25 قازان،1990 جىل. ول كەزدە قازاق پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىنىڭ 2 كۋرس ستۋدەنتىمىن. تاڭەرتەڭ ينستيتۋتققا كەلسەم، ساباقتا ەشكىم جوق. ۆاحتادا وتىرعان ورىس كەمپىردەن سۇراسام، سەن بىلمەيسىڭ بە، ءبارى ەسكى الاڭعا كەتتى دەدى.

سودان الىپ-ۇشىپ سول كەزدەگى ەسكى الاڭ قازىرگى الماتى قالاسىنداعى استانا الاڭىنا جەتتىم. كەلسەم، الاڭدا ىعى-جىعى حالىق. كوپشىلىگى ستۋدەنتتەر.

قازىرگى قبتۋ عيماراتىندا ول كەزدە قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى وتىراتىن. عيمارات الدىندا بىرنەشە ادام شىعىپ سويلەپ تۇر. ميحايل ەسەناليەۆ، مۇحتار شاحانوۆ، ولجاس سۇلەيمەنوۆتەردى كوزىم شالدى. سونىمەن بىرگە سول كەزدە ەندى بوي كورسەتە باستاعان «الاش» پارتياسىنىڭ بەلسەندىلەرىن كوردىم.

جينالعان حالىقتىڭ قويىپ تۇرعان تالابى كەيىنگە قالدىرماي باسقا رەسپۋبليكالار (ول كەزدە قازاقستان كەڭەس وداعى دەگەن 15 رەسپۋبليكادان تۇراتىن مەملەكەتتىڭ قۇرامىندا بولاتىن) سياقتى تەز ارادا تاۋەلسىزدىك تۋرالى دەكلاراتسيانى قابىلداۋىمىز كەرەك ەكەن. ونى قابىلدايتىن پارلامەنت. سول سەبەپتى حالىق جوعارعى كەڭەس عيماراتىنىڭ الدىنا جينالىپ، تالاپ قويىپ جاتىر ەكەن. قازاقستاننان باسقا رەسپۋبليكالار قابىلداعان، تاريحي قۇجات بىزدە عانا قابىلدانباعان ەكەن. الاڭدا «الاشتىڭ» ءبىراز مۇشەلەرى اشتىق جاريالاپ تا جاتتى. الاڭعا جان-جاقتان حالىق تولاسسىز جينالىپ جاتتى. ءبىر جاعىنان جاستىق جالىن، ءبىر جاعىنان قىزىق كورۋشىلىك بار جانە ەڭ باستىسى «مەن قازاقپىن» دەگەن ىشتەگى سەزىم سول جەردەن ءبىزدى كەتىرمەي ۇستاپ تۇردى.

ءار شەشەن سويلەگەن سايىن حالىق قاتتى تولقي قول سوعىپ، حورمەن ايعايلاپ، دەپۋتتاتاردان تاۋەلسىزدىك دەكلاراتسياسىن قابىلداۋدى تالاپ ەتىپ تۇردى. اراسىندا «مەنىڭ قازاقستانىمدى» بارلىعىمىز قوسىلىپ شىرقاعاندا، الاڭ ەرەكشە رۋحتانىپ كەتكەندەي بولىپ تۇردى.

بۇل جاعداي، ارينە، بيلىككە ۇنامادى. جان-جاقتان ماشينەلەرگە تيەلگەن ميليتسيا مەن ىشكى اسكەرلەردىڭ ساربازدارى كەلىپ تۇسە باستادى. ولار جينالعان حالىقتى تولىعىمەن قورشاپ الدى. ءالى ەسىمدە، سول كەزدە مۇحتار شاحانوۆ اعامىزدىڭ جاستاردىڭ اراسىنا جۇگىرىپ كىرىپ: «بالالار، وتە اباي بولىڭدار! اراناداتۋعا ءتۇسىپ قالماڭدار! 86-شى جىل قايتالانىپ كەتپەسىن!»، دەگەنى. شىنىندا دا جان-جاعىمىزدىڭ بارلىعى ساقاداي ساي قارۋلانعان سولداتتارعا تولىپ كەتكەن ەدى.

ءتۇس اۋىپ، كەش تۇسە باستادى. بىراق جينالعان حالىق كەتەر ەمەس. بىزدەردىڭ، ستۋدەنت جاستاردىڭ، قارنىمىز اشىپ، شارشاساق تا كەتكىمىز كەلمەيدى. ويتكەنى قازاقتىق نامىسىمىز جىبەرەتىن ەمەس.

دەپۋتاتتاردىڭ اراسىنان شىعىپ سويلەگەن ءبىر ادامدى عانا كوزىم شالدى. ول جوعارعى كەڭەس دەپۋتاتى سەمەيلىك كنياگينين بولدى. حالىقتى سابىر ەتۋگە شاقىرىپ، كوتەرىلىپ وتىرعان ماسەلەنىڭ وتە دۇرىستىعىن، ءوزى حالىقتى قولدايتىنىن ايتتى. ول كىسى قازاقشا عانا سويلەدى. حالىق وعان دا دۋ قول شاپالاقتاپ، قوشەمەت كورسەتتى.

قاس قارايىپ، كۇن باتتى. بىراق پارلامەنت جاقتان ەش حابار بولمادى. ميحايل، مۇحتار، ولجاس اعالارىمىز مىنبەرگە شىعىپ قايتا-قايتا سويلەۋدەن جالىعار ەمەس.

اقىر اياعىندا كەشكى ساعان 10-نىڭ كەزى بولۋ كەرەك، قۋانىشتى حابار ەستىلدى: قازاقستان ءوزىنىڭ تاۋەلسىزدىك دەكلاراتسياسىن قابىلدادى دەگەن. بارلىعىمىز بوركىمىزدى اسپانعا اتىپ قۋانىپ، ءبىر-ءبىرىمىزدى تانىماساق تا قۇشاقتاپ قۇتتىقتاپ جاتىرمىز. قارنىمىزدىڭ اشقانى مەن شارشاعانىمىز مۇلدە ۇمىتىلىپ كەتكەن ەدى. بۇل ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىككە اياق باسقان العاشقى قادامىنداعى تۇڭعىش تاريحي قۇجات بولاتىن.

كەلەسى 1991 جىلى جەلتوقساندا قازاقستان وزىنشە جەكە تاۋەلسىز مەملەكەت بولدى. بىراق جاڭاعى مەن ايتقان 25 قازان اقىرىنداپ ۇمىتىلا باستادى. ال، 16 جەلتوقسان رەسپۋبليكا كۇنى دەپ جاريالاندى. قاتەلەسپەسەم، 1994 جىلى باياعى دەپۋتات كنياگينين وسى 25 قازان ماسەلەسىن كوتەرە باستادى. حالايىق، كەزىندە ەڭبەكپەن كەلگەن دەكلاراتسيانى، ونىڭ قابىلدانعان تاريحي كۇنىن قالاي ۇمىتامىز دەدى. ونى دا جالپىحالىقتىق مەيرام جاسايىق دەگەن ۇسىنىس ايتتى. باسقا دا ونداي ۇسىنىس جاساعان ادامدار بولعان شىعار، مەنىڭ ەسىمدە تەك كنياگينين قالىپتى.

وسى اسەر ەتتى مە بىلمەيمىن، سول 1994 جىلدان باستاپ 25 قازان رەسپۋبليكا كۇنى دەپ بەلگىلەنىپ مەملەكەتتىك مەرەكە ساناتىنا جاتقىزىلدى. 16 جەلتوقسان تاۋەلسىزدىك كۇنى دەپ وزگەرتىلدى.

وسىلايشا، وسىعان دەيىن جاپ-جاقسى ءوز ورنىمەن تويلانىپ كەلگەن مەيرام قازىر ءوز مارتەبەسىنەن ايرىلىپ قالدى. كىمگە قانداي بوگەت جاساعانىن تۇسىنبەدىك؟ قازىر سول تاريحي وقيعاعا 30 جىل تولىپتى. بىراق ول تۋرالى ايتىپ جاتقان ەشكىم جوق. شىنىمەن دە رەسپۋبليكا كۇنى قايدا كەتتى؟

سەرىكقازى كوكەنايدىڭ جازباسى

Abai.kz