇلاقتارى قالقيعان.
سان ۇرپاققا تۇلعا بولعان اقىندار
ءبىر ايەلدىڭ نامىسى ءۇشىن جان قيعان.
ماعىناسىز جىلتىراقتى ساقتامايدى ەل ەسكە.
جالىن بولىپ جىلۋ بولماۋ،
ايەل بولىپ ءسۇلۋ بولماۋ
تابيعاتتى الداۋمەن تەڭ ەمەس پە؟
گۇلزار ايەل قاۋىمىنا سۇلۋلىقسىز باق قايدا،
شىن سۇلۋلىق تەرەڭدىكتە جاتپاي ما؟
قايىرلاتقان كەمەسىن تالاي ەردىڭ
ساياز كولعە شاشىلماعاي شۇعىلاڭ.
تەرەڭدىگى جوق ايەلدىڭ
قورقۋ كەرەك سىرتقى سۇلۋلىعىنان.
ايەل - ەركەك نامىسىنىڭ قورعانى.
ناعىز ءسۇلۋ ايەل تابۋ -
بۇكىل ەركەك اتاۋلىنىڭ ارمانى. -
ناعىز ءسۇلۋ ايەل ءۇشىن قاجەت كەزدە جان قيۋ،
بۇل - جىگىتتىك كودەكستىڭ جازىلماعان تارماعى.
بىراق، بىراق تالايلاردىڭ باقىتى الىس، سورىنان،
بۇل كەز كەلگەن بورىكتىنىڭ كەلە بەرمەس قولىنان.
ەرلىك سەمسە ازاماتتىق سەمەدى.
ۇلكەن ەرلىك ۇلكەن كۇشكە كەلەدى.
ماعان عاشىق ءبىر ايەل بار.
ول ايەل
مەندە سونداي كۇش بارىنا سەنەدى!

ويلانالىق، ءبىز قاندايمىز؟

سوڭعى ون جىلدا، ەلىمىزدە ورگە باسقان ورەلى
ءبىر زور ءىس بار. ول - «تج»-لىق، «تۋفلي جالاۋ» ونەرى.
جاعىمپازدار جارىسىندا بيلىك شەكسىز قۇپتاعان،
ءبىز دارا شىڭ يەلەندىك بۇرىن ەشكىم شىقپاعان.
بۇل ونەردە ءبىز وزگەشە، ەلدەن-ەرەك جاڭعىردىق،
ءتىپتى تۇرىكمەنباشىنى دا جارتى جولدا قالدىردىق.

تۇرىكمەنباشى كەۋدە قاقسا ءوز ەلىنىڭ ىشىندە،
بوسپەلىكتى اينالدىردىق ءبىز الەمدىك پىشىنگە.
بيلىك ءسوزىن، بيلىك ءىسىن ايتساق ەلدىڭ پارقى دەپ،
«زەينەتكەردىڭ اقشاسىن ءبىز ءوسىرىپپىز التى رەت!»
سول «التى زور يگىلىكتى» ويعا بۇرساق باستاپقى،
قۇنى مىسىق تاماعىنىڭ باعاسىنان اسپاپتى.

ەگەر ءجونسىز ماقتانباۋدى ۇقساق بيلىك سالتى دەپ،
ەت پەن ءسۇتتىڭ قۇنى نەگە قىمباتتادى التى رەت؟
كەۋدە ۇرامىز يگى ىستەردە ءبىرىنشى ورىن الارداي،
وندا نەگە ءار اي سايىن قىمباتتاۋدا جانارماي؟
ءبىز شىعارار مۇناي اراب ەلدەرىنەن كەم ەمەس،
تىم قۇرىسا ءبىر ءىسىمىز نەگە ولارعا تەڭ ەمەس؟

ارابتاردىڭ بىزدەن بولەك ەلدىككە ءتىل قاتىسى.
نەگە ولاردا وقۋ تەگىن، تەگىن پاتەر اقىسى؟
ولار نەگە ءار سابيگە دوللار سىيلاپ جەتى مىڭ،
جەل وتىنە تاستامايدى قارتىن، جەسىر، جەتىمىن؟
الپىس ءتورت مىڭ دوللار الماق جاڭا ۇيلەنگەن وتباسى.
نەگە ولاردا ۇلكەن بايلار يگى ىستەردىڭ جاقتاسى؟
بار عۇمىرى داڭعويلىققا بولعانىمەن اشىنا،
پاتەراقىن تەگىن ەتتى ءتىپتى تۇرىكمەنباشى دا.

ال بىزدەگى بوس ماقتانۋ، بوس كەۋدە ۇرۋ سورىڭ با؟
دارىن ەمەس، قارىن شىعىپ ەڭ نەگىزگى ورىنعا،
دەموكراتيا بۇل كۇندەرى «جەموكراتيا» تورىندا،
ەلىمىزدىڭ بار بايلىعى جيىرما ادامنىڭ قولىندا.
ءبىزدىڭ بايلار نەگە ساراڭ ءتىس سىندىرار تيىنعا،
ىزگىلىكتىڭ ۇشقىنى جوق نەگە ولاردىڭ ميىندا؟

ەلىمىزدىڭ «زور بايلىعىن» داستان ەتىپ تولعايمىز،
بايلىقتاعى جۇرت ۇلەسىن...مۇلدە اۋىزعا المايمىز
تەك «تج»-لىق ونەرىندە شىرقاۋ كوككە سامعايمىز،
ناق وسىلاي كەتە بەرسەك ەل بوپ، ۇلت بوپ وڭبايمىز،
قۇلدىق سانا اياسىندا مايعا پىسكەن ناندايمىز...
ويلانالىق، ءبىز قاندايمىز، مىنەكەي، ءبىز قاندايمىز؟

“تەك بايۋدىڭ جولىن ۇيرەن،
بiر كۇنiڭدi بوس ەتپە!”
ادامدىعىڭ بار ما، جوق پا، الىنبايدى ەسەپكە...

نارىقتا مىڭ قالتارىس بار جەڭ ۇشىنان بۇرىلار،
ەلدەگi ەڭ قۇرمەتتiلەر – ەڭ تويىمسىز ۇرىلار،
بايلىق كiمدە بولسا، سونىڭ ماڭدايىنىڭ نۇرى بار،
ۇرلىق زاڭعا اينالعان سوڭ رۋح جىرىن كiم ۇعار؟..

قايدا بارساڭ كوز اربايدى تويشىل مەيرامحانالار.
تۇنگi كلۋب، تۇنگi كۇلكi – ويسىز سايرانحانالار

شارشاۋ بiلمەس تابىس كوزi رەتiندە تانىلدى.
تەك بايلىق پەن قىزىقشىلىق باستى مۇرات سانالىپ،
عاسىر تۇپكi رۋحاني كومپاسىنان جاڭىلدى.

بازبiر شاعىن قالالاردا ءۇش ءجۇز مىڭداي حالقى بار،
ءسوز جوق، ءۇش مىڭ ءناپسi كۇيتتەر ارناۋلى ءۇي ءسان قۇرار.

ءار ادامنىڭ پەندەلiك وسالدىعىنان،
داڭعازا شۋعا، دۋمانعا بوساڭدىعىنان

ساۋداگەرلەر اردان اتتاپ، باق تابۋعا تالپىنار،
قازiر ار مەن نامىستىڭ دا ماتەريالدىق نارقى بار...

كوشەلەردە جۇرتتى بۇرار پەندەشiلiك ارناعا،
جان-جاعىڭنان انتالايدى،
ءنارسiز كوزi قانتالايدى،
كiلەڭ ارسىز، پايدا-نارقى اقىرعان بiر جارناما،
كورە المايسىڭ iزگiلiككە شاقىرعان بiر جارناما،
جارناما ەمەس، سەكiلدi بiر ورناما نە تورناما.

قانداي بەدەل ۇسىنباقپىز بiزدەر كەلەر زامانعا؟
نەدەن قاشتىق،
نەنi شاشتىق،
نەنi باستىق تابانعا؟
تالاي تابان نۇرلى ويلاردى اينالدىردى سابانعا،
سول سابانعا قاراپ ەندi ايقىندالار باعاڭ دا.
ەسكەرمەدiك،
سەنiم ارتۋ قىلمىسپەن تەڭ ەكەنiن
رۋحاني بايلىعى جوق، ايدىنى جوق ادامعا...

«ولەڭ قۇراۋ – اقىندىقتىڭ كوپ قىرىنىڭ ءبىر ءتۇرى.
تەك سول ءۇشىن ونى ارداقتاۋ، جونسىزدەۋ ءھام كۇلكىلى.
ءداۋىرى مەن بيلىگىنە سانالعانمەن الىمدى،
ۇلتىن ساتقان اقىندار بار، بىراق جىرى دارىندى...
ەرلىگى جوق، ەلدىگى جوق، اۋزى عانا بەلسەنەر،
سوزدەن ءىسى الشاق جاتسا، وعان قالاي ەل سەنەر؟
نەگە بۇگىن ۇلت مۇددەسى ناۋقاس جانداي تەڭسەلەر؟..
مۇنداي شاقتا اقىندىق كۇش تەك شىندىقپەن  ولشەنەر.

ناعىز اقىن ءار كەزەڭدە ءوزىن قاعىپ ۇلەستەن،
رۋحاني مۇددە شىڭى – شىندىق ءۇشىن كۇرەسكەن.
شىندىق كاۋسار اقىندىققا بولۋ كەرەك اسىل ءان،
شىندىقتى ايتىپ ەر ماحامبەت ايىرىلعان باسىنان.
«اقىندار از سىن ساعاتتا سوزدەن ءىسى زورايعان»،
دەسەك-تاعى «اباي قاشان جول ىزدەپتى وڭايدان؟»
ەل، ۇلت جايلى سىرلارىمەن،
جىرى بيىك تۇرعانىمەن،
ءىسى ءۇشىن مەن ماحامبەتتى بيىك قويام ابايدان!
بۇل اقىندىق ۇستانىمىم قالىپتاسقان تالايدان...

...شىندىعى جوق پەندەلەردى باسار ۋاقىت كوشكىنى.
داڭققا مويىن سوزعانىمەن،
توم-توم ولەڭ جازعانىمەن،
شىندىعى ولگەن اقىنداردىڭ اقىن ەمەس ەشبىرى!
شىندىعى ولگەن مىنەزسىزدىك بولماق كىمنىڭ ماقتانى؟
قازىر بارلىق سالالاردى مىنەزسىزدەر قاپتادى.
باسشىلارعا جاعىمپازدىق بۇل كەزەڭدە دارا كۇش،
سودان اقىنسىماقتاردىڭ كوبى «تۋفلي جالاعىش»...

شىنشىل اقىن بولۋ دەگەن – ازاپتىڭ ەڭ ازابى،
سول ازاپقا توزە ءبىلۋ – عاجاپتىڭ ەڭ عاجابى...
اقىندىق كۇش – ايتىلماعان وي-سەزىمدەر جيىنى،
ول بيىكتەن بوي كورسەتۋ – قيىننىڭ ەڭ قيىنى!

باستى ماقسات – ءوز حالقىڭنىڭ سان عاسىرلىق اعىسىن،
جەڭىسى مەن جەڭىلىسىن، ءتىلىن، رۋحىن، نامىسىن،
جۇرەگىڭنىڭ ساناسىنان، ەلەگىنەن وتكىزۋ،
جانە ونىڭ قاسىرەتىن،
ۇلتقا، تىلگە باس يەتىن،
قالىڭ ەلگە جىرمەن، ىسپەن، مىنەزىڭمەن جەتكىزۋ.
جەتكىزە الماي دىرىلدەسەڭ... ول – شوشىنۋ، توسىلۋ،
ۇركەكتەردىڭ، قورقاقتاردىڭ قاتارىنا قوسىلۋ.
وندايلاردىڭ ماڭدايىنا ماڭگىلىككە سور قاتقان،
ەشقاشاندا شىنشىل اقىن شىققان ەمەس قورقاقتان!

اقىنعا ەگەر سوزىنە ساي شىندىق پارقى قونباسا،
ودان ۇلكەن ءورىس كۇتۋ، جەڭىس كۇتۋ دالباسا...
كەيدە ۇقساپ كورىنگەنمەن زاڭعارعا،
ءسوزى باسقا، ءىسى باسقا، ەكىجۇزدى جاندارعا،
باتىل، قارسى باعىت ۇستاۋ – ءادىل ءومىر تالابى.
پەندەلىكپەن تىرەسكەن جان،
شىندىق ءۇشىن كۇرەسكەن جان،
سول شىندىقتىڭ ايبىنى مەن بەدەلى بوپ قالادى!
* * *
شىندىق كەيدە قالىڭ «ارپا ىشىندەگى ءبىر بيداي»،
نەگە ادىلدىك كۇرەسىندە جۇرتتىڭ كوبى «تىمپيباي؟»
رۋحسىزدىققا كىم شىن مىنەز كورسەتپەسە قىرعيداي،
وندايلاردىڭ بۇگىنگى اتى – ىربيكۇل مەن جىربيباي.

Abai.kz