2 تامىز كۇنى قازاقتىڭ ءبىر تۋار ۇلى، اتى اڭىزعا اينالعان بالۋان جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ قايتىس بولدى. ۇشكەمپىروۆ - كسرو-نىڭ ەكى دۇركىن چەمپيونى، كسرو حالىقتارى سپارتاكياداسىنىڭ جەڭىمپازى، الەم چەمپيونى، الەم كۋبوگىنىڭ يەگەرى، وليمپيادا ويىندارىنىڭ چەمپيونى. مىنە وسى اتاقتاردىڭ ءوزى جاقسىلىق بالۋاننىڭ قانداي بيىككە كورەتىلگەنىن دالەلدەيدى.

جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ بوتەنگە بودان بولىپ، وزگەگە ەسەسى كەتىپ جۇرگەن قازاق حالقىنىڭ ەڭسەسىن كوتەرىپ، مەرەيىن ۇستەم ەتتى. وزىنەن تۋعان ءبىر ۇلدىڭ باسقادان وزا شاپقانىن كورگەن حالىقتىڭ سول تۇستاعى قۋانىشىن قازىر ايتىپ جەتكىزە الماسىمىز انىق. ماسكەۋ بودان حالىقتى بولەكتەيتىن، تومەن سانايتىن تۇستا جاقسىلىقتاي ءبىر ۇلدىڭ تۋعانى دا ماقتان.

جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ - كلاسسيكالىق كۇرەستەن (قازىر گرەك-ريم كۇرەسى) سوۆەت وداعىنىڭ سپارتاكياداسى مەن كسرو چەمپيوناتىن ۇتقان تۇڭعىش قازاق بالۋانى. سپورتتىڭ جەكپە-جەك تۇرلەرى بويىنشا قازاقتان شىققان تۇڭعىش وليمپيادا جەڭىمپازى. كسرو سىندى حالىقتار تۇرمەسىنىڭ قابىرعاسى قالانعانىنا جارتى عاسىردان اسقاندا قازاق بالۋانى اتوي سالدى. وداقتا قارسىلاس شىداتقان جوق. ال 1980 جىلى ماسكەۋ وليمپياداسىندا جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ پەن ءشامىل سەرىكوۆ التىن مەدال، بوكسشى سەرىك قوناقباەۆ كۇمىس مەدال العاندا بار قازاقتىڭ توبەسى كوككە ءبىر-اق ەلى جەتپەي تۇردى.

بىراق بۇل مەدالدەر وڭايلىقپەن كەلگەن جوق. سپورتشىلارىمىز وسى جەڭىسكە جەتۋ ءۇشىن، تىنباي ەڭبەك ەتۋمەن قاتار، ساياساتتىڭ سالقىنىنا ءتوزىپ، قياناتقا قارسى كەلۋىنە تۋرا كەلدى. جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆتى دە، ءشامىل سەرىكوۆتى دە وليمپياداعا اپارعىسى كەلمەگەندەر كوپ بولعان. ءتىپتى ۇشكەمپىروۆ 1976 جىلعى وليمپيادا جولداماسىنان كوپە-كورنەۋ قاعىلدى...

1975 جىل جاقسىلىق كسرو حالىقتارىنىڭ سپارتاكياداسىندا جەڭىسكە جەتتى، كسرو چەمپيوناتىندا توپ جاردى. وسى ەكى التىن مەدالدىڭ ءوزى وعان الەم چەمپيوناتى مەن وليمپياداعا جول اشۋى كەرەك ەدى. سپارتاكيادا مەن وداق چەمپيوناتىن قاتار ۇتقان بالۋان ەندىگى كەزەكتە 1975 جىلعى الەم چەمپيوناتى مەن 1976 جىلعى مونرەال وليمپياداسىنا بارۋدان بىردەن-ءبىر ۇمىتكەر بولاتىن. قيسىنى سولاي ەدى. بىراق ماسكەۋ بۇلاي ويلامايتىن.

1975 جىلعى الەم چەمپيوناتى مينسكىدە ءوتتى. بۇل سىنعا جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ ەمەس، الەمنىڭ ءۇش مارتە چەمپيونى ۆلاديمير زۋبكوۆ قاتىستى.

1976 جىلى ەۋروپا چەمپيوناتى لەنينگرادتا ءوتتى. جاقسىلىق تاعى دا قۇرامادان تىس قالدى. بۇل جولى رەسەي قۇراماسىنىڭ باس جاتتىقتىرۋشىسى گەننادي ساپۋنوۆتىڭ شاكىرتى الەكسەي شۋماكوۆ ەۋروپا مىقتىلارىمەن بەلدەستى.

ۇشكەمپىروۆ اقش-تا وتكەن الەم كۋبوگىنا دا بارا المادى. ەل ىشىندەگى بارلىق جۇلدەنى جەڭگەن بالۋان بىردە-ءبىر حالىقارالىق تۋرنيرگە جىبەرىلمەدى. وسىدان-اق، ونىڭ مونرەال وليمپياداسىنا بارا المايتىنى بەلگىلى بولدى. اقيقات سونى دالەلدەدى. جاسى 25-كە كەلىپ، سپورتتىق بابى تولىسقان، ناعىز دەر شاعىنداعى جاقسىلىق 1976 جىلعى وليمپيادا ويىندارىنان تىس قالدى.

ول ءتىپتى 1980 جىلعى ماسكەۋ وليمپياداسىنا دا قاتىسپاۋى مۇمكىن ەدى. ەڭ جەڭىل سالماقتاعى وليمپيادانىڭ جالعىز جولداماسىنا 4 بالۋان تالاستى. ولار: كسرو-نىڭ ءۇش دۇركىن چەمپيونى ۆاسيلي انيكين، مونرەال-76 وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى الەكسەي شۋماكوۆ، جاس بالۋان تەمو كازاراشۆيلي جانە جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ.

جاقسىلىق وليمپيادا الدىنداعى كسرو-نىڭ چەمپيوناتىندا جەڭىمپاز اتانىپ، ەۋروپا چەمپيوناتىندا كۇمىس مەدال الدى. ال كازاراشۆيلي ەل چەمپيوناتىندا بەسىنشى ورىن الدى. وسىعان قاراماستان قۇراما باپكەرلەرى جاقسىلىق پەن 21 جاستاعى كازاراشۆيلي ءوزارا كۇرەسۋى كەرەك دەپ شەشتى. ناتيجەسىندە قازاق بالۋانى باسىم بولدى. مىڭ ماشاقاتپەن وليمپياداعا جولداما الدى.

ماسكەۋ وليمپياداسى-80. ءبىرىنشى اينالىمدا ۇشكەمپىروۆ الەمنىڭ بىرنەشە دۇركىن چەمپيونى، ەۋروپا چەمپيونى، رۋمىنيالىق كونستانتين الەكساندرمەن كۇرەستى. رۋمىن بالۋانى فاۆوريت سانالعانىمەن، جاقسىلىق جەڭىسكە جەتتى. ەسەپ - 6:2.

ەكىنشى اينالىمدا ۇشكەمپىروۆ پولشالىق رومان كەرپاچتى، ءۇشىنشى اينالىمدا ۆەنگريالىق فەرەنتس سەرەشتى (17:6) ايقىن باسىمدىقپەن جەڭدى. اقتىق بەلدەسۋدە بولگاريالىق بالۋان پاۆەل حريستوۆتان باسىم ءتۇستى (13:7).

وليمپيادا چەمپيوندارى ءشامىل سەرىكوۆ پەن جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ

جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ وسىلايشا وليمپيادا چەمپيونى اتاندى. ول ءوزىنىڭ ەڭبەكقورلىعىمەن، شىدامدىلىعىمەن اسۋ بەرمەس اسقاردى باعىندىردى. وليمپيادا چەمپيونى اتانۋ ءۇشىن ء(تىپتى وليمپياداعا بارۋ ءۇشىن) قايتپاس ەرىك-جىگەرىن تانىتتى.

ۇشكەمپىروۆ سپورتتاعى مانسابىنا ادەمى نۇكتە قويعان سپورتشى. 29 جاسىندا وليمپيادا چەمپيونى اتانعان ول 30 جاسىندا، 1981 جىلى الەم چەمپيونى، يۆان پوددۋبنىي مەموريالىنىڭ جەڭىمپازى اتاندى. 1982 جىلى بۋداپەشتتە وتكەن حالىقارالىق تۋرنيردە توپ جاردى. وسىدان كەيىن سپورتپەن قوشتاستى.

قازاقتىڭ قايسار بالۋانىنىڭ سپورتتاعى جەڭىستى جولى وسىلاي بولعان. ول 1982 جىلدان 1995 جىلعا دەيىن سپورت سالاسىندا ءتۇرلى قىزمەتتەر اتقاردى. قازاق كسر مەملەكەتتىك سپورت كوميتەتىنىڭ نۇسقاۋشىسى، رەسپۋبليكالىق كاسىپوداق كوميتەتى سپورت مەكتەبىنىڭ ديرەكتورى بولدى.

وليمپيادا چەمپيونى دەگەن اتاعىنا سۇيەنىپ، اسىعى الشىسىنان تۇسكەن لاۋازىمدى باسشى، نەمەسە سۋ جۇقپاس ساياساتكەر بولۋىنا مۇمكىندىگى مول ەدى. بىراق ول كىسى باسقا جولدى تاڭدادى. شارۋا قوجالىعىن قۇرىپ، مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىستى. كوپتەگەن ادامعا جۇمىس بەرىپ، كومەكتەستى. ءوز قاراجاتىمەن مىڭباەۆ اۋىلىندا سپورت مەكتەبى، بالاباقشا، جاتاقحانا سالدى.

- باستىق بولۋ - مەنىڭ جۇمىسىم ەمەس. ماعان ۇنامايدى. جەردى جاقسى كورەمىن، ەگىنشىلىكپەن اينالىسقاندى، قاراپايىم ادامداردىڭ اراسىندا بولعاندى ​​ۇناتامىن.

ەگەر مەن قانداي-دا ءبىر جولمەن ادامدارعا، جەرلەستەرىمە كومەكتەسە السام، ولاردىڭ ومىرلەرىنىڭ جاقسارۋىنا، جۇمىس ورىندارىنىڭ اشىلۋىنا، سپورتپەن شۇعىلدانۋىنا جاعداي جاساي السام، مەن ءۇشىن بۇدان وتكەن باقىت جوق، - دەيدى داڭقتى بالۋان.

وسىدان-اق، جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆتىڭ حالىقتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن اسىل ازامات ەكەنىن اڭعارۋعا بولاتىن سەكىلدى. ول كىسىنىڭ سپورتتا عانا ەمەس، ومىردە دە ەلىنە ەڭبەگى ءسىڭدى. سپورت ارقىلى ەلدىڭ ماسكەۋ باسقان ەڭسەسىن كوتەرىپ، رۋحىن شىڭداسا، ومىردە ۇلكەن جۇرەگىمەن، كەڭ پەيىلىمەن حالقىنا قامقور بولدى.

«جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ، 1980»، اۆتور: يۋ. بەككەر

جاقسىلىقتاي اسىل ازاماتىن قازاق حالقى ەندى ساعىنا ەسكە الادى. تۋعان حالقى ءۇشىن ۇشان-تەڭىز جۇمىس اتقارعان ۇشكەمپىروۆتىڭ قازاسىنا قابىرعامىز قايىستى. ول كىسىنىڭ حالقىنا تيگىزەر پايداسى ءالى دە كوپ ەدى. ەندىگى ايتارىمىز ەل ەسىندە قالعان ەسىل ەر، قازاق سپورتىنىڭ قارا نارىنا قانداي قۇرمەت كورسەتسە دە لايىق. ەڭ دۇرىسى الماتىداعى ءىرى سپورت كەشەندەرىنىڭ بىرىنە داڭقتى بالۋان جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ ەسىمى بەرىلۋى كەرەك.

قۋانىش قاپپاس 

Abai.kz