پرايمەريزگە قاتىسامىن دەگەن دوستىعىمدا 20-دان استام ادامدى كوردىم. كوبىسى لايك باسىپ، پىكىر جازىسىپ جۇرگەن جاندار. سولارعا الدا-جالدا اللانىڭ نۇرى جاۋىپ، جالپى نۇۇۇۇۇۇر جاۋىپ، نۇرلانىپ، "نۇر وتانعا" دەپۋتات بولىپ كەتسە، مىنا ماسەلەلەرگە كوزقاراستارى قانداي بولادى ەكەن. سونىمەن:

1. 2021 جىلى جەرگە قاتىستى موراتوري اياقتالادى. پرەزيدەنت "جەردى ەشكىمگە ساتپايمىز" دەدى، بىراق جالعا بەرۋ جايلى ايتىلمادى. جەر قازاقتىڭ ەڭ جاندى جەرى. بابالارىمىز ول ءۇشىن از تەر توگىپ، قان اعىزبادى. سونىمەن جەرگە قاتىستى قازىرگى زاڭعا، جەردى ساتۋعا، جالعا بەرۋگە كوزقاراستارىڭىز قانداي؟

2. ەلىمىزدەگى بىرنەشە زاڭ عانا تولىق مەملەكەتتىك تىلدە جاسالعان. كوپ زاڭ ورىس تىلىندە جاسالىپ، ارتىنشا قاتە-قاتە قازاق تىلىنە اۋدارىلادى. پارلامەنتكە بارا قالساڭىزدار، وسى ماسەلەنى كوتەرەسىزدەر ما؟ زاڭ، كەز كەلگەن قۇجات، باعدارلاما، بايانداما ەڭ الدىمەن مەملەكەتتىك تىلدە قابىلدانۋى ءتيىس، ودان كەيىن اباس-شاحشا ايتقاندا سۋاحيلي تىلىندە جازساڭدار دا وزدەرىڭ بىلەسىڭدەر دەگەن پوزيتسيانى كوتەرە الاسىز با؟

3. مەملەكەتتىڭ قاجەتتى-قاجەتسىز ءتۇرلى حالىقارالىق قورلاردان، كورشىلەس ەلدەردەن قارىز الا بەرۋىنە كوزقاراستارىڭىز قانداي؟ مەملەكەت قارىزىن ناقتى كورىپ وتىراتىن ارنايى سايت اشىپ، وندا ءار ازامات ونى كورە الۋ مۇمكىندىگى بولۋىنا قالاي قارايسىز؟

4. ەلىمىزدىڭ وزگە ەلدەرمەن، حالىقارالىق ۇيىمدارمەن جاساسقان قۇجاتتارىن ازاماتتار كورە الۋعا ءتيىس. حالىقتىڭ مەملەكەت جاساسقان، اسىرەسە قىتاي مەن رەسەي تاراپىمەن بولعان كەلىسىمدەردەن، ينۆەستيتسيالاردىڭ شىنايىلىعىنان، كومپانيالارداعى ۇلەسىنىڭ پايىزىنان كۇمانى كوپ. سولاردى اشىق كورە الۋ ماسەلەسىن كوتەرە الاسىزدار ما؟ ونداعى ۇلتتىق مۇددە ماسەلەسى ءار ەلىم دەگەن قازاقتى الاڭداتىپ جۇرگەنى انىق.

5. قازاقستاننىڭ ەاەس-كە قاتىستى پوزيتسياسىنا قاتىستى نە ايتاسىز؟ جىل سايىن ساياسيلانىپ بارا جاتقان ۇيىمدا ءبىزدىڭ كاسىپكەرلەردىڭ ناقتى مۇددەسىن قورعاۋعا قاتىستى بيىك مىنبەردەن كەرەك بولسا قاتاڭ تۇردە ء"اۋ" دەي الاسىز با؟

6. ەلىمىزدە جىل سايىن وتەتىن "ولىكتەر شەرۋىنە" (داڭق شەرۋى دەي المايمىن) كوزقاراسىڭىز قالاي؟ ۋكراينا دەپۋتاتتارى قارسى بولىپ، ءسوز ايتىپ ەدى. سونداي رۋح بار ما سىزدە، جوق الدە "ول تاريح، ۇمىتپاۋ كەرەك" دەگەن پوزيتسياداسىز با؟

7. 31-مامىردا جەتىم قىزدىڭ تويىنداي بولىپ وتەتىن قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ دەگەن كۇن بار. بىلەتىن شىعارسىز. مىنە، سول كۇنگە كوزقاراسىڭىز قالاي؟ وعان قۇجاتتا جوق، بىراق سوزشە بار اشارشىلىق قۇرباندارىن قوسىپ قويعانى تاعى بار. "اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىن" ءبولىپ، بولەك ەتۋگە نە دەيسىز؟ اشارشىلىق ەمەس، گەنوتسيد دەپ تانۋ كەرەك دەگەن ۇسىنىس ايتا الاسىز با؟ جىل سايىن "اقجول" پارتياسى ايتەۋىر ءبىر ءاۋ دەپ قوياتىنى بار.

8. رەسەيدىڭ اسكەري بازالارى مەن بايقوڭىرعا قاتىستى كوزقاراسىڭىز قانداي؟ جالعا الۋ كەلىسىمشارتى بىتكەن ساتتە توقتاۋى ءتيىس پا، الدە ۇزارتۋدى قالار ما ەدىڭىز؟

9. ەڭ باستى جانە ماڭىزدى سۇراق، ءسىز پرايمەريزدەن ءوتىپ، باعىڭىز جانىپ، دەپۋتات بولىپ كەتسەڭىز، ءسىز "حالىق قالاۋلىسى" بولاسىز با، "بيلىك قالاۋلىسى" بولاسىز با؟ ياعني پارتياڭىز ۇسىنىپ، بىراق ول حالىق مۇددەسىنە قايشى زاڭ بولسا، وندا پارتيا كوپشىلىگىنە قارسى كەلىپ، كەرى قايتارۋعا داۋىس بەرە الاسىز با؟

ارينە، بۇل سۇراقتاردىڭ كوبىسى دەپۋتاتتار شەشپەيتىن ماسەلەلەر. بىراق بۇلار ۇلتتى تولعاندىرىپ وتىرعان جايتتار. الەۋمەتتىك ماسەلە، ءبىلىم سالاسى مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ بويىنشا ناقتى پرايمەريز دوداسى باستالعاندا مۇمكىندىك بولسا سۇراق قويا جاتارمىن، ال مىنا سۇراققا قازىر قاراپايىم ادام بولىپ وتىرعان، ەرتەڭ دەپۋتات بولۋى مۇمكىن ۇمىتكەرلەر قالاي جاۋاپ بەرەدى ەكەن؟!

مەنىڭ ويىمشا كوبىسى بۇلت پوستتى وقىسا دا، كورمەگەنسىپ وتە شىعادى. ال شىنايى كورگەندەردىڭ ءبىرازى "مەنىڭ ماقساتىم ءوز اۋدانىمداعى قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى، ارىق تازالاۋ، ءۇي ساپاسىن وڭالتۋ، اناۋ-مىناۋ" دەپ قۇتىلىپ كەتۋى مۇمكىن. سەبەبى كوبىسى ماسليحات دەپۋتاتتىعىنا تالاسامىن دەيدى. "باعىم جانىپ، پارلامەنتكە بارسام بۇل ماسەلەلەردى كورە جاتارمىز، ازىرگە ءوتىپ الايىق" دەگەن تاماشا، اربانى دا ولتىرمەس، وگىزدى دە سىندىرماس جاۋاپتى دا جازاتىندار بولۋى عاجاپ ەمەس. پرايمەريزگە قاتىسۋشىلاردان ءار سۇراققا ءوز كوزقاراسىمەن جاۋاپ جازاتىندار بولسا، ءتىپتى ول حالىق مۇددەسىمەن ساي كەلمەسە دە ءوز ويىن جاسىرماي ايتاتىن جان بولسا، ونداي جاندى قولداۋعا بولادى دەپ ويلايمىن. ال سۇراقتان قاشاتىندار ەرتەڭ بىردەمە تىندىرۋى ەكىتالاي.

اسحات قاسەنعاليدىڭ جازباسى

Abai.kz