قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى
قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ،
قر قاۋىپسىزدىك كەڭەسى باسشىسى،
«نۇر وتان» پراتياسىنىڭ توراعاسى،
ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ نازارىنا!

قۇرمەتتى ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى!

ەلدىڭ مۇشكىل ءحالىن كورىپ وتىرىپ، حالىق قالامگەرى رەتىندە ءتىل قاتپاۋعا ارىم كوتەرمەدى. ءداتىمىزدى سىزگە ايتپاعان دا كىمگە ايتامىز؟!

الەمدى جايلاعان اۋىر دەرتتىڭ (پاندەميا) جەرىمىزگە كىرۋ قاۋپى تۋىپ، دۇنيە دۇربەلەڭگە تولعاندا ءبىز ەلىمىزدەگى ۇشاقتاردى الاڭسىز ۇشىرىپ، اۋرۋ ۆيرۋسىنىڭ كوپتەپ كىرۋىنە ەسىك اشتىق. ساۋدا توعاناقتارىن دا توسپادىق. القام-سالقام كۇيدە كەۋدەمىزدى جەل كەۋلەدى. بىزدەن دە كىشى موڭعوليا ەلى دە ءوز ەلىنە دابىل قاعىپ، قاتاڭ كارانتيندىك رەجيممەن توسقاۋىل قويا ءبىلدى. تۇركىمەنستان ەلىندە ءتىپتى بۇل اۋرۋ جاعدايى تىركەلمەگەن ەكەن.

بىزدىكى ء(سىزدىڭ پارمەنىڭىزدى اتقاردىق دەگەن قۇقىقتىق، مەديتسينالىق مەكەمەلەر) توسقاۋىلدان كورى ساۋدا-ساتتىق، ايىپپۇل، ءبىرىن-ءبىرى كىنالاۋ، الداپ-ارباۋ، جالعان مالىمەت سىندى ۇساق كۇيبەڭمەن توپالاڭنان توقاش ىزدەپ، قانشاما قاراجاتتى جەلگە ۇشىردى. حالىقپەن ەمەس قارجىمەن جۇمىس ىستەۋگە جۇگىرگەن پىسىقايلار جوعارىدا ءسىزدى، تومەندە حالىقتى الدادى. ناقتى ساقتانۋ شارالارى، قاتاڭ كۇزەتتەر حالىقپەن قويان-قولتىق كەلە العان جوق. بۇدان بۇرىن دا ءورت، جارىلىس، سۋ اپاتىندا قاۋقارسىز بولىپ كەلگەن توتەنشە جاعداي قىزمەتى دە مۇگەدەكتىگىن كورسەتتى. راديو-تەلەديدار قاقساعانمەن ەل ىشىنە كىرىپ شىنايى جۇمىس جۇرگىزگەندەر جوقتىڭ قاسى.  سونىڭ كەسىرىنەن قازىر قازاق دالاسىن دەرت جايلادى. حالىقتىڭ قالتاسى قاعىلا باستادى. ءار كۇنى ءتىرى ويانعانعانىمىزعا قۋانساق تا، «ەندى كىمنىڭ ءولىم حابارىن ەستىر ەكەنبىز؟!» دەپ ۇيالى تەلەفونعا ۇرەيمەن، قورقىنىشپەن قارايمىز. قاي عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزدى دا ۇمىتىپ بارامىز.

قالاعا دا، دالاعا دا تىزگىنسىز كەتكەن قاتەرلى وكپە قابىنۋى بىرنەشە عاسىر بۇرىنعى وبا دەرتى ءتىرىلىپ كەلگەندەي سۇركەي ءومىردىڭ سۋرەتىن ەلەستەتتى. ءاربىر قازاق اۋىلى ولىمنەن امان ەمەس. شاعىن اۋىلداردا 3-5 ادام، ۇلكەن اۋىلداردا 10-20 ادامعا دەيىن كوز جۇمدى. قالالى جەردە كىمنىڭ كورونوۆيرۋسپەن ولگەنىن، كىمنىڭ باسقا اۋرۋمەن ولگەنىن ايىرا المايتىن كۇيگە جەتتىك. دارىگەر ەكەش مىقتى مامان دارىگەرلەردىڭ دە سورپا بەتىندەگى ءبىرازى باقيعا اتتانىپ كەتتى. وسى كورسەتكىشتىك مەجەلەرمەن ەلىمىز بويىنشا ولگەن ادامنىڭ سانىن شامالاپ كورىڭىزشى، جانە ءسىزدىڭ الدىڭىزعا بارىپ تۇسەتىن «سەمىز قاعاز قالتالارداعى» جەل كوبىك تسيفرلارعا ءۇڭىلىڭىز. ارا-پارقى جەر مەن كوكتەي. وكىنىشكە قاراي ولگەندەردىڭ كوبى ءوزىنىڭ اۋرۋىن سەزبەگەن، ەلەمەگەن نەمەسە اۋرۋحانالارعا سەنبەگەن، تىركەلمەگەن. ءتىپتى وسى اۋرۋمەن اۋىرىپ، قايتىس بولعان مارقۇمنىڭ تۋىستارى يسلامدىق جانازاعا بولا «ول كورونوۆيرۋس اۋرۋى ەمەس» دەپ وزدەرىن جۇباتىپ، وزگەنى الداۋعا كوشكەن.

«اۋرۋىڭدى جاسىرعانىڭمەن، ءولىمىڭ اشكەرە» دەگەندەي، وسى الداۋلار، وسى سەنبەستىكتەر حالىقتىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن سەنىمىنىڭ جوعالۋى ەمەس، بيلىككە دەگەن سەنىمىنىڭ جوعالۋى، مەملەكەتتىك مەكەمەلەرگە ۇركە قاراۋى; اتا بولارلىق اقساقالعا، جىگىت اعاسى بولارلىق جىلىكتى ۇلعا جارىماۋى; ەل تىزگىنى مەن حالىق قادامىنىڭ ءبىر ىزگە تۇسپەۋى!

حالىقتى وسىنداي اۋىر حالدەن قۇتقارۋ ءۇشىن مەملەكەت ناقتى نە ىستەپ بەردى؟ – دەگەن ساۋال جۇرتتىڭ جۇرەگىنە كۇمان بايلادى. اسپانعا قاراپ اللاعا جالبارىندى، وزگە ەلدەردەن، بايلاردان كومەك جيناۋعا ءماجبۇر بولدى. ەڭ قىسقاسى گازبەن تىنىستاۋ اپپاراتىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن كوز جۇمعان ادامداردىڭ ايانىشتى ءحالى الەۋمەتتىك جەلىلەردە تاراي باستادى. زارلانعان، قارعانعان ءۇن، سەلدەگەن كوز جاسى، بەيبىت كۇندە جانازاسىز اتتانعان ەسىل ەرلەر، تومپايعان توپ-توپ مازارلار... الەۋمەتتىك جەلىنى مايىستىرعان نارازىلىق ۇندەر. «جىعىلعانعا جۇدىرىق» دەگەندەي استانا كۇنىندەگى وتشاشۋدىڭ جۇمباعى دا جۇرت ساناسىنا جاعىمسىز  اسەرىمەن جاڭعىرىقتى.

حالىق قازىر ۇكىمەتكە سەنگەننەن كورى اللانىڭ باسقا سالعانىنا كونىپ، ءوز كۇنىن ءوزى كورىپ، ءبىر-بىرىنە قارلىعاشتىڭ قاناتىمەن سۋ سەپكەندەي كومەك جاساۋعا ۇمتىلىپ، تىنىس الۋ اپاپاراتتارىن جانتالاسا ساتىپ الىپ، ولمەستىڭ كۇيىن كەشۋدە. ءوز جاراسىن ءوزى جالاپ جازاتىن ايۋداي قازاقى ەم-دوممەن ءتىرى قالۋ قامىمەن ارپالىسۋدا. ءبىزدىڭ مۇشكىل ءحالىمىزدى كورگەن شەتەلدەگى قازاق باۋىرلارىمىز دا اۋزىنداعى اسىن جىرىپ، بىزگە كومەك زاتتارىن جىبەرۋدە.

«پرەزيدەنتتەن قايىر بولمادى، ول ەلباسىنا جالتاقتايدى. ەلباسى نە تىندىرىپ بەرەدى؟!» دەگەن كۇنالى كۇبىرلەر «ايەلى ەرگە قاراپتى، ەرى جەرگە قاراپتى» دەگەندەي حالىق ساناسىن شاراسىزدىققا ماتاي باستادى.

وزگە ەلدەردىڭ وزىق كارانتيندىك رەجيمى، ءتىپتى كورشى قىتايدىڭ قۇرىش بوگەت، جەلگە ۇشقان شاڭدى باسقان ءادىس-امالى مەن ايبىنى دا الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى جىلت ەتىپ، ءبىزدىڭ ەلدەگى بيشارالىقتىڭ ەتەگىن اشۋدا.

«باياعىدا ءبىر اقىلدى پاتشا بولىپتى، ونىڭ الاياق قىرىق ءۋازىرى بولعان ەكەن» دەگەن ەرتەگىدەي، اتالعان ىستەرگە قاتىستى جۇمىس اتقارۋشى قۇزىرەتتى مەكەمەلەردە جۇرەگىمەن جۇمىس ىستەۋشىلەر تىم از. جۇيەسى كىرلەگەن ۇكىمەت جۇرتتىڭ جۇيكەسىن جۇقارتتى. «ماسكا ساتىپتى، ءدارى ساتىپتى» دەگەن تەكتەس «يت قاشتى، قويان قۋدى» سىندى ۇساق ارەكەتتەر اكۋلالاردى ەمەس مايشاباقتاردى ۇستاپ الەك. قىلمىستى بولعىزباۋدىڭ تەتىكتەرىنەن گورى سوعان بەيىمدەپ ورعا جىعۋ، كىنالىنى قولدان جاساپ جازالاۋ ارقىلى ءوز ابىرويىن، قىزمەتىن كوتەرۋ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسىمىز دەيتىن «ساربازداردىڭ» كانىگى ادەتىنە اينالعان. «تۇيەنى تۇگىمەن، بيەنى بۇگىمەن جۇتقاندار» قارماققا ىلىكپەيدى. «ايران ىشكەندەر قۇتىلادى، شەلەك جالاعاندار تۇتىلادى». وزەننىڭ باسىنداعى قاسقىردىڭ سۋدىڭ اياعىنداعى قوزىنى: «سۋدى نەگە لايلايسىڭ؟!» دەپ جازعىرعان كرىلوۆ مىسالىنداعىداي «ەرتەگىلەر» ءالى شەرتىلۋدە.

ءار كۇنگى سۋىق، سىزدى ءولىم حابارى قۇلاعىمىزعا تۇرپىدەي تيگەندە، «بۇلاي بولا بەرسە از قازاقتىڭ نەسى قالادى؟!» دەپ قان جىلايمىز. حالىق پەن بيلىك اراسىنداعى سەنىمنىڭ جوعالۋى ۇلتتىق مەملەكەتىمىزدىڭ ىرگەسىن شايقاماس پا دەگەن قورقىنىشقا بارامىز. ۇلى ەلدىكتەن ۇرپاقتارعا نە اماناتتايتىنىمىزدان جاڭىلىپ، ءتۇسىمىز تۇمانداپ ۇيقىمىز ۇزىلەدى.

قۇرمەتتى ق.ج.توقاەۆ مىرزا!

«مىڭ ءبىر ءتۇن» حيكاياسىنداعى قاراپايىم كيىم كيىپ حالىقتى ارالايتىن حارون راشيد پاتشاداي ءبىر ۋاقىت ەل ءىشىن كەزىڭىزشى، كوزىڭىزبەن كورىڭىزشى. ولاردىڭ ۇنىنە، زارىنا قۇلاق ءتۇرىڭىزشى! «ۋازىرلەر» مەن «جەڭگەتايلار» ارقىلى ەمەس، حالىقپەن بەتپە-بەت سويلەسەتىن مۇمكىندىككە جەتىپ، قان جىلاعان بۇقاراڭىزعا قول ۇشىن بەرىڭىزشى!

ەلدى كىم قۇتقارادى؟ – دەگەن ساۋالعا «ەل پرەزيدەنتى!» دەيمىز بە، «ەل باسى!» دەيمىز بە؟ ەل پرەزيدەنتىنىڭ قاۋقارى جەتپەگەن نارسەگە ەلباسىنىڭ كۇشى قالاي جەتەدى؟ ەلباسى اقساقالدىق كورسەتپەسە، جاس پرەزيدەنت نە تىندىرادى؟ – دەپ جەلدەي ەسكەن گۋىلگە ارقامىز مۇزداپ، شەكەمىز تەرلەيدى. ارينە، ەلدى 30 جىلداي باسقارعان، بيلىكتى وزىڭىزگە ەرەكشە سەنىممەن تابىستاعان ەلباسىعا حالقى ءالى كۇنگە ۇمىتپەن جالتاقتايدى.

قازاقتا: «باس كەسپەك بولسا دا، ءتىل كەسپەك جوق»، «ايتپاسا ءسوزدىڭ اتاسى ولەدى»، «اشىنعان دولى، اشىققان ۇرى بولادى» دەگەن سوزدەر بار. جازۋشىلىلىق سەزىممەن سەلدەتە ايتقان سوزدەرىمدى ايىپقا بۇيىرماسسىز. جەرىمىزدى ۇلىقتايتىن وتانىمىز بولعانىنا، شەرىمىزدى تىڭدايتىن پرەزيدەنتىمىز بولعانىنا، اللاعا شۇكىر! ىشكە بۇككەن سىر ىندەتكە باستايدى. اللا كورىپ تۇرعان اقيقاتتى، حالىق جۇرەگىندەگى ءسوزدى ايتپاساق ونىڭ دا كىناسى مەن كۇناسى اۋىر.

ءبىز ەل پرەزيدەنتى مەن ەلباسىن ءبىر ادام رەتىندە، قازاقستان حالقىن ءبىر وتباسى رەتىندە قارايمىز. مىناداي قيىن زاماندا تۇتاس حالىق بولىپ جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، «ءبىر جەڭنەن قول، ءبىر جاعادان باس» شىعارۋىمىز كەرەك. قازىرگە دەيىن جاسالعان امالداردىڭ كوڭىل كونشىتپەگەنىن تاعى دا ەسىڭىزگە سالىپ، ەل ەڭسەسىن كوتەرۋگە، حالىق پەن بيلىك اراسىنداعى سەنىمسىزدىكتى جويۋعا، ەل بولاشاعىن قورعاۋعا ەل بولىپ ات سالىسساق دەگەن اق نيەتىمدى اقتارعىم كەلەدى. ءاماندا، جۇكتىڭ اۋىرى – توپ باستاعان سەركەدەي سەنىم مەن بيلىك ءسىزدىڭ موينىڭىزدا. مەملەكەت تىزگىنى مەن حالىق تاعدىرى ءوز قولىڭىزدا.

سەركە سەنىمسىز بولسا قوي اداسقاق، جۇرەك تازا بولماسا وي اداسقاق. سەركە سەتەر بولسا حالىق – وتارى سوڭىنان ەرۋگە دايىن. قازاق حالقى سول باياعىسىنداي – سەنگىش، اڭقاۋ، ادال، جومارت، سەرتكە بايلانعان سەمسەردەي سەنىمدى باعالاعىش. بيلىك پەن حالىق بىرىكسە جەڭبەيتىن جاۋ دا جوق، داۋ دا جوق. تەگەۋرىنى تەمىردەي تەكتى حالىقتىڭ كوسەمى ۇلى بولسا كومبەسى جاقىنداپ، كوسەگەسى كوگەرە تۇسەدى. ەلى ەڭسەلى بولماسا حاندىق تۇعىردىڭ قاسيەتى دە بولمايدى. «مەن ەمەس، قولاستىنداعىلارىم سولاي ىستەپتى» دەۋ دە جارتىلاي جالاڭاش بەينەمەن كوشەگە شىعىپ، ءتانىن بۇركەمەلەگەنمەن بىردەي. پاتشا حالىقتى الداسا دا، الداندىم دەسە دە ۇتىلادى.

قازاق حالقى نە كورمەدى!؟ بۇل دا وتپەلى كەزەڭ. سىناعىنا ءتوزىپ سۇرىنبەي ءوتۋ بىزگە دە، سىزگە دە سىن. بەرەكە-بىرلىگىمىز مىعىم بولسا ءبارىن جەڭەمىز.

قۇرمەتتى ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ!

اق تىلەگىمدى ارقالاعان الاقانداي حاتتى كوگەرشىن كوڭىلدىڭ كولدەي سالەمى رەتىندە قابىلداپ، «حالقىم، حالقىم!» دەپ قابىرعاڭىزدىڭ قايىسا تۇسەتىندىگىنە بەك سەنەمىن! قيىندىقتان حالقىن قۇتقارۋ – ەلى اماناتتاعان ەردىڭ اماناتى. پاتشانى «اللانىڭ جەردەگى كولەڭكەسى» دەپ بىلەتىن ەل-جۇرتىڭىز تارىداي سەنىمىنە تاۋداي ءۇمىتىن جالعاپ، سىزدەن باتىل شەشىم، قاتاڭ شارالار كۇتىپ وتىر. جەر استى بايلىعى جاعىنان الەمنىڭ الدىڭعى قاتارىندامىز دەپ شىرەنەتىن ەلدىڭ مەديتسيناعا، حالىقتى قۇتقارۋعا بولىنگەن قارجىسى تالان-تاراجىعا تۇسپەي ەل كادەسىنە تولىق جاراسا ەكەن دەپ تىلەيدى. التىن مەن كۇمىستىڭ ۇستىندە وتىرىپ اجال قۇشپاساق ەكەن دەپ اۋەلى اللادان، ەكىنشى وزىڭىزدەن مەدەت سۇرايدى.

ءسىزدىڭ حالقىڭىزعا قورعان بولاتىن يماني جۇرەگىڭىز مەيىرىمگە، قۋاتقا تولسىن! اللا تاعالا قازاقستان حالقىنا، ەلىم-جەرىم دەگەن اق-ادال ازاماتتارعا جار بولسىن! ەلىمىز امان، جۇرتىمىز تىنىش بولسىن!

قۇرمەتپەن،

ءجادي شاكەنۇلى،

جازۋشى، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ، ەۋرازيا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى، حالىقارالىق شىڭعىس حان اكادەمياسىنىڭ، قر تاريح جانە قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى.

Abai.kz